雨中花·夜行船鉴赏

原文

至九月,忽开千叶一朵。雨中特为置酒,遂作。

今岁花时深院,尽日东风,荡扬茶烟。但有绿苔芳草,柳絮榆钱。闻道城西,长廊古寺,甲第名园。有国艳带酒,天香染袂,为我留连。

清明过了,残红无处,对此泪洒尊前。秋向晚,一枝何事,向我依然。高会聊追短景,清商不暇馀妍。不如留取,十分春态,付与明年。

赏析

  上片追述HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光中无缘赏HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的缺憾。起笔三句写HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天衙斋HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活小景,大意是,在今春HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花开时节,整日深锁斋院,面对袅袅茶烟,只觉一派HRef=https://www.qijian.info/list/jiliao/ target=_blank class=infotextkey>寂寥。点明“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花时”,不单交代了节候,更暗含着词人赏HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的兴致,而实际上整天所面对的却是“茶烟”,这使作者感到扫兴。原来,这年春夏间密州地区旱灾蝗灾严重,身为州郡长官的苏轼斋戒吃素,忙于到常HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山祭神HRef=https://www.qijian.info/list/qiyu/ target=_blank class=infotextkey>祈HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,所以压根儿顾不上赏HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,——这是苏轼在此篇词序及《祭常HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山祝文五首》之一中所说的。在今天看来,苏轼的作法未免可笑,但HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史地看,他HRef=https://www.qijian.info/list/youmin/ target=_blank class=infotextkey>忧民所忧,HRef=https://www.qijian.info/list/guanhuai/ target=_blank class=infotextkey>关怀HRef=https://www.qijian.info/list/minsheng/ target=_blank class=infotextkey>民生疾苦的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神还是值得称道的。在这大好HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光中,词人踪迹所至,看到“但有绿苔芳草,HRef=https://www.qijian.info/list/liuxu/ target=_blank class=infotextkey>柳絮榆钱”,如此而已。言外HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然也以良辰HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景“不获一赏”而感到HRef=https://www.qijian.info/list/yihan/ target=_blank class=infotextkey>遗憾。那么,是否因诸城僻处北国,没有赏HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的去处,或者竟无HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花可赏。以下六句全以“闻道”二字领起,着力写出赏HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的好去处,以及“方春HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹盛开”,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花事之盛。不言而喻,这对于浸泡在比较单调乏味的仕宦HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活中的词人来说,具有多么巨大的诱惑力。如果说“长”、“古”、“甲”、“名”这些词语传出了词人对春游热点HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往的心态的话,那么“国艳带酒,天香染袂”这两句化用唐诗成句,就HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花王HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹的色、香进行渲染,更写出对“方春HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹盛开”的情有独钟。然而词人终究误了佳期,未能如愿以偿,那么他内心的HRef=https://www.qijian.info/list/chouchang/ target=_blank class=infotextkey>惆怅也就可想而知了。

