摇落暮天迥,青枫霜叶稀。
孤城向水闭,独鸟背人飞。
渡口月初上,邻家渔未归。
乡心正欲绝,何处捣寒衣。
馀干旅舍。唐代。刘长卿。 摇落暮天迥,青枫霜叶稀。孤城向水闭,独鸟背人飞。渡口月初上,邻家渔未归。乡心正欲绝,何处捣寒衣。
韵译
草木摇落暮色中天空显得高远,青枫树上经霜的叶子零落疏稀。
孤城面对着河水城门已经关闭,单单一只鸟儿背向人向远方飞。
水边的渡口一轮新月刚刚升起,邻家的渔夫外出打鱼还未回归。
思乡的心情已经令人肝肠寸断,什么地方砧声错落正在捣寒衣?
散译
叶落草枯暮色中天显得清旷悠远,原先茂密的青枫现在的霜叶稀稀落落。
一座孤城面向河水的城门已经关闭,唯有的一只孤零零的鸟也向相反方向飞去。
水边的渡口一弯新月刚刚冉冉升起,邻居家的渔夫至今还没有摇船而回。
怀乡愁思的侵袭肝肠都要寸断了,从什么地方又传来了阵阵捣衣的砧声?
馀(yú)干:唐代饶州馀干,即今江西省余干县。馀,即余。
摇落:指草木凋落。迥(jiǒng):高远的样子。
青枫:苍翠的枫树。一作“丹枫”。霜叶:指经霜变红的枫叶。
向水:临水。
背人飞:离人而去(飞)。
渔:渔船。
绝:愁绝,极度忧愁。
捣寒衣:指旧时缝制寒衣,用捶棒捣平皱折时传出的砧声。
参考资料:
1、张国举.唐诗精华注译评:长春出版社,2010:234
2、陈增杰.唐人律诗笺注集评:浙江古籍出版社,2003:454
3、杨佐义.全唐诗精品译注汇典(上):长春出版社,1993:958
此诗是刘长卿在唐肃宗上元二年(761)从岭南潘州南巴贬所北归时途经馀干所作。诗人寄寓馀干旅舍,伫立门外,看到秋风萧瑟,草木摇落,暮色渐深,城门紧闭,不禁生发思乡之情,创作此诗。
参考资料:
1、萧涤非.唐诗鉴赏辞典:上海辞书出版社,1983:409-410
2、张国举.唐诗精华注译评:长春出版社,2010:234
此诗首联HRef=https://www.qijian.info/list/xioshi/ target=_blank class=infotextkey>写诗人独自在旅舍门外伫立凝望。刘长卿喜欢用“摇落”这个词入诗,与《HRef=https://www.qijian.info/list/chuci/ target=_blank class=infotextkey>楚辞·九辩》中的名句:“悲哉秋之为气也,HRef=https://www.qijian.info/list/xiaose/ target=_blank class=infotextkey>萧瑟兮草木摇落而变衰”HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境相似,描绘出一幅西HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风落叶图。由于草木摇落,整个世界显得清旷疏朗起来。淡淡的HRef=https://www.qijian.info/list/muse/ target=_blank class=infotextkey>暮色,铺展得那样悠远,一直漫到了天的尽头。原先那一片茂密的青枫,也早过了“霜叶红于二月HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花”的佳境,眼前连霜叶都变得稀稀落落,眼看就要凋尽了。诗人通过描写HRef=https://www.qijian.info/list/muse/ target=_blank class=infotextkey>暮色中特有的HRef=https://www.qijian.info/list/qiujing/ target=_blank class=infotextkey>秋景,展现了辽旷HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉的HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色,春去秋来,HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间飞逝,既暗示了HRef=https://www.qijian.info/list/shiguang/ target=_blank class=infotextkey>时光节令的流逝推移,又烘托了诗人内心的HRef=https://www.qijian.info/list/qiqing/ target=_blank class=infotextkey>凄清HRef=https://www.qijian.info/list/guji/ target=_blank class=infotextkey>孤寂,隐隐透露出一种郁郁的HRef=https://www.qijian.info/list/liqing/ target=_blank class=infotextkey>离情HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi2/ target=_blank class=infotextkey>乡思。这样萧条的环境也为后边的HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情蓄势,做了铺垫。
