烟收湘渚秋江静,蕉花露位愁红。五云双鹤去无踪。几回魂断,凝望向长空。
翠竹暗留珠泪怨,闲调宝瑟波中。花鬟月鬓绿云重。古祠深殿,香冷雨和风。
临江仙·烟收湘渚秋江静。唐代。张泌。 烟收湘渚秋江静,蕉花露位愁红。五云双鹤去无踪。几回魂断,凝望向长空。翠竹暗留珠泪怨,闲调宝瑟波中。花鬟月鬓绿云重。古祠深殿,香冷雨和风。
湘江无烟,一片宁静,带露的美人蕉哀泪湿红。舜帝驾鹤飞去影无踪,二妃啊,几回回魂断望长空。
翠竹上留下他们斑斑泪痕,幽怨的瑟声弹起在湘江浪中。如花似月的二妃鬓云浓重。而今在湘妃祠中灰遮尘蒙,粉销香冷,相伴苦雨凄风。
临江仙:唐教坊曲,后用作词牌,为双调小令。又名《谢新恩》、《雁后归》、《画屏春》等。
湘渚:湘江的水边陆地。
蕉:美人蕉。
五云白鹤:仙人所乘的五色云彩和双双白鹤。
翠竹:翠竹上留下带怨的珠泪。这里用湘妃的故事。据《述异记》载,舜南巡,葬于苍梧,尧二女娥皇、女英泪下沾竹,竹文全成为斑。故称为“斑竹”或“湘妃竹”。
闲调:在湘江波浪中,湘灵弹起了宝瑟。调:弹奏。《楚辞·远游》:“使湘灵鼓瑟兮,令海若舞冯夷。”湘灵即湘妃,即尧之二女、舜之二妃。《楚辞·九歌》中的湘君、湘夫人就是指此。
花鬟(huán):花如鬟,月如鬓,绿云如发,一层又一层。这是一种艺术的联想,较一般比喻更开阔自由。 绿云重:形容鬓发浓美。
古祠:指今湖南湘阴北洞庭湖畔之黄陵庙,即湘妃祠。
参考资料:
1、赵伯陶.中国历代名家流派词传:吉林人民出版社,1999:第246页
2、王丙岐 .中国古代佞幸史(上、下):香港天马出版有限公司,2005年6月:第104页
词人在唐末的秋天的早晨来到湘江畔,由于映入眼帘的湘江边的景物阴冷凄凉,内外冷寂的湘妃祠中挂着二妃美丽的容貌画像,让他想起了千百年来广为流传的舜帝二妃娥皇、女英的感人故事,酿造出一股凄凉愁怨的情味,写下了这首词。
参考资料:
1、王锤陵.唐宋词鉴赏:四川辞书出版社,2007-1:第58-59页
2、陈磊 / 龚祖培 .唐五代词300首:天地出版社,2004-1-1:第244-245页
词从环境描写入手:“烟收湘渚秋江静,蕉HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花露位愁红。这两句HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物搭配上,一远一近,一大一小。前句是全镜头,摄取了秋江、秋空和洲渚的画面,显示出远景的辽阔以及秋郊的HRef=https://www.qijian.info/list/jiliao/ target=_blank class=infotextkey>寂寥。后句特写镜头,把焦点集中在蕉HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花上。HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人蕉叶肥HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花大,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花色深红,惹人注目。但是这一句的描写,却打上了深深的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情色彩。词人构思的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术匠心使此带露的鲜HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,带上了人具有的饮泣、HRef=https://www.qijian.info/list/chouyuan/ target=_blank class=infotextkey>愁怨的情态,从而为全词定下了HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉HRef=https://www.qijian.info/list/chouyuan/ target=_blank class=infotextkey>愁怨的主调。不仅如此,词人何以选择蕉HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花而不是其他的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花来描写,除了因其显眼这一点外,还HRef=https://www.qijian.info/list/yinyu/ target=_blank class=infotextkey>隐喻的有“HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人”之意。这两句,既描写了黄陵庙的环境,也暗喻了庙中女神湘妃的愁HRef=https://www.qijian.info/list/yuanqing/ target=_blank class=infotextkey>怨情怀,开篇起得很好。“翠竹暗留珠泪怨,闲调宝瑟波中”。《HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹亭》中杜丽娘因爱而生,又因爱而死,可见世间爱是可以穿越HRef=https://www.qijian.info/list/shengsi/ target=_blank class=infotextkey>生死路。当娥皇、女英在HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实中得不到HRef=https://www.qijian.info/list/aiqing/ target=_blank class=infotextkey>爱情时,便投湘水而死,化为“湘夫人”,鼓瑟之声,希HRef=https://www.qijian.info/list/wangyuan/ target=_blank class=infotextkey>望远去的心上人的灵魂还能够听到美妙的HRef=https://www.qijian.info/list/yinle/ target=_blank class=infotextkey>音乐声,借以寄托慰问、慰藉HRef=https://www.qijian.info/list/aisi/ target=_blank class=infotextkey>哀思。