蝉鸣空桑林,八月萧关道。
出塞入塞寒,处处黄芦草。
从来幽并客,皆共沙尘老。
不学游侠儿,矜夸紫骝好。
饮马渡秋水,水寒风似刀。
平沙日未没,黯黯见临洮。
昔日长城战,咸言意气高。
黄尘足今古,白骨乱蓬蒿。
奉诏甘泉宫,总征天下兵。
朝廷备礼出,郡国豫郊迎。
纷纷几万人,去者无全生。
臣愿节宫厩,分以赐边城。
边头何惨惨,已葬霍将军。
部曲皆相吊,燕南代北闻。
功勋多被黜,兵马亦寻分。
更遣黄龙戍,唯当哭塞云。
其一
唐代边事频仍,其中有抵御外族入侵的HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争,也有许多拓地开边的非正义HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争。这些战事给HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家造成了沉重的负担,给HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民带来极大的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦。无休止的穷兵黩武。主要由于统治者的好大喜功。同时也有统治者煽动起来的某些人的HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争狂热作祟。这首小诗,显然是对后者的功诫。
这首诗可分前后两层意思。前四句为第一层,描绘HRef=https://www.qijian.info/list/biansai/ target=_blank class=infotextkey>边塞的HRef=https://www.qijian.info/list/qiujing/ target=_blank class=infotextkey>秋景。作品所写是“八月萧关道”的景象,但诗人首先描绘的则是一幅内地的秋色图:“蝉鸣空桑林”,绿色的桑林叶落杈疏,显得冷落而萧条,又加之寒蝉的鸣叫,更寒意大起,诗诗中的主人公就在这样的季节踏上奔赴萧关的道路,走出一个HRef=https://www.qijian.info/list/guansai/ target=_blank class=infotextkey>关塞又进入另外一个HRef=https://www.qijian.info/list/guansai/ target=_blank class=infotextkey>关塞,HRef=https://www.qijian.info/list/biansai/ target=_blank class=infotextkey>边塞的HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色就更为HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉不堪了:他看到的只是“处处黄芦草”。诗人先以内地的HRef=https://www.qijian.info/list/qiujing/ target=_blank class=infotextkey>秋景为衬垫,进而将HRef=https://www.qijian.info/list/biansai/ target=_blank class=infotextkey>边塞的从景描写得苍凉之极,其用意在于暗示HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的残酷和表达诗人对此的HRef=https://www.qijian.info/list/yane/ target=_blank class=infotextkey>厌恶之情。
“从来幽并客,皆共沙尘老”,与王翰的“醉卧沙场君莫笑,古来征战几人回”,可谓HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄所见,异曲同工,感人至深。幽州和并州都是唐代HRef=https://www.qijian.info/list/biansai/ target=_blank class=infotextkey>边塞之地,也是许多HRef=https://www.qijian.info/list/dushu/ target=_blank class=infotextkey>读书人“功名只向HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马上取”、“宁为百夫长,胜作一书生”的追逐HRef=https://www.qijian.info/list/mingli/ target=_blank class=infotextkey>名利的HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方。然而,诗人从这些满怀宏图大志的年轻人身上看到的却是“皆共沙尘老”的HRef=https://www.qijian.info/list/wunai/ target=_blank class=infotextkey>无奈结局。末两句,以对比作结,通过对自恃勇武,炫耀紫骝善于驰骋,耀武扬威地游荡,甚至惹是生非而扰民的所谓HRef=https://www.qijian.info/list/youxia/ target=_blank class=infotextkey>游侠的HRef=https://www.qijian.info/list/fongci/ target=_blank class=infotextkey>讽刺,深刻地表达了作者对于HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的HRef=https://www.qijian.info/list/yane/ target=_blank class=infotextkey>厌恶,对于HRef=https://www.qijian.info/list/heping/ target=_blank class=infotextkey>和平HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往。前面讲的幽并客的时候,作者还没有什么贬意,字里行间里还隐约可见对于献身沙场壮士的HRef=https://www.qijian.info/list/wanxi/ target=_blank class=infotextkey>惋惜之情。用“HRef=https://www.qijian.info/list/youxia/ target=_blank class=infotextkey>游侠儿”来形容那些只知道夸耀自己养有良HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马的市井无赖,作者的反战情绪有了更深层次的表达。
此诗写HRef=https://www.qijian.info/list/biansai/ target=_blank class=infotextkey>边塞HRef=https://www.qijian.info/list/qiujing/ target=_blank class=infotextkey>秋景,有慷慨HRef=https://www.qijian.info/list/beiliang/ target=_blank class=infotextkey>悲凉的建安遗韵;写HRef=https://www.qijian.info/list/shubian/ target=_blank class=infotextkey>戍边HRef=https://www.qijian.info/list/zhenHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>征人,又有汉HRef=https://www.qijian.info/list/yuefu/ target=_blank class=infotextkey>乐府直抒胸臆的HRef=https://www.qijian.info/list/aiyuan/ target=_blank class=infotextkey>哀怨之情;HRef=https://www.qijian.info/list/fongyu/ target=_blank class=infotextkey>讽喻市井HRef=https://www.qijian.info/list/youxia/ target=_blank class=infotextkey>游侠,又表现了唐代锦衣HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年的浮夸HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风气。