颔联写HRef=https://www.qijian.info/list/muse/ target=_blank class=infotextkey>暮色渐深,这冷落的氛围给诗人带来孤苦的感受:秋空寥廓,草木HRef=https://www.qijian.info/list/xiaose/ target=_blank class=infotextkey>萧瑟,白水呜咽。诗人独立旅社中远望冥思,HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望能有所慰藉,可是,“闭”字冷酷地将诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望浇灭。余干城门也关闭起来了,连城也显得孤HRef=https://www.qijian.info/list/gudan/ target=_blank class=infotextkey>孤单单的。而一只HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟儿飞翔,也给空寂的环境带来一丝生机,但是,独HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟也不愿久留,背人远去,那况味是难堪的。“背”字表现了诗人内心的落寂和萧条。“独HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟背人飞”,含蕴着宦途HRef=https://www.qijian.info/list/kanke/ target=_blank class=infotextkey>坎坷的深沉HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨。此联句头为一“孤”一“独”,暗示了诗人孤苦背时,宦途HRef=https://www.qijian.info/list/kanke/ target=_blank class=infotextkey>坎坷的HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉境遇。
颈联写随着HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间推移,夜幕降临,一规新月正在那水边的渡口冉冉上升。往日此时,邻家的渔船早已傍岸,可今晚,渡口却是这样寂静,连渔船的影子都没有。这么晚了,本该回家的邻家HRef=https://www.qijian.info/list/yufu/ target=_blank class=infotextkey>渔夫,今夜还没有归来。诗人心思细腻,不禁对邻家HRef=https://www.qijian.info/list/yufu/ target=_blank class=infotextkey>渔夫担忧起来。诗人的体察是细微的,由渡口的新月,念及邻家的渔船未归,从HRef=https://www.qijian.info/list/yujia/ target=_blank class=infotextkey>渔家未归,当然又会触动自己的HRef=https://www.qijian.info/list/lisi/ target=_blank class=infotextkey>离思,在外HRef=https://www.qijian.info/list/piaobo/ target=_blank class=infotextkey>漂泊的酸楚。诗人又想到自己不知道什么时候才能到家,HRef=https://www.qijian.info/list/jiaren/ target=_blank class=infotextkey>家人肯定也是盼着自己回去。HRef=https://www.qijian.info/list/jiaren/ target=_blank class=infotextkey>家人此刻或许也在HRef=https://www.qijian.info/list/denglou/ target=_blank class=infotextkey>登楼HRef=https://www.qijian.info/list/wangyuan/ target=_blank class=infotextkey>望远,“天际识归舟”。
诗写到这里,乡情旅思已经写足。尾联翻出新境,把诗情又推进一层。诗人凭眺已久,此时此刻,诗人内心深深的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡之情绵绵不断地涌上心头,乡情HRef=https://www.qijian.info/list/chousi/ target=_blank class=infotextkey>愁思正不断侵袭着他的心灵,悲从中来。就在诗人“乡心欲绝’’时,不知从哪里又传来一阵捣衣的砧声,谁家HRef=https://www.qijian.info/list/shaofu/ target=_blank class=infotextkey>少妇正在闺中为远方的HRef=https://www.qijian.info/list/qinren/ target=_blank class=infotextkey>亲人赶制寒衣。在阒寂的夜空中,那砧声显得分外清亮,不断的砧声让诗人已经欲绝的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情更加HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦,一声声简直把诗人的心都快捣碎了。这一画外音的巧妙运用,更加真切感人地抒写出诗人满怀的HRef=https://www.qijian.info/list/beichou/ target=_blank class=infotextkey>悲愁HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦。家中HRef=https://www.qijian.info/list/qinren/ target=_blank class=infotextkey>亲人不知此时又在做什么,兴念及此,不能不回肠荡气,五脏欲摧。诗虽然结束了,但HRef=https://www.qijian.info/list/qiqing/ target=_blank class=infotextkey>凄清的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi2/ target=_blank class=infotextkey>乡思,缠绵的苦情,却还像无处不在的HRef=https://www.qijian.info/list/yueguang/ target=_blank class=infotextkey>月光,拂之不去,剪之不断,久久萦绕,困扰着诗人不平静的心,言有尽而意无穷。
