桃花源诗

桃花源诗朗读

嬴氏乱天纪,贤者避其世。

黄绮之商山,伊人亦云逝。

往迹浸复湮,来径遂芜废。

相命肆农耕,日入从所憩。

桑竹垂余荫,菽稷随时艺;

春蚕收长丝,秋熟靡王税。

荒路暧交通,鸡犬互鸣吠。

俎豆犹古法,衣裳无新制。

童孺纵行歌,班白欢游诣。

草荣识节和,木衰知风厉。

虽无纪历志,四时自成岁。

怡然有余乐,于何劳智慧?

奇踪隐五百,一朝敞神界。

淳薄既异源,旋复还幽蔽。

借问游方士,焉测尘嚣外。

愿言蹑清风,高举寻吾契。

译文

秦王暴政乱纲纪,贤士纷纷远躲避。

四皓隐居在商山,有人隐匿来此地。

往昔踪迹消失尽,来此路途已荒废。

相唤共同致农耕,天黑还家自休息。

桑竹茂盛遮浓荫,庄稼种植按节气。

春蚕结茧取长丝,秋日丰收不纳税。

荒草遮途阻交通,村中鸡犬互鸣吠。

祭祀仍遵古礼法,衣裳没有新款式。

儿童欢跳纵情歌,老者欣然自游憩。

草木花开知春到,草衰木凋知寒至。

虽无年历记时日,四季推移自成岁。

欢快安逸乐无穷,哪还需要动知慧?

奇踪隐蔽五百岁,一朝开放神奇界。

浮薄淳朴不同源,转眼深藏无处觅。

请问世间凡夫子,可知尘外此奇迹?

我愿踏乘轻云去,高飞寻找我知己。

注释

嬴(yíng)氏:这里指秦始皇嬴政。

黄绮:汉初商山四皓中之夏黄公、绮里季的合称。此指商山四皓。

伊人:指桃源山中人。云:句中助词,无义。逝:离去,即逃至山中。

往迹:人或车马行进所留下的踪迹。湮(yān):埋没。

相命:互相传令,此指互相招呼。肆:致力。

从:相随。所憩:休息的处所。

菽(shū):豆类。稷(jì):谷类。艺:种植。

靡(mǐ):没有。

暧(ài):遮蔽。

俎(zǔ)豆:俎和豆。古代祭祀、宴飨时盛食物用的两种礼器。亦泛指各种礼器。

衣裳(cháng):古时衣指上衣,裳指下裙。后亦泛指衣服。

童孺(rú):儿童。

班白:指须发花白。班,通“斑”。诣(yì):玩耍。

节和:节令和顺。

纪历:纪年、纪月、纪日的历书。

成岁:成为一年。

余乐:不尽之乐。

于何:为什么,干什么。

五百:五百年。从秦始皇到晋太元中的五百多年。

神界:神奇的界域。

淳:淳厚,指桃源山中的人情风尚。薄:浮薄,指现实社会的人情世态。

旋:很快。幽蔽:深暗。

游方士:游于方外之士。

尘嚣:世间的纷扰、喧嚣。

蹑(niè):踩。

契(qì):契合,指志同道合的人。

参考资料:

1、龚 望.陶渊明集评议.天津:南开大学出版社,2011:128-130

2、郭维森 包景诚.陶渊明集全译.贵阳:贵州人民出版社,1992:290-296

3、邓小军 等.汉魏六朝诗鉴赏辞典.上海:上海辞书出版社,1992:510-513

桃花源诗创作背景

  此诗作于陶渊明晚年,约为南朝宋永初三年(422年)的作品。元熙三年(421年),刘裕采取阴谋手段,用毒酒杀害晋恭帝。陶渊明借助创作来抒写情怀,塑造了一个与污浊黑暗社会相对立的美好境界,以寄托自己的政治理想与美好情趣。《桃花源诗》就是在这样的背景下创作的。

参考资料:

1、郭维森 包景诚.陶渊明集全译.贵阳:贵州人民出版社,1992:290-296

(班白一作:斑白)

  陶渊明写桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源,用了HRef=https://www.qijian.info/list/sanwen/ target=_blank class=infotextkey>散文与诗两种文体。《桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源记》主要是描写HRef=https://www.qijian.info/list/yuren2/ target=_blank class=infotextkey>渔人出入桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源的经过和在桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源中的所见所闻;《桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源诗》是以诗人的口吻讲述桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的HRef=https://www.qijian.info/list/heping/ target=_blank class=infotextkey>和平、安宁。《桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源诗》内容丰富,对于了解陶渊明描写桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源的意图和HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想很有帮助。

