幼卿少与表兄同研席,雅有文字之好。未笄,兄欲缔姻。父母以兄未禄,难其请,遂适武弁。明年,兄登甲科,职教洮房,而良人统兵陕右,相与邂逅于此。兄鞭马略不相顾,岂前憾未平耶。因作浪淘沙以寄情云。
目送楚云空,前事无踪。漫留遗恨锁眉峰。自是荷花开较晚,孤负东风。
客馆叹飘蓬,聚散匆匆。扬鞭那忍骤花骢。望断斜阳人不见,满袖啼红。
这首词上片写“目送楚云”,下片又曰“望断斜阳”,显然全篇笔墨集中在写两个有HRef=https://www.qijian.info/list/qinHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>情人驿馆不期而遇又倏然而别的动人一幕。“目送楚云空,前事无踪”,经年不见的表兄,突然出现在眼前,勾起自己多少HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思恨。可是人在眼前,却不能对他面诉衷情;顷刻间HRef=https://www.qijian.info/list/qinHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>情人鞭HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马而去,又只好忍看他匆匆离去,徒然远远地“目送楚云”,心中凄楚难言。“楚云”,似说HRef=https://www.qijian.info/list/piaobo/ target=_blank class=infotextkey>漂泊的行人如浮云般远去,又何尝不是暗示往昔的一段HRef=https://www.qijian.info/list/lianqing/ target=_blank class=infotextkey>恋情,云HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨巫HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山枉断肠。一个“空”字,多少HRef=https://www.qijian.info/list/changwang/ target=_blank class=infotextkey>怅惘,大有HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事不堪回首之慨。
紧接“目送楚云空”一句,HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情女主人公仿佛发出一声轻轻HRef=https://www.qijian.info/list/tanxi/ target=_blank class=infotextkey>叹息:“前事无踪”。“前事“,自是指她“少与表兄同砚席,雅有文字之好”那段HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的HRef=https://www.qijian.info/list/shiguang/ target=_blank class=infotextkey>时光,然而,HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事已如云烟般地永远消失了。当然,如果真的彻底消失得渺无踪迹,倒也干净;可是,却又偏在自己心灵深处,留下了不可磨灭的终身HRef=https://www.qijian.info/list/yihen/ target=_blank class=infotextkey>遗恨。“漫留HRef=https://www.qijian.info/list/yihen/ target=_blank class=infotextkey>遗恨锁眉峰”,空有HRef=https://www.qijian.info/list/yihen/ target=_blank class=infotextkey>遗恨,不能明言,又难以排遣,于是她转而自怨自艾,归咎于HRef=https://www.qijian.info/list/mingyun/ target=_blank class=infotextkey>命运:“自是荷HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花开较晚,孤负东HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风”,可怜的荷HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,你不在HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天开放,偏要迟迟等到夏季,孤负了东HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风的深情,现在只好独自默默地吞咽下这HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生的苦果了。荷HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻,当是指自己年尚未笄、兄欲缔姻这件事了。实际上真正的原因是:“HRef=https://www.qijian.info/list/fumu/ target=_blank class=infotextkey>父母以兄未禄,难其请”,这一点幼卿当然是很清楚,然而,作为封建时代的HRef=https://www.qijian.info/list/funu/ target=_blank class=infotextkey>妇女,不便责怪HRef=https://www.qijian.info/list/fumu/ target=_blank class=infotextkey>父母,所以,她吞吞吐吐隐约其辞。
上片由“目送楚云”引出对HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事的HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆,下片便着重写这次HRef=https://www.qijian.info/list/zhongfeng/ target=_blank class=infotextkey>重逢的悲恸。“客馆叹飘蓬,聚散匆匆”,在幼卿看来,HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生就像随HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风飘的蓬草,不曾想到两个HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别经年的HRef=https://www.qijian.info/list/lianren/ target=_blank class=infotextkey>恋人,会突然在这HRef=https://www.qijian.info/list/taxiang/ target=_blank class=infotextkey>他乡驿馆见面。相见却又立刻相别,HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生的离合、聚散,如此匆匆。
于是词人便推出这短暂的扣人心弦的一幕:“扬鞭那忍骤HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花骢。”这一幕也就是《能改斋漫录》记述的情景:二人“相与邂逅于此,兄鞭HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,略不相顾,岂前憾未平耶”。可以想见,此情此景,从HRef=https://www.qijian.info/list/beiju/ target=_blank class=infotextkey>悲剧主人公眼里望去,更是心如刀剜。她怪他给HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马儿狠狠的那一鞭,太无情了,忽地拉开了两人的距离,他骑着的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花骢HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马飞奔而去,他怎么忍心匆匆离开,也不多看自己一眼。然而,她心里又何尝不明白:在这一刹那间,他内心翻腾何等剧烈的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦,正因为他前时欲缔姻未成,对她有误解,有怨气,所谓“前憾未平”,才给HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马儿狠狠一鞭,这狠狠一鞭,看似无情却是有情。
这一鞭,在HRef=https://www.qijian.info/list/beiju/ target=_blank class=infotextkey>悲剧女主人公心里是永远难忘的,它象征着心爱的人永远地离去;它象征着HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的HRef=https://www.qijian.info/list/lianqing/ target=_blank class=infotextkey>恋情如昙HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花一现,永远幻灭;它象征着无可弥补的千古HRef=https://www.qijian.info/list/yihen/ target=_blank class=infotextkey>遗恨。“扬鞭”这一句写出了特定情境中一个具有典型意义的动作,刻画出HRef=https://www.qijian.info/list/beiju/ target=_blank class=infotextkey>悲剧主人公内心HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情的剧烈HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾和HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦,是十分难得的传神妙笔。而这种传神之笔来源于HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活本身,因而更为真切动人。
表兄远远去了,她还痴痴望着,看他远去的身影,越来越远,越来越小,终于消失,而她还在痴痴地望着,直到“望断斜阳”。显然,HRef=https://www.qijian.info/list/shaonu/ target=_blank class=infotextkey>少女时期最初的HRef=https://www.qijian.info/list/lianqing/ target=_blank class=infotextkey>恋情未遂将使她抱恨终身,在今后的HRef=https://www.qijian.info/list/suiyue/ target=_blank class=infotextkey>岁月中,她或许将朝朝暮暮凭栏“目送楚云”、“望断斜阳”。而这种HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦又只能永远埋藏在心灵的最深层,于无人处偷偷饮泣,以至于“满袖啼红”,此恨绵绵无尽期也。
这首词不同于一般文人词,它是闺阁HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子自抒衷曲,HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情真挚,不事雕琢。