其二
此诗在构思上的特点,是用侧面描写来表现HRef=https://www.qijian.info/list/zhuti/ target=_blank class=infotextkey>主题。诗中并没具体描写HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争,而是通过对塞外HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物和昔日HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争遗迹的描绘,来表达诗人对HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的看法。HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头四句是从军士饮HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马HRef=https://www.qijian.info/list/duhe/ target=_blank class=infotextkey>渡河的所见所感,描绘了塞外枯旷苦寒景象。诗人把描写的HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间选在HRef=https://www.qijian.info/list/shenqiu/ target=_blank class=infotextkey>深秋的HRef=https://www.qijian.info/list/huanghun/ target=_blank class=infotextkey>黄昏,这样更有利于表现所写的内容。写苦寒,只选择了水和HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风这两种最能表现环境特征的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物,笔墨简洁,又能收到很好的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术效果。首句的“饮HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马”者就是军士。诗中的“水”指洮水,临洮城就在洮水畔。“饮HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马”须牵HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马入水,所以感觉“水寒”,看似不经意,实则工于匠心。中原或中原以南地区,秋HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风只使人感到凉爽,但塞外的秋HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,却已然“似刀”。足见其HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风不但猛烈,而且寒冷,仅用十字,就把地域的特点形象地描绘了出来。三四两句写远望临洮的景象。临洮,古县名,因县城临洮水而得名。即今甘肃东部的岷县,是HRef=https://www.qijian.info/list/changcheng/ target=_blank class=infotextkey>长城的起点,唐代为陇右道岷州的治所,这里常常发生HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争。HRef=https://www.qijian.info/list/muse/ target=_blank class=infotextkey>暮色苍茫,广袤的HRef=https://www.qijian.info/list/shamo/ target=_blank class=infotextkey>沙漠望不到边,天边挂着一轮金黄的落日,临洮城远远地隐现在HRef=https://www.qijian.info/list/muse/ target=_blank class=infotextkey>暮色中。境界阔大,气势恢宏。
临洮一带是历代经常征战的战场。据新旧《唐书·王晙列传》和《吐蕃传》等书载:公元714年(开元二年)旧历十月,吐蕃以精兵十万寇临洮,朔方军总管王晙与摄右羽林HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军薛讷等合兵拒之,先后在大来谷口、武阶、长子等处大败吐蕃,前后杀获数万,获HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马羊二十万,吐蕃死者枕藉,洮水为之不流。诗中所说的“HRef=https://www.qijian.info/list/changcheng/ target=_blank class=infotextkey>长城战”,指的就是这次HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争。“昔日HRef=https://www.qijian.info/list/changcheng/ target=_blank class=infotextkey>长城战,咸言意气高”,这是众人的说法。对此,诗人不是直接从正面进行辩驳或加以HRef=https://www.qijian.info/list/pinglun/ target=_blank class=infotextkey>评论,而是以这里的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物和HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争遗迹来作回答:“黄尘足今古,白骨乱蓬蒿。”“足”是充满的意思。“白骨”是战死者的尸骨。“今古”贯通两句,上下句都包括在内;不仅指从古到今,还包括一年HRef=https://www.qijian.info/list/siji/ target=_blank class=infotextkey>四季,每月每天。意思是说,临洮这一带HRef=https://www.qijian.info/list/shamo/ target=_blank class=infotextkey>沙漠地区,一年HRef=https://www.qijian.info/list/siji/ target=_blank class=infotextkey>四季,黄尘弥漫,战死者的白骨,杂乱地弃在蓬蒿间,从古到今,都是如此。这里的“白骨”,包含开元二年这次“HRef=https://www.qijian.info/list/changcheng/ target=_blank class=infotextkey>长城战”战死的HRef=https://www.qijian.info/list/zhanshi/ target=_blank class=infotextkey>战士,及这以前战死的HRef=https://www.qijian.info/list/zhanshi/ target=_blank class=infotextkey>战士。这里没有一个HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论字眼,却将HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的残酷极其深刻地HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示出来。这里是HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论,是HRef=https://www.qijian.info/list/shuoli/ target=_blank class=infotextkey>说理,但这种HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论、HRef=https://www.qijian.info/list/shuoli/ target=_blank class=infotextkey>说理,却完全是以生动的形象来表现,因而更具有震撼人心的力量,手法极其高妙。
