译文

今夜鄜州月亮,一定同样清圆,遥想闺中妻子,只能独自观赏。

可怜幼小的儿女,怎懂思念的心酸?

蒙蒙雾气,或许沾湿了妻子的鬓发;冷冷月光,该是映寒了妻子的玉臂。

何时才能团圆相见,倚靠薄帷共赏明月。那时一定月色依旧,就让月光默默照干我们的泪痕。

注释

鄜(fū)州:今陕西省富县。当时杜甫的家属在鄜州的羌村,杜甫在长安。

闺中:内室。看,读平声kān。

怜:想。

未解:尚不懂得。

香雾云鬟(huán)湿,清辉玉臂寒:写想象中妻独自久立,望月怀人的形象。香雾:雾本来没有香气,因为香气从涂有膏沐的云鬟中散发出来,所以说“香雾”。望月已久,雾深露重,故云鬟沾湿,玉臂生寒。云鬟:古代妇女的环形发饰。

清辉:阮籍诗《咏怀》其十四:“明月耀清晖。”

虚幌:透明的窗帷。幌,帷幔。

双照:与上面的"独看"对应,表示对未来团聚的期望。泪痕:隋宫诗《叹疆场》“泪痕犹尚在。”

参考资料:

1、李渗.杜甫诗集选.武汉:长江出版社,2009:412-413

2、张国举.唐诗精华注译评.长春:长春出版社,2010:262

月夜创作背景

  天宝十五载(756年)春,安禄山由洛阳攻潼关。六月,长安陷落,玄宗逃蜀,叛军入白水,杜甫携家逃往鄜州羌村。七月,肃宗在灵武(今宁夏灵武县)即位,杜甫获悉即从鄜州只身奔向灵武,不料途中被安史叛军所俘,押回长安。八月,作者被禁长安望月思家而作此诗。

参考资料:

1、李渗.杜甫诗集选.武汉:长江出版社,2009:412-413

2、戴燕.历代诗词曲选注.杭州:浙江文艺出版社,2006:121-122

  这首诗借看月而抒HRef=https://www.qijian.info/list/liqing/ target=_blank class=infotextkey>离情,但抒发的不是一般情况下的夫妇HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别之情。字里行间,表现出时代的特征,离乱之痛和内心之忧熔于一炉,HRef=https://www.qijian.info/list/duiyue/ target=_blank class=infotextkey>对月HRef=https://www.qijian.info/list/chouchang/ target=_blank class=infotextkey>惆怅,忧叹HRef=https://www.qijian.info/list/chousi/ target=_blank class=infotextkey>愁思,而HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望则寄托于不知“何时”的未来。

  “遥怜小儿女,未解忆HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安。”颔联是说,可怜幼小的儿女,怎懂HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念的心酸。

  HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子看月,并不是欣赏HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光,而是“忆HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安”,而小儿女未谙世事,还不懂得“忆HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安”啊!用小儿女的“不解忆”反衬HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子的“忆”,突出了首联那个“独”字,又进一层。

  在前四句中,“怜”字和“忆”字,都不宜轻易滑过。而这,又应该和“今夜”、“独看”联系起来,加以品味。HRef=https://www.qijian.info/list/mingyue/ target=_blank class=infotextkey>明月当空,月月都能看到。特指今夜的“独看”,则心目中HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然有往日的“同看”和未来的“同看”。未来的“同看”,留待结句点明。往日的“同看”,则暗含于一、二联之中。分明透露出他和HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子有过同看鄜州月而共忆HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安的HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事。安史之乱以前,作者困处HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安达十年之久,其中有一段HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间,是与HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子在HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安度过的。和HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子一同忍饥受寒,也一同观赏HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安的HRef=https://www.qijian.info/list/mingyue/ target=_blank class=infotextkey>明月,这HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然就留下了深刻的记忆。当HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安沦陷,一HRef=https://www.qijian.info/list/jiaren/ target=_blank class=infotextkey>家人逃难到了羌村的时候,与HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子同看鄜州之月共忆HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安的HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事,已经不胜其辛酸!如今自己深陷乱军之中,HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子独看鄜州之月而忆HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安,那“忆”就不仅充满辛酸,而且交织着HRef=https://www.qijian.info/list/youlǜ/ target=_blank class=infotextkey>忧虑和惊恐,这个“忆”字,是含意深广,耐人寻思的。往日与HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子同看鄜州之月而忆HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安,虽然百感交集,但尚有HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子为自己分忧;如今呢,HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子独看鄜州之月而忆HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安,“遥怜”小儿女们天真幼稚,只能增加他的负担,哪能为她分忧啊!这个“怜”字,也是饱含深情,感人肺腑的。