这首五言律诗淋漓尽致地表达了诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/jilu/ target=_blank class=infotextkey>羁旅HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡之情。全诗按照HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间顺序描写了日暮后的HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色,由看得见“枫叶稀”的日暮时分,写到夜色渐浓,城门关闭,进而写到HRef=https://www.qijian.info/list/mingyue/ target=_blank class=infotextkey>明月初上,直到夜阑人静,坐听闺中HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇捣寒衣的砧声,HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间上有递进,HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情也在逐渐递进,直到最后达到了高潮,将HRef=https://www.qijian.info/list/qiku/ target=_blank class=infotextkey>凄苦的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情写得痛彻心扉。这体现了诗人在小城旅舍独自观察之久,透露出HRef=https://www.qijian.info/list/taxiang/ target=_blank class=infotextkey>他乡HRef=https://www.qijian.info/list/youzi/ target=_blank class=infotextkey>游子极端HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独、HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞的HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀和HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡情绪逐渐加浓,直到“乡心正欲绝”的过程。诗人巧妙地将内心的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情融合到环境中,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然也变得奇美无比,意蕴深厚,HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情绵长。诗笔灵秀宛转,把这种内在的层次,写得不着痕迹,非细心体味不能得。一首小诗既有浑成HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然之美,又做到意蕴深沉,十分难得。
刘长卿(约726 — 约786),字文房,汉族,宣城(今属安徽)人,唐代诗人。后迁居洛阳,河间(今属河北)为其郡望。玄宗天宝年间进士。肃宗至德中官监察御史,后为长洲县尉,因事下狱,贬南巴尉。代宗大历中任转运使判官,知淮西、鄂岳转运留后,又被诬再贬睦州司马。德宗建中年间,官终随州刺史,世称刘随州。 ...
刘长卿。 刘长卿(约726 — 约786),字文房,汉族,宣城(今属安徽)人,唐代诗人。后迁居洛阳,河间(今属河北)为其郡望。玄宗天宝年间进士。肃宗至德中官监察御史,后为长洲县尉,因事下狱,贬南巴尉。代宗大历中任转运使判官,知淮西、鄂岳转运留后,又被诬再贬睦州司马。德宗建中年间,官终随州刺史,世称刘随州。
八声甘州 写红梅寄钱默存教授。近现代。龙榆生。 看一枝、春色逐人来,双脸晕潮妆。对遥山斜睇,修篁倦倚,照影寒塘。曾是霜侵雪压,岁月去堂堂。留得芳心在,省识东皇。撩拨何郎诗兴,便胡沙扫尽,难近昭阳。甚才通一顾,赢得几回肠。是冰肌、何曾点污,记那回、憔悴损容光。横斜影,映簪花格,淡月昏黄。
万花川谷。宋代。杨万里。 无数花枝略说些,万花两字即非夸。东山西畔南溪北,更没溪山只有花。
读公羊传四首 其四。宋代。张方平。 亲亲自祢率,恩礼有等节。虽云王父命,天性何斯绝。奈何彼卫辄,父子相倾夺。此而义可与,人伦固隳灭。
次韵两苏公讲筵唱和四首 其二。宋代。晁补之。 李公素誉压朝端,曾溯龙门鬣未乾。虽愧彭宣惟赐食,未惭贡禹亦弹冠。
滕县。明代。杨起元。 畴昔之京国,荒凉见兹县。今我复斯来,甫田昔为佃。颇闻长官仁,招集得民便。麦秀匝四野,牛羊勿履践。但愿风雨时,民获饱粱面。前日江淮行,稍闻赵代甸。连年苦旱魃,黔首尽离散。不觉投匕箸,岂复顾厨馔。兹土景物舒,举目皆可忭。天人本相待,有备故无患。彼岂无父母,夫何罹此变。无乃期会繁,反令慈惠殄。征夫徒駪駪,忧喜付闻见。