抽弦促柱听秦筝,无限秦人悲怨声。
似逐春风知柳态,如随啼鸟识花情。
谁家独夜愁灯影?何处空楼思月明?
更入几重离别恨,江南歧路洛阳城。
听筝。唐代。柳中庸。 抽弦促柱听秦筝,无限秦人悲怨声。似逐春风知柳态,如随啼鸟识花情。谁家独夜愁灯影?何处空楼思月明?更入几重离别恨,江南歧路洛阳城。
那忽急忽徐、时高时低的古筝声,就从这变化巧妙的指尖飞出来,传入耳中秦筝声声,使人联想到秦人的悲怨之声。筝声像柳条拂着春风絮絮话别,又像杜鹃鸟绕着落花,娟娟啼血。那低沉、幽咽的筝声,好像谁家的白发老母黑夜里独坐灯前,为游子不归而对影忧愁,又好像谁家的少妇独自守立空楼,为丈夫远出而望月长叹。筝声本来就苦,更何况又掺入了我的重重离别之恨,南北远离,相隔千里,两地相思。
筝:一种拨弦乐器,相传为秦人蒙恬所制,故又名“秦筝”。它发音凄苦,令人“感悲音而增叹,怆憔悴而怀愁”(汉侯瑾《筝赋》)。
抽弦促柱:筝的长方形音箱面上,张弦十三根,每弦用一柱支撑,柱可左右移动以调节音量。弹奏时,以手指或鹿骨爪拨弄筝弦;缓拨叫“抽弦”,急拨叫“促柱”。
“似逐”两句:似,好像。逐,追逐。态,状态,情态。随,追随。识,认得,辨别。
独夜:孤独一人的夜晚。
灯影:灯下的影子。
空楼:没有人的楼房。
更(gèng):更加,愈加。
几重(chóng):几层。
“江南”句:指南北远离,两地相思。
参考资料:
1、萧涤非 等 .《唐诗鉴赏辞典》 :上海辞书出版社 ,1983 :670-672 .
这首诗HRef=https://www.qijian.info/list/xioshi/ target=_blank class=infotextkey>写诗人听筝时的HRef=https://www.qijian.info/list/yinle/ target=_blank class=infotextkey>音乐感受,其格局和表现技巧别具一格,别有情韵。
首句“抽弦促柱听秦筝”,“抽弦促柱”点出弹筝的特殊动作。忽疾忽徐、时高时低的HRef=https://www.qijian.info/list/yinle/ target=_blank class=infotextkey>音乐声,就从这“抽弦促柱”HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化巧妙的指尖端飞出来,传入诗人之耳。诗人凝神地听着,听之于耳,会之于心。“听”是此诗的“题眼”,底下内容,均从“听”字而来。
诗人听筝最突出的感受是“无限秦人悲怨声”,诗人由秦筝HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想到秦人之声。据《秦州记》记载:“陇HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山东西百八十里,登HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山巅东望,秦川四五百里,极目泯然。HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山东人行役升此而顾瞻者,莫不悲思。”这就是诗人所说的“秦人悲怨声”。诗人以此渲染他由听筝而引起的HRef=https://www.qijian.info/list/ganshi/ target=_blank class=infotextkey>感时HRef=https://www.qijian.info/list/shangbie/ target=_blank class=infotextkey>伤别、无限悲怨之情。下面围绕“悲怨”二字,诗人对筝声展开了一连串丰富的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象和细致的描写。
诗人巧妙地把弦上发出的乐声同大HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物融为一体,顿时使悲怨的乐声,转化为鲜明生动的形象。那柳条摇荡、HRef=https://www.qijian.info/list/liuxu/ target=_blank class=infotextkey>柳絮追逐、落英缤纷、HRef=https://www.qijian.info/list/dujuan/ target=_blank class=infotextkey>杜鹃绕啼的HRef=https://www.qijian.info/list/muchun/ target=_blank class=infotextkey>暮春情景,仿佛呈现于读者的眼前;春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风、HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳、HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花、HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟,HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀毕露,更加渲染出一片HRef=https://www.qijian.info/list/shangchun/ target=_blank class=infotextkey>伤春HRef=https://www.qijian.info/list/xibie/ target=_blank class=infotextkey>惜别之情。
