习习谷风,以阴以雨。黾勉同心,不宜有怒。采葑采菲,无以下体?德音莫违,及尔同死。
行道迟迟,中心有违。不远伊迩,薄送我畿。谁谓荼苦,其甘如荠。宴尔新婚,如兄如弟。
泾以渭浊,湜湜其沚。宴尔新婚,不我屑以。毋逝我梁,毋发我笱。我躬不阅,遑恤我后。
就其深矣,方之舟之。就其浅矣,泳之游之。何有何亡,黾勉求之。凡民有丧,匍匐救之。
不我能慉,反以我为仇。既阻我德,贾用不售。昔育恐育鞫,及尔颠覆。既生既育,比予于毒。
我有旨蓄,亦以御冬。宴尔新婚,以我御穷。有洸有溃,既诒我肄。不念昔者,伊余来塈。
作为一个HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会问题,HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫因境遇HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化或用情不专而遗弃结发之妻,在《HRef=https://www.qijian.info/list/shijing/ target=_blank class=infotextkey>诗经》这部汉族HRef=https://www.qijian.info/list/wenxue/ target=_blank class=infotextkey>文学史上最早的诗歌总集中已多有反映,《卫HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风·氓》是一篇,《邶HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风·谷HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风》又是一篇。同样是用HRef=https://www.qijian.info/list/qifu/ target=_blank class=infotextkey>弃妇的口吻陈述被弃的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦,与《卫HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风·氓》相比,《邶HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风·谷HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风》中的HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子在HRef=https://www.qijian.info/list/xingge/ target=_blank class=infotextkey>性格上不如前者决绝果断,因此在HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事和述说HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀时怨而不怒,并没有对负心汉进行直接的HRef=https://www.qijian.info/list/qianze/ target=_blank class=infotextkey>谴责,然而在HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格上,则更能体现被孔子称道的温柔敦厚的诗教传统。
从全诗的叙说来看,这位HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子的HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫原来也是HRef=https://www.qijian.info/list/pinqiong/ target=_blank class=infotextkey>贫穷的HRef=https://www.qijian.info/list/nongmin/ target=_blank class=infotextkey>农民,只是由于婚后两人的共同努力,尤其是年轻HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子的辛劳操持,才使日子慢慢好过了起来。但是这种HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活状况的改善,反倒成了HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫遗弃她的原因。这个负心汉不但不顾念患难中的糟糠之妻,相反却喜新厌旧,把她当作仇人,有意寻隙找岔,动辄拳脚相加,最后终于在迎亲再婚之日,将她赶出了家门。诗中的HRef=https://www.qijian.info/list/qifu/ target=_blank class=infotextkey>弃妇就是在这种情形下,如泣如诉地倾吐了心中的满腔冤屈。
这首诗在HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情方面最可注意的有以下几点:首先是选取了最能令人心碎的时刻,使用对比的手法,凸现了HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫的无情和自己被弃的HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉。这个时刻就是新人进门和旧人HRef=https://www.qijian.info/list/lijia/ target=_blank class=infotextkey>离家,对于一个用情专一、为HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活献出了一切的HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子来说,没有比这一刻更让人HRef=https://www.qijian.info/list/aiyuan/ target=_blank class=infotextkey>哀怨欲绝的了。诗由此切入,非常巧妙地抓住了反映这一出HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生HRef=https://www.qijian.info/list/beiju/ target=_blank class=infotextkey>悲剧的最佳契机,从而为整首诗的HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情展开提供了HRef=https://www.qijian.info/list/jichu/ target=_blank class=infotextkey>基础。而一方面“宴尔新昏,如兄如弟”的热闹和亲密,另一方面“不远伊迩,薄送我畿”的绝情和冷淡,形成了一种高度鲜明的对比,更突出了被弃之人的无比HRef=https://www.qijian.info/list/chouku/ target=_blank class=infotextkey>愁苦,那种典型的HRef=https://www.qijian.info/list/aiyuan/ target=_blank class=infotextkey>哀怨气氛被渲染得十分浓烈。
