三复来贶,欲罢不能。自尔邻曲,冬春再交,欵然良对,忽成旧游。俗谚云:“数面成亲旧。”况情过此者乎?人事好乖,便当语离,杨公所叹,岂惟常悲?吾抱疾多年,不复为文;本既不丰,复老病继之。辄依《周礼》往复之义。且为别后相思之资。
相知何必旧,倾盖定前言。
有客赏我趣,每每顾林园。
谈谐无俗调,所说圣人篇。
或有数斗酒,闲饮自欢然。
我实幽居士,无复东西缘;
物新人惟旧,弱毫多所宣。
情通万里外,形迹滞江山;
君其爱体素,来会在何年!
在此诗正文中,诗人表达了对HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人好意的感谢,并且表明自己不愿意出仕的心愿。全诗十六句,可以分两个层次。第一层是前八句,HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiyi/ target=_blank class=infotextkey>追忆与庞参军真挚深厚的HRef=https://www.qijian.info/list/youqing/ target=_blank class=infotextkey>友情。“相知何必旧,倾盖定前言”两句,说明两人不是旧交,而是新知。这从HRef=https://www.qijian.info/list/xuwen/ target=_blank class=infotextkey>序文的“自尔邻曲,冬春再交”中可以看出。《史记》卷八十三《鲁仲连邹阳列传》引谚云:“有白头如新,倾盖如故。”意思是说,如果人不相知,从初交至白头,还会像刚认识一样,没有HRef=https://www.qijian.info/list/youqing/ target=_blank class=infotextkey>友情。如果人各相知,即使是偶然乘车在道上HRef=https://www.qijian.info/list/xiangyu/ target=_blank class=infotextkey>相遇,也会像老HRef=https://www.qijian.info/list/pengyou/ target=_blank class=infotextkey>朋友那样并车而谈,以至两车的车盖相切、倾斜,久久不忍HRef=https://www.qijian.info/list/fenshou/ target=_blank class=infotextkey>分手。以下六句,追HRef=https://www.qijian.info/list/yijiu/ target=_blank class=infotextkey>忆旧游。“有客赏我趣,每每顾林园”,是总述。“赏我趣”当然是谦虚的说法,反过来说,也是陶渊明所处的林园环境的情趣,陶渊明独立的HRef=https://www.qijian.info/list/renge/ target=_blank class=infotextkey>人格力量、高雅的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活方式,吸引、感染了包括庞参军在内的HRef=https://www.qijian.info/list/keren/ target=_blank class=infotextkey>客人,因此使他们经常造访,时时登门,终于成为“相知”。下面四句,从两个方面来谈“趣”,实际是从两个方面来说明两人交游的内容和HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情的HRef=https://www.qijian.info/list/jichu/ target=_blank class=infotextkey>基础。一是谈圣之趣,“谈谐无俗调,所说圣人篇”,说明谈话内容的格调、境界之高,不是一般碌碌之辈汲汲于HRef=https://www.qijian.info/list/mingli/ target=_blank class=infotextkey>名利的庸俗之谈所能企及的。二是HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒之趣,“或有数斗酒,闲饮自欢然”,若能以酒助谈,则兴致更高,说明了交遇方式的高雅、HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi/ target=_blank class=infotextkey>闲适,HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情交流的HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然、融洽。当然,这也是“陶渊明式”的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活情趣和交友方式。
“我实幽居士”以下八句是第二层,抒发依依HRef=https://www.qijian.info/list/xibie/ target=_blank class=infotextkey>惜别的HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀。正因为相交深、知遇厚,所以一旦分离,就无法扯断联络HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情的纽带。诗人自己是HRef=https://www.qijian.info/list/lizhi2/ target=_blank class=infotextkey>立志HRef=https://www.qijian.info/list/guiyin/ target=_blank class=infotextkey>归隐之人,没有俗务缠身,不会因公事鞅掌,东西奔走;而HRef=https://www.qijian.info/list/pengyou/ target=_blank class=infotextkey>朋友却要远离自己而去,从此天各一方,因此HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望别后能常通音问,以释遥念。“物新人惟旧”,语见《尚书》:“人惟求旧,器非求旧惟新。”意思是:器物求新,而HRef=https://www.qijian.info/list/pengyou/ target=_blank class=infotextkey>朋友间当以旧谊为重。但即使HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情相通,不惧相隔万里,也终究无法改变天各一方、江HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山阻隔的HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实,不复能时时谈笑HRef=https://www.qijian.info/list/yanyin/ target=_blank class=infotextkey>宴饮。只能HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望你在远方自己保重身体,以后相会,还不知在何年何夕呢?这一层诗人抒发的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情十分细腻丰富:HRef=https://www.qijian.info/list/fenshou/ target=_blank class=infotextkey>分手在即,不免HRef=https://www.qijian.info/list/ganshang/ target=_blank class=infotextkey>感伤、HRef=https://www.qijian.info/list/changwang/ target=_blank class=infotextkey>怅惘;HRef=https://www.qijian.info/list/ganshang/ target=_blank class=infotextkey>感伤之余,又要嘱咐常通音信,叮咛保重身体,对HRef=https://www.qijian.info/list/fenshou/ target=_blank class=infotextkey>分手后的“情通万里”,来年的重新相会寄托了HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望。显得十分朴实、深沉。
这是一首HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别诗,又是一首表达真挚HRef=https://www.qijian.info/list/youqing/ target=_blank class=infotextkey>友情的HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情诗,反映了陶渊明HRef=https://www.qijian.info/list/tianyuan/ target=_blank class=infotextkey>田园HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的一个侧面。同陶诗的其他篇什一样,这首诗也以它的真情真意深深地感动着每一个读者。按理说,HRef=https://www.qijian.info/list/songbie/ target=_blank class=infotextkey>送别诗完全可以写得愁肠百结,缠绵绯恻,令人不忍卒读,但这首诗却以明白如话的诗句,举重若轻,朴实无华地表达了自己的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情,真是“一语天然万古新,豪华落尽见真淳”(元好问《HRef=https://www.qijian.info/list/lunshi/ target=_blank class=infotextkey>论诗绝句》),它的强大的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术感染力,正是这种“天然”、“真淳”造成的。