  “香雾云鬟湿,清辉玉臂寒。”颈联是说,蒙蒙雾气,也许沾湿了HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子的鬓发;冷冷HRef=https://www.qijian.info/list/yueguang/ target=_blank class=infotextkey>月光,该是映寒了HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子的玉臂。

  第三联通过HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子独自看月的形象描写,进一步表现“忆HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安”。雾湿云鬟,月寒玉臂。HRef=https://www.qijian.info/list/wangyue/ target=_blank class=infotextkey>望月愈久而忆念愈深,这完全是作者HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象中的情景。当想到HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子HRef=https://www.qijian.info/list/youxin/ target=_blank class=infotextkey>忧心忡忡,夜深不寐的时候,自己也不免伤心落泪。两地看月而各有泪痕,这就激起了作者结束这种HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望;于是以表现HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望的诗句作结:“何时倚虚幌,双照泪痕干?”“双照”而泪痕始干,则“独看”而泪痕不干,也就意在言外了。

  题为“HRef=https://www.qijian.info/list/yueye/ target=_blank class=infotextkey>月夜”,字字都从HRef=https://www.qijian.info/list/yuese/ target=_blank class=infotextkey>月色中照出,而以“独看”、“双照”为一诗之眼。“独看”是HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实,却从对面着想,只写HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子“独看”鄜州之月而“忆HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安”,而自己的“独看”HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安之月而忆鄜州,已包含其中。“双照”兼包HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆与HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望:HRef=https://www.qijian.info/list/ganshang/ target=_blank class=infotextkey>感伤“今夜”的“独看”,HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆往日的同看,而把并倚“虚幌”(薄帷)、HRef=https://www.qijian.info/list/duiyue/ target=_blank class=infotextkey>对月抒愁的HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望寄托于不知“何时”的未来。采用这种从对方设想的方式,妙在从对方那里生发出自己的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情,这种方法尤被后人当作法度。全词词旨婉切,章法紧密,明白如话,HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情真挚,没有被律诗束缚的痕迹。

杜甫

杜甫(712-770),字子美,自号少陵野老,世称“杜工部”、“杜少陵”等,汉族,河南府巩县(今河南省巩义市)人,唐代伟大的现实主义诗人,杜甫被世人尊为“诗圣”,其诗被称为“诗史”。杜甫与李白合称“李杜”,为了跟另外两位诗人李商隐与杜牧即“小李杜”区别开来,杜甫与李白又合称“大李杜”。他忧国忧民,人格高尚,他的约1400余首诗被保留了下来,诗艺精湛,在中国古典诗歌中备受推崇,影响深远。759-766年间曾居成都,后世有杜甫草堂纪念。 ...

杜甫朗读
()

猜你喜欢

綵仗清晨出,非同齿胄时。愁烟锁平甸,朔吹绕寒枝。

楚客来何补,缑山去莫追。回瞻飞盖处,掩袂不胜悲。

()

空山寂寂守岩扃,独鹤栖栖傍草亭。晓镜又催霜雪白,秋衣不换芰荷青。

仙人住处多栽药,野老来时或负苓。同气凋零衰朽在,百年光景似晨星。

()

楩楠百尺馀,排列拱檐际。畏日自成阴,隆冬宁灭翠。

虚旷得寂理,懒僻恣浓睡。谁知官府中,获此冲漠味。

()

文彩全彰拄杖头,吴山楚水兴悠悠。

江声一夜催行色,踏断石桥方始休。

()

西风吹洋河,北风吹洋河,风水相激如鸣珂。少年巳有四方志,今日果向穷边过。

我有千里骥,可以空骆驼。我有双龙剑,当为斩鼋鼍。

()

沟水通宫苑,泠泠去复回。

无人漏言语,红叶是良媒。

()