从军诗五首·其五

从军诗五首·其五朗读

悠悠涉荒路,靡靡我心愁。

四望无烟火,但见林与丘。

城郭生榛棘,蹊径无所由。

雚蒲竟广泽,葭苇夹长流。

日夕凉风发,翩翩漂吾舟。

寒蝉在树鸣,鹳鹄摩天游。

客子多悲伤,泪下不可收。

朝入谯郡界,旷然消人忧。

鸡鸣达四境,黍稷盈原畴。

馆宅充廛里,士女满庄馗。

自非圣贤国,谁能享斯休?

诗人美乐土,虽客犹愿留。

译文

忧心忡忡走在荒野之路,缓缓而行我满心忧愁。

四面环望不见人家烟火,看见的只有那荒林山丘。

城郊长遍了树丛杂草,小道荒芜没有人行走。

芦荻蒲草遮满了河面,苇草顺着水势向下流。

夕阳西下凉风吹起,风吹小船行驶轻悠悠。

寒秋之蝉在树头鸣叫,白鹳天鹅在高空遨游。

我的心头有许多忧愁,泪水纷纷落下很难止住。

早上进入了谯郡境地,豁然开朗叫人解除了烦忧。

雄鸡唱晓传遍了四面八方,田地里庄稼长得绿油油。

城里镇上屋含遍布,男男女女行走街头。

如果不是有圣贤治国,谁能够将这福分享受。

古时的诗人曾称美乐土,虽是行客我也愿在此长留。

注释

悠悠:忧思的样子。涉:徒步渡水,此处意为徒步行走。

靡(mí)靡:行路迟缓。《诗·王风·黍离》:“行迈靡靡。”

烟火:人烟。

但:只。丘:小山包。

城郭:内城和外城。此泛指城邑。榛(zhēn)棘(jí):丛生的树木和野草。

蹊(xī)径:小路。由:经过。

雚(huán):芦类植物,幼时叫蒹,长成后称雚。蒲:水生植物,即蒲草。竟:遍布。广泽:浩渺的水泽。

葭(jiā)苇:初生的芦苇,此处泛指苇草。

夕:日落的时候。

漂吾舟:风吹船行疾速,故有漂浮之感。

寒蝉:秋后的蝉。

鹳(guàn)鹄(hú):这里泛指大鸟。摩天:迫近于天,形容很高。

客子:旅居异乡的人。此处为诗人自称。

收:结束,停止。

谯(qiáo):郡名,曹操的故乡,在今安徽亳(bó)县。

旷然:豁然开朗。

达:及。四境:四方,各处,指谯郡地界。《孟子·公孙丑下》:“鸡鸣狗吠相闻,而达乎四境,而齐有其民矣。”

黍(shǔ)稷(jì):两种谷物,此泛指庄稼。盈:满。原畴:田野。

馆宅:房舍。廛(chán)里:古代城镇里住宅的通称。

士女:男子和女子。馗(kuí):通“逵”,四通八达的大道。

自非:假如不是。圣贤:指曹操。

斯:这。休:美善,指和乐美好的生活。

诗人:指《诗·魏风·硕鼠》的作者。乐土:安乐幸福的地方。《诗·魏风·硕鼠》:“逝将去汝,适彼乐土。”

客:指诗人自己。

参考资料:

1、陈宏天 赵福海 陈复兴主编.《昭明文选译注(第三卷)(第二版)》:吉林文史出版社,2007年04月第2版:第216-225页

  全诗可分为前后两部分。前半部分写征吴途中所见HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山河破碎的荒凉景象。HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头二句先点出自己的感受:“悠悠涉荒路,靡靡我心愁。”。接着,作者以沉痛的笔调具体地描绘了饱受战火蹂躏的残破河HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山:“四望无烟火,但见林与丘。”人烟断绝,空旷HRef=https://www.qijian.info/list/guji/ target=_blank class=infotextkey>孤寂的荒野,这是大背景。“城郭生榛棘,蹊径无所由。”昔日人口稠密、富庶繁华的城镇,此时成了一片废墟。人烟稀少,杂草丛生,残垣断壁,HRef=https://www.qijian.info/list/guopojiawang/ target=_blank class=infotextkey>国破家亡,这正是动乱的HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实的真实写照。“雚蒲”六句,诗人把镜头从远处拉回到身边,对周围的环境作进一步的渲染。蒲苇满泽的荒野,HRef=https://www.qijian.info/list/huanghun/ target=_blank class=infotextkey>黄昏时分的凉HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,随波漂浮的扁舟,凄厉哀鸣的寒蝉,凌空飞翔的鹳鹄,组成了一幅HRef=https://www.qijian.info/list/xiaose/ target=_blank class=infotextkey>萧瑟HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉的画面。身处此境的“客子”,当然要“泪下不可收”了。这里的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物并不是随意拾掇的,而是为渲染气氛、烘托HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情的需要精心选择的。当然,这也是为反对军阀混战这个HRef=https://www.qijian.info/list/zhuti/ target=_blank class=infotextkey>主题服务的,虽然没有一句直接抨击的言辞,但诗人把强烈的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情渗透在HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物的描写之中,因而句句都隐含着HRef=https://www.qijian.info/list/pipan/ target=_blank class=infotextkey>批判的锋芒。

