蝃蝀鉴赏

原文

蝃蝀在东,莫之敢指。女子有行,远父母兄弟。

朝隮于西,崇朝其雨。女子有行,远兄弟父母。

乃如之人也,怀婚姻也。大无信也,不知命也!

赏析

  此诗开端“蝃蝀在东,莫之敢指”是起兴,写彩虹出现在东方。HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人因缺乏HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然HRef=https://www.qijian.info/list/zhishi2/ target=_blank class=infotextkey>知识,以为虹的产生是由于阴阳不和,HRef=https://www.qijian.info/list/hunyin/ target=_blank class=infotextkey>婚姻错乱,因而将它视作淫邪之气,如刘熙云:“淫HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风流行,男美于女,女美于男,互相奔随之时,则此气盛。”(《释名》)彩虹在东边出现,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然是一件令人忌讳的事,所以大家都“莫之敢指”。接下去引出正文:“HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子有行,远HRef=https://www.qijian.info/list/fumu/ target=_blank class=infotextkey>父母HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟。”单这两句似乎看不出诗人的褒贬之意,然联系前面的起兴,诗人无疑是将淫邪的HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人虹来象征这个出嫁的HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子。所以前两句虽是兴,但兴中兼比,比兴合一,诗的讽意在不言中也就显露了出来。“HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子有行,远HRef=https://www.qijian.info/list/fumu/ target=_blank class=infotextkey>父母HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟”二句亦见于《HRef=https://www.qijian.info/list/shijing/ target=_blank class=infotextkey>诗经》的《邶HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风·泉水》和《卫HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风·竹竿》,很可能是当时陈语,因而多引用之。

  次章是首章的复叠。隮,亦指虹。所以“朝隮于西”接下便有“崇朝其HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨”之句。说了暮虹,又说朝虹,这样反反复复,诗人就是旨在强调这个出嫁HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子HRef=https://www.qijian.info/list/hunyin/ target=_blank class=infotextkey>婚姻的错乱。

  第三章点明题目。“乃如之人也,怀昏姻也”,意思就是说:“像这样的女人啊,破坏HRef=https://www.qijian.info/list/hunyin/ target=_blank class=infotextkey>婚姻礼仪啊。”如此刻薄斥骂的语气,表明了诗人对私奔行为的愤愤不平。这种愤愤不平基于两点,一是“大无信也”,即私奔者只知思男女之欲,而不能自守贞信之节;二是“不知命也”,即私奔者背人道、逆天理,不知HRef=https://www.qijian.info/list/hunyin/ target=_blank class=infotextkey>婚姻当待HRef=https://www.qijian.info/list/fumu/ target=_blank class=infotextkey>父母之命,媒妁之言。从全诗结构看,前两章是蓄势,此章为跌出。第一、第二章的横断不即下,欲说又不直说,为此章蓄足了力量,故一经跌出,语意HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然强烈。此章四句末尾语助词“也”字的连用,也进一步烘托出诗人对破坏HRef=https://www.qijian.info/list/hunyin/ target=_blank class=infotextkey>婚姻HRef=https://www.qijian.info/list/zhidu/ target=_blank class=infotextkey>制度的私奔行为的痛心疾首。

  按现代人的眼光来看,这个不从母命的私奔HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子,其实正是一个反抗HRef=https://www.qijian.info/list/lijiao/ target=_blank class=infotextkey>礼教HRef=https://www.qijian.info/list/zhidu/ target=_blank class=infotextkey>制度、争取HRef=https://www.qijian.info/list/hunyin/ target=_blank class=infotextkey>婚姻HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由的勇敢HRef=https://www.qijian.info/list/nuxing/ target=_blank class=infotextkey>女性。封建HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会对婚丧喜庆有着极其严格的礼仪规定,如婚事就得依HRef=https://www.qijian.info/list/fumu/ target=_blank class=infotextkey>父母之命、媒妁之言,当事人无权自主择偶。《齐HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风·南HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山》中的“取妻如之何,必告HRef=https://www.qijian.info/list/fumu/ target=_blank class=infotextkey>父母”、“取妻如之何,匪媒不得”,就反映了当时周代HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会的HRef=https://www.qijian.info/list/hunyin/ target=_blank class=infotextkey>婚姻规范。或许此诗的女主人公就是《鄘HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风·柏舟》中那个大声疾呼“之死矢靡它”的HRef=https://www.qijian.info/list/shaonu/ target=_blank class=infotextkey>少女,在得不到HRef=https://www.qijian.info/list/fumu/ target=_blank class=infotextkey>父母体谅的情况下,为HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求HRef=https://www.qijian.info/list/aiqing/ target=_blank class=infotextkey>爱情的幸福,义无反顾地私奔到意中人那里自主结合。这种大胆的私奔行为无疑为封建HRef=https://www.qijian.info/list/lijiao/ target=_blank class=infotextkey>礼教所不容,所以一些所谓的正人君子便将她视作淫妇而进行严厉地斥责。从诗中两引当时陈语“HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子有行,远HRef=https://www.qijian.info/list/fumu/ target=_blank class=infotextkey>父母HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟”来看,她的这种HRef=https://www.qijian.info/list/fennu/ target=_blank class=infotextkey>愤怒的抗争也没有得到人们的普遍HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情,诗中所谓的“莫之敢指”,实际正是千夫所指。“千夫所指,无病而死。”她尽管走出了这反抗的一步,但其悲惨的结局是不难想像的。孔子说“诗可以观”,这首诗便表现了封建HRef=https://www.qijian.info/list/lijiao/ target=_blank class=infotextkey>礼教的吃人本质,诗的HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实意义就在于此。

返回