江南蝶,斜日一双双。身似何郎全傅粉,心如韩寿爱偷香。天赋与轻狂。
微雨后,薄翅腻烟光。才伴游蜂来小院,又随飞絮过东墙。长是为花忙。
这是一首以HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶为吟诵对象的HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物词。
HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头两句写双双对对的HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶在HRef=https://www.qijian.info/list/bangwan/ target=_blank class=infotextkey>傍晚的阳光下翩翩飞舞。“身似何郎全傅粉”,《世说新语·容止》:“何平叔(晏)美姿仪,面至白,魏明帝疑其傅粉,正夏月与热汤饼,既啖,大汗出,以朱衣自拭,色转皎然。”此句以人拟蝶,以何郎傅粉喻蝶的外形美。蝶翅和体表生有各色鳞片和丛毛,形成各种HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花斑,表面长着一层蝶粉,仿佛是经过精心涂粉装扮的美HRef=https://www.qijian.info/list/nanzi/ target=_blank class=infotextkey>男子。“心如韩寿爱偷香”,据《世说新语·惑溺》与《晋书·贾充传》载,“韩寿美姿容。贾充辟为司空掾。充HRef=https://www.qijian.info/list/shaonu/ target=_blank class=infotextkey>少女贾午见而悦之,使侍婢潜通音问,厚相赠结,寿逾垣与之通。午窃充御赐西域奇香赠寿。充僚属闻其香气,告于充。充乃考问女之左右,具以状对。充秘之,遂以女妻寿。”此处也是以人拟蝶,以韩寿偷香喻指HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶HRef=https://www.qijian.info/list/yilian/ target=_blank class=infotextkey>依恋HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花丛、吸吮HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花蜜的特性。HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故随意拈来,妙笔天成,运用得极其生动、贴切。“傅粉”、“偷香”,从外形与内质两方面概写了HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶的美貌与特性,这两句为整首词的词眼。接着一句“天赋与轻狂”,挽住上片,又启迪下片。“轻狂”者,情爱不专一、恣情放浪也。
下片就“轻狂”二字生发,先写HRef=https://www.qijian.info/list/bangwan/ target=_blank class=infotextkey>傍晚下了一场小HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨一停,浪蝶便度翠穿红地忙乎起来。“薄翅腻烟光”一句体物入微,状写精妙,选词用字准确、熨贴。HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶的粉翅是薄而有些透明的,当它沾上HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨水之后,翅上的“粉”便变“腻”了。“烟光”指的是HRef=https://www.qijian.info/list/yuhou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨后的晚晴夕照。斜阳透过沾水发腻的粉翅,显得朦朦胧胧,宛似笼罩在一片缥缈的烟雾之中了。
轻狂的HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶自有轻狂的朋侣“游蜂”、“飞絮”相伴。HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶伴随狂蜂、飞絮到处宿粉栖香,“长是为HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花忙”。结句回应了上片的“天赋与轻狂”,以“为HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花忙”的具体意象点出“轻狂”。“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花”字意蕴双关,亦物亦人。全词一纵一收,上下关合,联密而HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然。
欧阳修这首咏HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶词,既切合蝶的外形与内质,又不单单滞留在蝶的本身,而是以HRef=https://www.qijian.info/list/niren/ target=_blank class=infotextkey>拟人化手法,将蝶加以HRef=https://www.qijian.info/list/renge/ target=_blank class=infotextkey>人格化,亦蝶亦人,借蝶咏人,通过两个切题HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故--何郎傅粉与韩寿偷香,惟妙惟肖地把蝶与人的“天赋与轻狂”、“长是为HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花忙”的特点巧妙地绾合起来,将何郎、韩寿的禀赋一古脑儿倾注在专以粉翅搧情、以恋HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花吮蜜为营生的浪蝶身上,把HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的HRef=https://www.qijian.info/list/dongwu/ target=_blank class=infotextkey>动物性与HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会的人性融合为一体,在HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶的形象中集中了HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风流浪子眠HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花卧柳、寻欢作乐的种种属性,蝶就成为活脱脱的轻狂HRef=https://www.qijian.info/list/nanzi/ target=_blank class=infotextkey>男子的化身。反过来,作者又含蓄地HRef=https://www.qijian.info/list/fongci/ target=_blank class=infotextkey>讽刺了那些轻狂HRef=https://www.qijian.info/list/nanzi/ target=_blank class=infotextkey>男子身上过多的HRef=https://www.qijian.info/list/dongwu/ target=_blank class=infotextkey>动物属性。如果这首词抽去了何郎与韩寿两个HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故,它仅止于表面的咏蝶而已,失去任何内涵寓意,自是淡乎寡味了。
五代毛文锡有《纱窗恨》云:“双双蝶翅涂铅粉,咂HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花心。绮窗秀户飞来稳,画堂阴。二三月爱随HRef=https://www.qijian.info/list/liuxu/ target=_blank class=infotextkey>柳絮,伴落HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花、来拂衣襟。更剪轻罗片,傅黄金。”可以看到毛词咏蝶仅止于蝶而已,虽然在HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术技巧上也有某些可取处,但比之欧词,在HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术境界、审美情趣与价值上HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然要逊色得多了。汤显祖评《纱窗恨》词云“‘咂’字尖,‘稳’字妥,他无可喜句。”(汤显祖评本《HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花间集》卷二)显然,其所以“无可喜句”,主要不如欧词之有寄托。蒋敦复说:“词原于诗,即小小HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物,亦贵得HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风人比兴之旨。”(《芬陀利室词话》)欧词HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物而又HRef=https://www.qijian.info/list/yonghuai/ target=_blank class=infotextkey>咏怀,这是取得成功的重要原因。