淇上酬薛三据兼寄郭少府微鉴赏

原文

自从别京华,我心乃萧索。

十年守章句,万事空寥落!

北上登蓟门,茫茫见沙漠,

倚剑对风尘,慨然思卫霍。

拂衣去燕赵,驱马怅不乐。

天长沧州路,日暮邯郸郭,

酒肆或淹留,渔潭屡栖泊。

独行备艰险,所见穷善恶。

永愿拯刍荛,孰云干鼎镬!

皇情念淳古,时俗何浮薄。

理道资任贤,安人在求瘼。

故交负灵奇,逸气抱謇谔,

隐轸经济具,纵横建安作,

才望忽先鸣,风期无宿诺。

飘摇劳州县,迢递限言谑。

东驰眇贝丘,西顾弥虢略。

淇水徒自流,浮云不堪讬。

吾谋适可用,天路岂寥廓!

不然买山田,一身与耕凿,

且欲同鹪鹩,焉能志鸿鹤!

赏析

第一部分

  从开始到“安人在求瘼”二十二句为第一部份,HRef=https://www.qijian.info/list/xushu/ target=_blank class=infotextkey>叙述早年之经历和自己的HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想。一开篇诗人就截取“别京华”这一经历,将自己萧条冷落的HRef=https://www.qijian.info/list/beiliang/ target=_blank class=infotextkey>悲凉心境倾吐出来。诗人二十岁时初到HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安,踌躇满志,想在HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安HRef=https://www.qijian.info/list/jiangongliye/ target=_blank class=infotextkey>建功立业,但“布衣不得干明主”的HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实打破了他的HRef=https://www.qijian.info/list/huanxiang/ target=_blank class=infotextkey>幻想。严酷的HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实使他猛然醒悟,出生贫寒的诗人根本没有进身之机。第二句中用一“乃”字,不但表现出诗人由HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望到HRef=https://www.qijian.info/list/shiwang/ target=_blank class=infotextkey>失望的HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理转折,而且巧妙地过渡到下文的HRef=https://www.qijian.info/list/xushu/ target=_blank class=infotextkey>叙述。在天真的诗人面前,“别京华”只是他HRef=https://www.qijian.info/list/shitu/ target=_blank class=infotextkey>仕途不幸的开始。紧接着“十年守章句,万事空寥落”十字,又叙写了自己以“章句”之学求仕的巨大挫折。文路不通,改走武路,诗人“单车入燕赵”(《酬裴员外以诗代诗》),欲从军HRef=https://www.qijian.info/list/bianjiang2/ target=_blank class=infotextkey>边疆,沙场报国建功。他“登蓟门”而遥望,只见HRef=https://www.qijian.info/list/shamo/ target=_blank class=infotextkey>沙漠之茫茫,“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风尘”(喻边患)之四起,痛悼时艰,“倚剑”感愤,但不料请缨无路,报国无门,不禁遥想汉代的卫青、霍去病得遇雄主,驰骋疆场,建不朽之功业,垂万古之英名,自己却空怀抱国志不免HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨万分。紧接着以“拂衣”、“驱HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马”两个动作描写,把他对权势压抑的睥睨之态,曲郁难伸的HRef=https://www.qijian.info/list/shiyi/ target=_blank class=infotextkey>失意之情形象地展现出来。同时,他怀着一腔HRef=https://www.qijian.info/list/fenmen/ target=_blank class=infotextkey>愤懑走向HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会下层。“沧州”(水曲之地,此指HRef=https://www.qijian.info/list/yinju/ target=_blank class=infotextkey>隐居者所居的HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方)路上留下了他的足迹,邯郸城廓闪动着他的身影,时而“淹留”于“酒肆”之中,时而“栖泊”于“渔潭”之上,HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞,尝尽“艰险”;人间“善恶”无不穷尽。然而,诗人“穷且益坚”,长期的挫折,更HRef=https://www.qijian.info/list/jili/ target=_blank class=infotextkey>激励他昂扬奋发。“艰险”的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,使他对HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民的HRef=https://www.qijian.info/list/kunan/ target=_blank class=infotextkey>苦难有深刻的了解,更唤起他济世救民的HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志。因此文势至此,突起波澜,唱出了“永愿拯刍荛,孰云干鼎镬”的宏伟HRef=https://www.qijian.info/list/baofu/ target=_blank class=infotextkey>抱负。“刍荛”,本指割草打柴的人,此指广大穷苦HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民,“鼎镬”,是古代施行烹煮酷刑的容器。两句意思是:我愿意拯救老HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓的HRef=https://www.qijian.info/list/kunan/ target=_blank class=infotextkey>苦难,谁还顾及由此而触怒当权者而遭到致命的酷刑呢?紧接着“皇情”二字,以纯朴敦厚的上古遗HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,与当今“浮薄”的“时俗”相对比,证明了自己主张的合理性,并进而提出“任贤”“安人”“求瘼”(瘼,疾病,此指HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民的疾苦)的具体措施。以上六句,言简意赅,可谓诗人一生HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想的纲要。

第二部分

  第二部分“故交”以下六句。先宕开一笔,以己及人,回应“酬薛三据”的题旨,继而以“灵奇”赞其不同凡俗的才气;以“謇谔”颂其耿直敢言的HRef=https://www.qijian.info/list/pinge/ target=_blank class=infotextkey>品格;以“隐轸”夸其经世济民才略的富盛,以“建安HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风骨”喻其诗作的慷慨激昂,至于才能声望的“先鸣”,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风度信谊的超拔和真诚,那更是有口皆碑。薛据虽“自持才名”,但不过主簿县令而已,郭微亦不过一“少府”。这不但不能一展大志,而且为“州县”琐事所羁,为地域的阻隔所“限”,连“言谑”之机也没有,只能神“驰”“贝丘”,“西顾虢略”(贝丘,今HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山东博兴县南。虢略,今河南嵩县西北,可能是薛郭二人所在之地),遥寄HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思罢了,这其实就是对他们极大的HRef=https://www.qijian.info/list/fongci/ target=_blank class=infotextkey>讽刺。所以,诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情再度强烈地喷发出来。“淇水”东流,“浮云”飘逝,己之HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想俱“不堪托”,一种时不我待的焦虑,一腔为国为民的热忱,使诗人不禁发出“吾谋适可用,天路岂寥廓”的强烈呼喊。最后四句,以“不然”二字再一转折,设想自己若不被赏识,决心“耕凿”一生,自食其力。如“鹪鹩”营巢,一枝足矣自况(见《庄子·逍遥游》),就不能效“鸿鹤”高飞,一举千里。这个HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾,从字面上看,似乎表现出诗人与世无争,潇洒出尘的恬静HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情,其实是正话反说,他一生对HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治十分热衷,决没有真正HRef=https://www.qijian.info/list/guiyin/ target=_blank class=infotextkey>归隐的想法,诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/fenmen/ target=_blank class=infotextkey>愤懑之情是不难体会到的。

返回