  诗分三段。HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头六句为第一段,HRef=https://www.qijian.info/list/xushu/ target=_blank class=infotextkey>叙述、说明桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源中人的来历,跟《桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源记》中所记“自云先世避秦时乱,率HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子邑人来此绝境,不复出焉,遂与外人间隔”意思大体相同。但诗中具体列出黄(夏黄公)、绮(绮里季)避秦时乱到高HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山的实例,来暗示桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源中人与这些古代贤者志趣一致,或者说,正是那些贤者带他们到桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源的。

  中间十八句为第二段,介绍桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源中人的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活情景。先写桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源里人参加HRef=https://www.qijian.info/list/laodong/ target=_blank class=infotextkey>劳动,HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出而作,日没而息。“相命肆农耕”,是说相互招呼,努力耕作。“秋熟靡王税”,是说到了秋收时,HRef=https://www.qijian.info/list/laodong/ target=_blank class=infotextkey>劳动果实归HRef=https://www.qijian.info/list/laodong/ target=_blank class=infotextkey>劳动者所有,用不着向官府缴纳HRef=https://www.qijian.info/list/fushui/ target=_blank class=infotextkey>赋税,说明没有封建剥削和压迫。“荒路暧交通,鸡犬互鸣吠”和《桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源记》中的“阡陌交通,鸡犬相闻”相照应,两句意思大体一致。接着HRef=https://www.qijian.info/list/xieren/ target=_blank class=infotextkey>写人与人之间和睦相处,仍然保持着古代的礼仪,衣裳也是古代的式样。孩子们纵情地歌唱,老人们HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由自在地游乐。最后写那里的一切都是顺应HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然,怡然自得。随着季节的HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化调节HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活和劳作,所以连历法也用不着,更不用竭尽思虑、费心劳神了。

  最后八句为第三段,诗人发表HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论和HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨。“奇踪隐五百”,是说从秦到晋,桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源中人HRef=https://www.qijian.info/list/yinju/ target=_blank class=infotextkey>隐居了五百年(概数,实际是约六百年)。“一朝敞神界”是说桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源被HRef=https://www.qijian.info/list/yuren2/ target=_blank class=infotextkey>渔人发现,泄露了这个HRef=https://www.qijian.info/list/shenxian/ target=_blank class=infotextkey>神仙般的世界的秘密。“旋复还幽蔽”,是说桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源刚敞开又立即与外界隔绝,也就是《桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源记》中所说的“遂迷,不复得路”。既然HRef=https://www.qijian.info/list/yuren2/ target=_blank class=infotextkey>渔人离开桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源时已“处处志之”,那么怎么会再也找不着呢?其实这个问题在《桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源诗》里已经作了回答,那就是“淳薄既异源”,意思是说,世俗HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的浅薄与桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源中民HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风的淳朴,是格格不入,绝然不同的。如果真在那么一个桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源,而它又果真给刘子骥他们找到了,那么,它就不能独立存在。东晋末期,HRef=https://www.qijian.info/list/zhanluan/ target=_blank class=infotextkey>战乱频繁,徭役繁重,HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民逃亡。诗人把桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源中人的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活写得那么安宁、和谐,这正是对HRef=https://www.qijian.info/list/heian/ target=_blank class=infotextkey>黑暗HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实的一种否定。千余年来,不知有多少人对桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源的有无进行过探讨。有人说,避乱逃难时,确实有许多人跑到深HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山野林,穷乡僻壤去过HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活。但显然不能据此而把这个HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想与桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源等同起来,因为桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源中的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活情景是被诗人HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想化了的。“借问游方士,焉测尘嚣外”,意思是世上的一般人“游方士”是不可能真正理解“尘嚣外”(桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源)的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活情景的。“愿言蹑轻HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,高举寻吾契。”这是诗人抒发自己的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情,具有HRef=https://www.qijian.info/list/langman/ target=_blank class=infotextkey>浪漫主义色彩。意思是HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望能驾起轻HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,腾飞而起,去HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求那些与自己志趣相投的人们(其中包括诗的HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头所说的古代贤者和桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源中人)。