这首诗着重表现HRef=https://www.qijian.info/list/junlu/ target=_blank class=infotextkey>军旅HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的HRef=https://www.qijian.info/list/jianxin/ target=_blank class=infotextkey>艰辛及HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的残酷,其中蕴含了诗人对黩武HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的反对情绪。
其三
第三首诗记述了一次征战的全过程,从征兵到战斗结束,充分HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示了HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的残酷性,表达了对HRef=https://www.qijian.info/list/shubian/ target=_blank class=infotextkey>戍边普通HRef=https://www.qijian.info/list/shizu/ target=_blank class=infotextkey>士卒的深深HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情。
前两句记述HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军领旨征兵,暗示了这是一次规模浩大的会战,统兵者权倾一时,名耸天下。第三、四句写朝廷用很重的礼仪拜将HRef=https://www.qijian.info/list/chuzheng/ target=_blank class=infotextkey>出征,而大军沿途经过的州郡也预先按制迎送。这四句描写声势浩大,为下文伤亡之重做了铺垫。接着写HRef=https://www.qijian.info/list/chuzheng/ target=_blank class=infotextkey>出征的结果:参战的几万HRef=https://www.qijian.info/list/jiangshi/ target=_blank class=infotextkey>将士无一生还。虽然言语浅白,却有一种震撼人心的力量。“纷纷”,将慷慨赴死的HRef=https://www.qijian.info/list/beizhuang/ target=_blank class=infotextkey>悲壮场面刻画得淋漓尽致,但这些戍卒的HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命又不同草芥。作者隐愤难平,发出了“臣愿节宫厩,分以赐边城”的呼声,这是作者那颗忠直HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国殷殷之心的HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然流,虽然这次惨败,但亡羊补牢为时不晚。最后两句含蓄地HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示了这次惨败的重要原因,即战略物资奇缺,以步兵之帅与强大的游牧骑兵部落在广漠里作战,必然失败。所谓兵者,国之大事,不得已而用之,战前不作充分的准务,就仓促应战,其失败也就可想而知了。这两句也含蓄地HRef=https://www.qijian.info/list/fongci/ target=_blank class=infotextkey>讽刺了唐王朝视HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争如儿戏的草菅人命行为。
其四
第四首前两句以汉朝霍去病代指唐朝立下赫赫战功的HRef=https://www.qijian.info/list/bianjiang2/ target=_blank class=infotextkey>边疆将领。一片悲戚的气氛,因为刚刚埋葬了因战殉国的HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军。然后写HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军的部下都前来HRef=https://www.qijian.info/list/jidian/ target=_blank class=infotextkey>祭奠他,他的死讯使广大的北方边境为之震动。这四句从侧面烘托了HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军生前深孚众望,深受HRef=https://www.qijian.info/list/shizu/ target=_blank class=infotextkey>士卒爱戴,威震HRef=https://www.qijian.info/list/bianjiang2/ target=_blank class=infotextkey>边疆的名将HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风采,他的死是天下HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓的一大损失。
第五、六句写了忠实的部曲在HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军生前随他转战北方广大而漫长的边境地带,立下了赫赫战功,而今HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军去世,他们的功勋人多被取消了,而且他们所率领的HRef=https://www.qijian.info/list/budui/ target=_blank class=infotextkey>部队不久也会被调离开去。接着写HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军的旧部们虽被剥夺了功勋,但还将被派往别处的的边地驻防,他们HRef=https://www.qijian.info/list/beifen/ target=_blank class=infotextkey>悲愤不已,却也只能是对天痛哭。
全待HRef=https://www.qijian.info/list/xushi/ target=_blank class=infotextkey>叙事严整有序,笔力雄健奔放,格调HRef=https://www.qijian.info/list/beizhuang/ target=_blank class=infotextkey>悲壮沉雄,诗人以高度凝练的语言记录了一位将领的丧葬场面,并由此而折射出HRef=https://www.qijian.info/list/jundui/ target=_blank class=infotextkey>军队之中由于有功难赏,致使HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄流涕的不公平现像,从一定程度上HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示了封建HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会中深刻的内部HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾,对有功HRef=https://www.qijian.info/list/jiangshi/ target=_blank class=infotextkey>将士的HRef=https://www.qijian.info/list/zaoyu/ target=_blank class=infotextkey>遭遇寄予了深切的HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情。“更遣”二字值得玩味,愈显朝廷对有功HRef=https://www.qijian.info/list/jiangshi/ target=_blank class=infotextkey>将士的不公,扼腕HRef=https://www.qijian.info/list/tanxi/ target=_blank class=infotextkey>叹息。