  下片写HRef=https://www.qijian.info/list/qiuri/ target=_blank class=infotextkey>秋日赏HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的感触。换头“清明过了”三句,承上HRef=https://www.qijian.info/list/xushi/ target=_blank class=infotextkey>叙事,写HRef=https://www.qijian.info/list/muchun/ target=_blank class=infotextkey>暮春HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花尽的悲哀。“清明过了”,交代时令,表明“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花时”已过。“残红无处”,写出“国艳”、“天香”荡然无存的可悲现状。“对此泪洒樽前”,则以重拙之笔直述悲悼之情与沉痛之感。这与前片“闻道”六句叙写的内容有因果联系,或者说前后内在的脉络是相通的,因而使词人在此抒写的情感是真实可信的。从一定意义上说,上片至此全是铺垫,意在突出HRef=https://www.qijian.info/list/qiuri/ target=_blank class=infotextkey>秋日HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹的可贵。“秋向晚”三句,便转到写当前HRef=https://www.qijian.info/list/qiuri/ target=_blank class=infotextkey>秋日HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹:在这晚秋已近的时节,为什么一枝HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹忽然开放,默默地朝着我,而香艳如故呢?“秋向晚”,与前文的“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花时”、“清明过了”相照应,明点词序中的“九月”这一特定HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间。“一枝何事,向我依然”二句,问得无理而有情。本来,作为HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然事物的HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花开HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花落,自有其自身的规律或原因,是与HRef=https://www.qijian.info/list/renshi/ target=_blank class=infotextkey>人事无关的,所以说词人问得无理。而这一问曲折地表现词人某种微妙的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情:这一枝HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹仿佛深知词人“方春HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹盛开”而“不获一赏”的苦衷,因而赶在寒冬到来之前又一度开放,以给他一个意外的惊喜。词人在HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理上的缺憾得以填补后的欣慰,对“千叶一朵”的激赏以至道谢等,都余味曲包了。HRef=https://www.qijian.info/list/qiuri/ target=_blank class=infotextkey>秋日HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹虽是词人所写的重点,但词人并未展开描写,仅用“依然”二字映带上文,便收到了以少总多的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术效果,这是词人用笔精炼与老到之处。最后五句紧承前三句,着重写对HRef=https://www.qijian.info/list/qiuri/ target=_blank class=infotextkey>秋日HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹的感触:眼前的盛会姑且抓住这短暂的HRef=https://www.qijian.info/list/shiguang/ target=_blank class=infotextkey>时光,因为秋HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风不会宽容HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹,使之常葆艳丽的姿色。HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹啊,你不如多加珍重,留住尽可能多的春容,以待明年争新斗艳。词人没有陶醉在对HRef=https://www.qijian.info/list/qiuri/ target=_blank class=infotextkey>秋日HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹的欣赏之中,凭着他过人的悟性,很快意识到好景不长,意识到HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然界的制约因素。“高会聊追短景,清高不假馀妍”两句,扣住词序中“置酒”会客一事,表现了对当前HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景的极度HRef=https://www.qijian.info/list/zhenxi/ target=_blank class=infotextkey>珍惜,以及对“HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人迟暮”的担忧,富有HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然HRef=https://www.qijian.info/list/zheli/ target=_blank class=infotextkey>哲理的意味。结穴三句转为词人对HRef=https://www.qijian.info/list/qiuri/ target=_blank class=infotextkey>秋日HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹的劝说,语浅情深,出人意表,表露了词人对名HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花爱赏的真诚,也寄寓了对未来HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的HRef=https://www.qijian.info/list/chongjing/ target=_blank class=infotextkey>憧憬,可谓言有尽而意无穷。从结构上看,“春态”、“明年”与开篇的“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花时”、“今岁”遥相呼应,不过后者是写实,前者仅是悬想罢了。

  这首词颇有几分像HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景词或HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物词,其实都不是。这是一首表现生括实感的写怀之作。词人为HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓疾苦而操劳、奔走,而置一春HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花事于不顾(虽然“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花时”是他所由衷HRef=https://www.qijian.info/list/xiai/ target=_blank class=infotextkey>喜爱的),确实从一个侧面表现出词人尽瘁民事的可贵HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神。但这首词主要的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想意义并不在于此。词人显然不属于一般意义上的才子佳人一流HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物,可是他对HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花开HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花谢那样多情善感,只有一个较合理的HRef=https://www.qijian.info/list/jioshi/ target=_blank class=infotextkey>解释,这便是词人HRef=https://www.qijian.info/list/reai/ target=_blank class=infotextkey>热爱HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,HRef=https://www.qijian.info/list/reai/ target=_blank class=infotextkey>热爱HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生。因为春日盛开的HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹是人间HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好事物的象征,HRef=https://www.qijian.info/list/qiuri/ target=_blank class=infotextkey>秋日HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹一枝独放,则可视为不寻常的年头偶尔提供的补偿,所以词人倍加关注,实在是HRef=https://www.qijian.info/list/reai/ target=_blank class=infotextkey>热爱HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活、HRef=https://www.qijian.info/list/reai/ target=_blank class=infotextkey>热爱HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生的生动体现。苏轼的HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度具有多重性,主要有三个层面:怀抱HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想和热情,热心于济苍生安社稷的事业,即抱有HRef=https://www.qijian.info/list/jiji/ target=_blank class=infotextkey>积极进取的HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度,这是一个层面;HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求超越HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实功利的审美HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度,力求无往而不乐,这是又一个层面;更多地从人性出发,执着于HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生,随处表现出对HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活和HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生的HRef=https://www.qijian.info/list/reai/ target=_blank class=infotextkey>热爱,这是第三个层面。这第三个层面与苏轼诗人的气质以及坦诚、真率的个性,也都有绝大关系。表现这第三个层面的诗词作品,尽管有士大夫化的成分(如这首词写到的置酒清客的方式——“高会”),但与实际HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的距离比较接近。

返回