帝舜走后,二妃惟有时时弹奏瑶瑟,让美妙的HRef=https://www.qijian.info/list/yinle/ target=_blank class=infotextkey>音乐声荡绿波,借以寄托慰藉HRef=https://www.qijian.info/list/aisi/ target=_blank class=infotextkey>哀思。黄陵庙里的神女塑像栩栩如生,香冷粉消的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花容月貌楚楚动人,头上梳着像HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花一样的环形发鬓,耳边的头发似绿云重重,二妃居于古祠殿中只有飒飒冷HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风濛濛苦HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨与她们为伴,表达了二妃的凄怨和内容的情感。挥泪成斑,湘浦鼓瑟充满了飘渺的HRef=https://www.qijian.info/list/shenhua/ target=_blank class=infotextkey>神话色彩,也充满了HRef=https://www.qijian.info/list/langman/ target=_blank class=infotextkey>浪漫气息。“古祠深殿,香冷HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨和HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风”又是词人HRef=https://www.qijian.info/list/wanxi/ target=_blank class=infotextkey>惋惜二妃HRef=https://www.qijian.info/list/beiju/ target=_blank class=infotextkey>悲剧性的死,HRef=https://www.qijian.info/list/yijingjieqing/ target=_blank class=infotextkey>以景结情含有余不尽之意。【6】
舜之二妃娥皇、女英的HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事以其哀婉动人,千百年来广为流传,成为文人墨客歌吟讽咏的常见题材。张此词即咏此事。词的上片“烟收”二句用环境烘托HRef=https://www.qijian.info/list/beiju/ target=_blank class=infotextkey>悲剧的气氛。紧接三句写二妃离京寻舜帝于水云之乡,形象动人,情意婉转。下片HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头二句写出湘妃竹与湘妃鼓瑟的HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事。后三句又HRef=https://www.qijian.info/list/yijingjieqing/ target=_blank class=infotextkey>以景结情,余韵悠长,与HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头HRef=https://www.qijian.info/list/beiju/ target=_blank class=infotextkey>悲剧呼应。
这首词咏HRef=https://www.qijian.info/list/huaigu/ target=_blank class=infotextkey>怀古迹,HRef=https://www.qijian.info/list/pingdiao/ target=_blank class=infotextkey>凭吊湘妃,将HRef=https://www.qijian.info/list/zhuihuai/ target=_blank class=infotextkey>追怀帝舜的湘妃如怨如慕之情写得“祭神如神在”,且写了人神之共性,具有人类通常具有的HRef=https://www.qijian.info/list/youmoi/ target=_blank class=infotextkey>优美HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀。全词以景起,以景结,中叙二妃事;娥皇、女英的形象与黄陵庙环境的阴冷气氛融为一体,情景相生,酿造出一股HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉HRef=https://www.qijian.info/list/chouyuan/ target=_blank class=infotextkey>愁怨的情味。作品“极缥缈之思,不落凡俗”,成功地运用HRef=https://www.qijian.info/list/shenhua/ target=_blank class=infotextkey>神话题材,创造出幽艳空灵的审美境界。
张泌。 张泌,字子澄,唐末重要作家,生卒年约与韩偓(842-914)相当。
望月遣怀二首 其二。近现代。叶云峰。 一帘凉月一曲歌,响遏行云俗虑磨。料得吴门佳子弟,豪情胜慨此时多。
有所思。明代。周旋。 悲风起高树,阴云蔽朝阳。伊人在天末,地远道路长。驾言欲相就,车敝马玄黄。秋深气愈厉,孤雁正南翔。爰附尺素书,以寄我衷肠。飞高影渐没,蹙刺心内伤。
烟霞洞四首 其四。宋代。丘处机。 海曲山河洞府低,蓬壶阆苑海东西。仙人玉女时游集,不许桃源过客迷。
冰道。。聂绀弩。 冰道银河似耶非?魂存瀑死梦依稀。一痕界破千山雪,匹练能裁几件衣。屋建瓴高天并泻,撬因地险虎真飞。此间尽运降龙木,可战天门百八喝。
同苗发慈恩寺避暑。唐代。李端。 追凉寻宝刹,畏日望璇题。卧草同鸳侣,临池似虎溪。树闲人迹外,山晚鸟行西。若问无心法,莲花隔淤泥。