“抽弦促柱”之声的HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化,又唤起诗人更加奇妙的HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想:上一联写大HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物,这一联则HRef=https://www.qijian.info/list/xieren/ target=_blank class=infotextkey>写人世的悲欢,更加真切感人。“独”、“空”两字,尤使画面显得分外HRef=https://www.qijian.info/list/qiqing/ target=_blank class=infotextkey>凄清,增加了盼子HRef=https://www.qijian.info/list/sifu2/ target=_blank class=infotextkey>思夫、HRef=https://www.qijian.info/list/lichou/ target=_blank class=infotextkey>离愁别恨的分量。“愁灯影”、“思月明”,含蓄蕴藉,耐人寻味:灯前别无他人,只看到自己的影子,可见何等HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独,不能不“愁”。楼头没有HRef=https://www.qijian.info/list/qinren/ target=_blank class=infotextkey>亲人,只见HRef=https://www.qijian.info/list/mingyue/ target=_blank class=infotextkey>明月高悬,可见何等空荡,不能不“思”。这两处倘若写作“愁灯下”、“思离人”,就索然无味了。这一联用暗喻,且用“谁家”、“何处”疑问句式,不仅显得与上一联有参差HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化之美,而且更能激起HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象的翅膀,让各人按自己的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活体验,从画面中去品尝筝声所构成的美妙动人的HRef=https://www.qijian.info/list/yinle/ target=_blank class=infotextkey>音乐形象。
以上两联所构成的形象,淋漓尽致地描摹出筝声之“苦”,使人耳际仿佛频频传来各种HRef=https://www.qijian.info/list/xibie/ target=_blank class=infotextkey>惜别的悲怨之声。筝声“苦”,如果听者也怀有“苦”情,筝弦与心弦同声相应,那么就愈发感到苦。诗人柳中庸正是怀着苦情听筝的。
诗人的族侄、著名HRef=https://www.qijian.info/list/wenxue/ target=_blank class=infotextkey>文学家柳宗元因参与王叔HRef=https://www.qijian.info/list/wenji/ target=_blank class=infotextkey>文集团的HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治HRef=https://www.qijian.info/list/gaige/ target=_blank class=infotextkey>改革,失败后,被贬窜南陲海涯。这末二句也是有感而发。
这首描写筝声的诗,着眼点不在表现弹奏者精湛的HRef=https://www.qijian.info/list/jiyi/ target=_blank class=infotextkey>技艺,而是借筝声传达心声,抒发HRef=https://www.qijian.info/list/ganshi/ target=_blank class=infotextkey>感时HRef=https://www.qijian.info/list/shangbie/ target=_blank class=infotextkey>伤别之情。诗人展开HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想,以新颖、贴切的HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻,集中描写筝弦上所发出的种种HRef=https://www.qijian.info/list/aiyuan/ target=_blank class=infotextkey>哀怨之声。诗中重点写“声”,却又不直接写“声”,没有用一个象声词。而是着力刻画各种必然发出“悲怨声”的形象,唤起读者的HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想,使人见其形似闻其声,显示了“此时无声胜有声”的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术效果。
柳中庸 (?—约775)名淡,中庸是其字,唐代边塞诗人。河东(今山西永济)人,为柳宗元族人。大历年间进士,曾官鸿府户曹,未就。萧颖士以女妻之。与弟中行并有文名。与卢纶、李端为诗友。所选《征人怨》是其流传最广的一首。《全唐诗》存诗仅13首。其诗以写边塞征怨为主,然意气消沉,无复盛唐气象。 ...
柳中庸。 柳中庸 (?—约775)名淡,中庸是其字,唐代边塞诗人。河东(今山西永济)人,为柳宗元族人。大历年间进士,曾官鸿府户曹,未就。萧颖士以女妻之。与弟中行并有文名。与卢纶、李端为诗友。所选《征人怨》是其流传最广的一首。《全唐诗》存诗仅13首。其诗以写边塞征怨为主,然意气消沉,无复盛唐气象。
善权即事十首 其三。宋代。李纲。 雪著溪山澹复浓,行舟疑在玉壶中。云藏半岭深难见,冰塞长川邈未通。赖有僧房容假榻,未应尘迹叹飘蓬。劳生梦幻成何事,万古闲愁一笑空。
星岩二十景 其七 星亭拥翠。。梁景先。 天开图画好溪山,星聚亭依水石间。锦绣丛中堆翡翠,白云深处听潺湲。
元章赠兰。宋代。王十朋。 英英道山友,赠我深林芳。入室与俱化,同心如此香。纫之可为佩,不采庸何伤。三复韩子操,援琴鼓扬扬。
和陈今山见访韵。。李能哲。 故人似春色,新岁到山家。一笑坐拈酒,满园行看花。别来多旧好,老去更天涯。且喜诗情健,同吟对落霞。
集古八绝 其四 晚步云溪上。明代。程敏政。 山屐经过满径踪,閒来无事不从容。白沙翠竹江村路,云碓无人水自舂。
今年今日汝七帙,明日明正又一年。海屋春偷寒意入,骊珠月向晦时悬。
碧桃送实符同至,苍柏将图酒并传。手理蠹鱼千万卷,可能三度蚀神仙。
钱叔宝七十岁宴为文沽所役忽忽不暇存故人除夕把盏始悟叔宝七十诞辰遂成一律烧烛书之亦不暇辨为何语也。明代。王世贞。 今年今日汝七帙,明日明正又一年。海屋春偷寒意入,骊珠月向晦时悬。碧桃送实符同至,苍柏将图酒并传。手理蠹鱼千万卷,可能三度蚀神仙。