  然而,重重HRef=https://www.qijian.info/list/heian/ target=_blank class=infotextkey>黑暗的尽头,忽然透出了一道曙光。在弥望的荒芜焦土之中,一片充满生气的乐土,出现在面前。这就是作者笔下的谯郡——曹操的HRef=https://www.qijian.info/list/guxiang/ target=_blank class=infotextkey>故乡。“朝入谯郡界,旷然消人忧。”这是作者的HRef=https://www.qijian.info/list/zongti/ target=_blank class=infotextkey>总体感受,一踏上谯郡的地界,所有的HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁便烟消云散,HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情豁然开朗。这与前半部分的“靡靡我心愁”截然相反,形成了鲜明的对比。同时,作者笔下的环境,也是另一番光景:先写质朴的HRef=https://www.qijian.info/list/tianyuan/ target=_blank class=infotextkey>田园HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光:“鸡鸣达四境,黍稷盈原畴。”宁静、富庶、和睦,便如同陶渊明的《桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花源记》里描写一般:“土地平旷,屋舍俨然,有良田、美池、桑竹之属。阡陌交通,鸡犬相闻。”两者所表现的画面和所寄寓的对太平HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往之情,有着惊人的相似之处,只不过一个是HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想,一个是稍带夸张的HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实,接着,作者又写到繁华的都市HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风貌:“馆宅充廛里,女士满庄馗。“谯郡是曹操的HRef=https://www.qijian.info/list/guxiang/ target=_blank class=infotextkey>故乡,诗人把谯郡的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活写得那么HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然是对曹操的热烈HRef=https://www.qijian.info/list/gesong/ target=_blank class=infotextkey>歌颂,这虽然是一种HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史的局限,但在当时却是一种普遍的HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理状态,在HRef=https://www.qijian.info/list/zhanluan/ target=_blank class=infotextkey>战乱频仍的年代,人们总是热切HRef=https://www.qijian.info/list/panwang/ target=_blank class=infotextkey>盼望出现一位好皇帝,治理好天下,使HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民过着幸福安定的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活。所以这种写法,也并不是不HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的。最后,诗人对这HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想乐土发出了由衷HRef=https://www.qijian.info/list/zanmoi/ target=_blank class=infotextkey>赞美:“诗人美乐土,虽客犹愿留。”“乐土”,是作者所HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往的幸福之地。HRef=https://www.qijian.info/list/liulian/ target=_blank class=infotextkey>留恋HRef=https://www.qijian.info/list/guxiang/ target=_blank class=infotextkey>故乡,是人之常情;客居异地总是不愿久留的。诗人自己在流寓荆州时也曾说:“虽信美而非吾土兮,曾何足以少留?”(《HRef=https://www.qijian.info/list/denglou/ target=_blank class=infotextkey>登楼赋》)可是此诗HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾却说:这里虽然不是自己的HRef=https://www.qijian.info/list/guxiang/ target=_blank class=infotextkey>故乡,也愿意长久地HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活在这里。这就更强烈地表现了诗人对曹操的HRef=https://www.qijian.info/list/zanmoi/ target=_blank class=infotextkey>赞美,反映了HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往安定HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的HRef=https://www.qijian.info/list/yuanwang/ target=_blank class=infotextkey>愿望。

  此诗的创作意图主要是通过荒土和乐土的对照,表达自己反对军阀混战、HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往幸福安定HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的HRef=https://www.qijian.info/list/yuanwang/ target=_blank class=infotextkey>愿望。作品前后两个部分基本上是一一对应,这是作者的精心安排,体现了作者的这一创作意图。这两幅截然相反的画面并列在一起,造成了鲜明的对比,从而深化了HRef=https://www.qijian.info/list/zhuti/ target=_blank class=infotextkey>主题,增强了作品的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术魅力。

王粲

王粲(177-217),字仲宣,山阳郡高平(今山东微山)人。东汉末年著名文学家,“建安七子”之一,由于其文才出众,被称为“七子之冠冕”。初仕刘表,后归曹操。 ...

王粲朗读
()

猜你喜欢

舒岳祥

大山插洪澜,定是关仝笔。缣素不能永,壁石写雄逸。

()

五五三三抛堶忙,柳丝深处映陂塘。狸奴犬子寻阴地,八九春中日正长。

()

几度登临约未成,偶从雨隙得微晴。烟光色散诸般幻,水镜天开一线明。

香火终年车络绎,沙丘亘古棘纵横。我来不为前途卜,但与閒鸥有旧盟。

()

红湿城中仙里,香霏阁下人家。幸遇风流地主,浑忘飘泊天涯。

六彩狂呼琼略,百杯烂醉金沙。何日公寻黄石,壁津共泛灵槎。

()

寡妇得丹穴,礼抗万乘君。百尺怀清台,煌煌巴水滨。

丈夫无货财,为德将何因。观时得权变,白圭诚智人。

()

薄宦唯吾拙,诸生尔独贫。他年文苑传,今日士林人。

蚀字真如蠹,牵衣故作鹑。未须嗟濩落,晚贵最平津。

()