  据萧统《陶渊明传》记载:“渊明不解音律,而蓄无弦琴一张,每酒适,辄抚弄以寄其意。”无弦琴是弹奏不出HRef=https://www.qijian.info/list/shengyin/ target=_blank class=infotextkey>声音的,拨弄它是为了“寄其意”,描写一个HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的世外桃源,虽然超尘脱俗,无法实现,却也正是为了“寄其意”。

  从以上HRef=https://www.qijian.info/list/jiandan/ target=_blank class=infotextkey>简单的分析来看,《桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源诗》在有些方面确比《桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源记》写得更为具体、详细。《桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源记》局限于写HRef=https://www.qijian.info/list/yuren2/ target=_blank class=infotextkey>渔人的所见所闻,HRef=https://www.qijian.info/list/yuren2/ target=_blank class=infotextkey>渔人在桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源逗留HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间不长,见闻有限。而《桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源诗》显得更为灵活HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由,也便于诗人直接抒写自己的HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀,因此读《桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源记》不可不读《桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源诗》。

  《桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源诗》和《桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源记》都是描写同一个乌托邦式的HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会,但并不让人觉得重复。《记》是HRef=https://www.qijian.info/list/sanwen/ target=_blank class=infotextkey>散文,有曲折新奇的HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事情节,有HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物,有HRef=https://www.qijian.info/list/duihua/ target=_blank class=infotextkey>对话,描写具体,富于小说色彩;《诗》的语言比较质朴,记述桃源HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会的情形更加详细。《记》是以HRef=https://www.qijian.info/list/yuren2/ target=_blank class=infotextkey>渔人的经历为线索,处处写HRef=https://www.qijian.info/list/yuren2/ target=_blank class=infotextkey>渔人所见,作者的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情、HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度隐藏在文本之后,而《诗》则由诗人直接HRef=https://www.qijian.info/list/xushu/ target=_blank class=infotextkey>叙述桃源的HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史状态,并直接抒发自己的HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨与HRef=https://www.qijian.info/list/yuanwang/ target=_blank class=infotextkey>愿望,二者相互映照,充分地显示桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想意义和审美意义。

  有人认为《桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源诗》HRef=https://www.qijian.info/list/zanmoi/ target=_blank class=infotextkey>赞美“古法”,不要“智慧”是一种HRef=https://www.qijian.info/list/xiaoji/ target=_blank class=infotextkey>消极、倒退的表现。这其实是没有真正领会诗人写作的本意。所谓“古法”,虽是一种寄托,表示HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往古代HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会的淳朴,而并非是要开HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史的倒车;所谓“于何劳智慧”实际是对世俗HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活中的尔虞我诈、勾心斗角表示憎恶与否定。正如前人所指出的,陶渊明是一个“有志天下”“欲为为而不能为”的人,他有自己的HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想和报负而无法实现,这才是他的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想本质。

陶渊明

陶渊明(约365年—427年),字元亮,(又一说名潜,字渊明)号五柳先生,私谥“靖节”,东晋末期南朝宋初期诗人、文学家、辞赋家、散文家。汉族,东晋浔阳柴桑人(今江西九江)。曾做过几年小官,后辞官回家,从此隐居,田园生活是陶渊明诗的主要题材,相关作品有《饮酒》、《归园田居》、《桃花源记》、《五柳先生传》、《归去来兮辞》等。 ...

陶渊明朗读
()

猜你喜欢

轺车两度海之涯,历历云山眺望赊。鬟髻短裙归洞女,蓬门矮屋卖盐家。

半生不愧关西节,万顷还乘博望槎。赢得耕农笑相迓,道傍争献长官茶。

()

夜永风露下,庭空帘幕秋。杯盘延素魄,针缕动双眸。

天上秖今夕,人间宁少留。如何一水际,岁岁此相求。

()

六月襄山道,三星汉水边。求凰应不远,去马剩须鞭。
野店愁中雨,江城梦里蝉。襄阳多故事,为我访先贤。

()
弘历

风槐烟柳绿成帷,影度纱棂午日迟。暂向几馀閒学草,偶因吟罢亦敲棋。

曲池新涨分鱼子,碧宇高空放鹤儿。最爱子西传好句,依稀山静小年时。

()

四十里城花发时,锦囊高下照坤维。
虽妆蜀国三秋色,难入豳风七月诗。

()

一笑不可得,同心相见稀。摘菱频贳酒,待月未扃扉。
星影低惊鹊,虫声傍旅衣。卑栖岁已晚,共羡雁南飞。
好欲弃吾道,今宵又遇君。老夫相劝酒,稚子待题文。

()