其次是借用生动的HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻言事表情,具有浓郁的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活气息。全诗共分六章,每章都有含蓄不尽的妙喻。如第一章入手便以大HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风和阴HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,来表现HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫的经常无故发怒;以采来蔓菁萝卜的根茎被弃,来暗示他丢了根本,视宝为废。这主要用于言事。第二章则转用食荼如荠、以苦为甜,来反衬HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物在见了HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫HRef=https://www.qijian.info/list/xinhun/ target=_blank class=infotextkey>新婚时内心的苦涩程度,远在荼菜的苦味之上。这又是主要用于表情。另如第三章的“泾以渭浊,湜湜其沚”,是用泾水因渭水流入表面变浊、其底仍清,来HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻自己尽管被HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫指责却依然不改初衷的清白;第四章以河深舟渡、水浅泳渡,喻写以往HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活不论有何HRef=https://www.qijian.info/list/kunnan/ target=_blank class=infotextkey>困难,都能想方设法予以解决;第五章用“贾用不售”比HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫的嫌弃、“比予于毒”喻对己的憎恶;第六章又把自己往日的辛劳比作御冬的“旨蓄”,将HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫的虐待喻为湍急咆哮的水流。这些HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻取喻浅近,无不切合被喻情事的特征,大大增强了作品的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术性和表现力。
最后,作品的一唱三叹、反复吟诵,也是表现HRef=https://www.qijian.info/list/qifu/ target=_blank class=infotextkey>弃妇烦乱心绪和一片痴情的一大特色。从首章的“黾勉同心,不宜有怒”、“德音莫违,及尔同死”,到二章的“行道迟迟,中心有违”,从三章的“毋逝我粱,毋发我笱”,到四、五章的前后对比,再到六章的“不念昔者,伊余来塈”,在反覆的述写和表白中,淋漓尽致地展示了HRef=https://www.qijian.info/list/qifu/ target=_blank class=infotextkey>弃妇沉溺于HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事旧情而无法自拔的复杂HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理。顺着这一HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情脉络的延伸展开,循环往复,人们更能接近和触摸这个古代HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子的善良和多情的心,更能感受到被弃带给她的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神创痛。至于作品在二、三、六章中一而再、再而三地出现“宴尔新昏”这样的句子,又在断续错杂的HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆和HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情中,突出和强调了HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫背信弃义对她产生的强烈刺激,她无法忍受眼前出现的这一HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实,更不能以平常之心来接受这一HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实,所以反复咏之,以示铭心刻骨,难以忽忘。
由此可见,这首诗在抒写HRef=https://www.qijian.info/list/qifu/ target=_blank class=infotextkey>弃妇HRef=https://www.qijian.info/list/aiyuan/ target=_blank class=infotextkey>哀怨方面是很有特色的。它的出现,表明古代HRef=https://www.qijian.info/list/funu/ target=_blank class=infotextkey>妇女在HRef=https://www.qijian.info/list/aiqing/ target=_blank class=infotextkey>爱情和HRef=https://www.qijian.info/list/hunyin/ target=_blank class=infotextkey>婚姻HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活中,很早就处在弱者的地位,充当着以HRef=https://www.qijian.info/list/nanzi/ target=_blank class=infotextkey>男子为中心的HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会的牺牲品,她们的HRef=https://www.qijian.info/list/mingyun/ target=_blank class=infotextkey>命运是值得HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情的。尽管作品没有直接对负情HRef=https://www.qijian.info/list/nanzi/ target=_blank class=infotextkey>男子作明确的HRef=https://www.qijian.info/list/qianze/ target=_blank class=infotextkey>谴责,但最初的信誓旦旦和最终的弃如脱靴,仍为此作了有力的点示,具有深刻的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshi2/ target=_blank class=infotextkey>警世作用。