水龙吟·春恨

水龙吟·春恨朗读

闹花深处层楼,画帘半卷东风软。春归翠陌,平莎茸嫩,垂杨金浅。迟日催花,淡云阁雨,轻寒轻暖。恨芳菲世界,游人未赏,都付与、莺和燕。

寂寞凭高念远。向南楼、一声归雁。金钗斗草,青丝勒马,风流云散。罗绶分香,翠绡对泪,几多幽怨。正销魂,又是疏烟淡月,子规声断。

译文

盛开的花丛深处,耸立着高楼,东风从半卷的画帘吹入,令人觉得分外柔软。春天已经回来,苍翠镀上阡陌,平莎长得娇嫩,垂杨轻轻地飘荡着金线。春日迟迟地催开百花,云烟淡淡地搁住新雨,刚刚感到微寒,忽又稍微和暖。可恨这繁华似锦的世界,游人还未欣赏,却全都交给了黄莺和飞燕。

寂寞时登上高处眺望边远,转向南楼又听一听凄切的归雁。回想拔下金钗挑斗绿草,牵住青丝勒紧征马,别后已象风云飘流分散。只有丝带还飘荡着芳香,翠绿的薄绸还残留着眼泪,有多少的幽恨愁怨?正在为离愁伤感却又是稀薄的烟雾中透出淡淡的明月,远处传来杜鹃悲切的叫声令人肠断。

注释

闹花:形容繁花似闹。繁花,盛开的花。“层楼”,原本作“楼台”,据别本改。

迟日:长日。《诗·豳风·七月》:“春日迟迟,采蘩祁祁。”

平莎:平原。

金浅:指嫩柳的浅淡金黄颜色。

阁雨:停雨。阁,犹搁,停止。

芳菲:芳华馥郁。

青丝勒马:用青丝绳做马络头。古乐府《陌上桑》:“青丝系马尾,黄金络马头。”

罗绶分香:指离别。秦观《满庭芳》词:“消魂,当此际,香囊暗解,罗带轻分。”罗绶,

斗草:古代女子况采百草嬉戏。一种游戏,见万俟咏《三台》注。

罗绶:罗带。

分香:指解罗带散发出香气。分,散。

翠绡:翠绿的丝巾。

封泪:指丝巾裹着的泪痕。

子规:杜鹃鸟,鸣啼凄厉。

参考资料:

1、陶尔夫著.宋词今译:语文出版社,1995-07:179

  这首词初看起来,是一首HRef=https://www.qijian.info/list/shangchun/ target=_blank class=infotextkey>伤春念远的词。上阕写HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光烂漫,又作转折,说HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色如此美妙,却无人欣赏。下阕HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头既已点明全词的“念远”主旨,接下通过HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆,写昔日邂逅的情境与别后的“HRef=https://www.qijian.info/list/youyuan2/ target=_blank class=infotextkey>幽怨”,后又回到眼前,烟月迷离,子规声咽,一片HRef=https://www.qijian.info/list/qiqing/ target=_blank class=infotextkey>凄清景致,更增几多HRef=https://www.qijian.info/list/lichou/ target=_blank class=infotextkey>离愁。陈亮乃南宋气节之士,其创作绝少儿女情长。故有人认为此作寄托了恢复之志。 

  起首用“闹”字烘托HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神情态,同时总揽春的景象,与宋祁《玉楼春》“红杏枝头HRef=https://www.qijian.info/list/chunyi/ target=_blank class=infotextkey>春意闹”句相比,毫不逊色,加上东HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风软(和煦),更烘托出HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光明媚,HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色宜人。翠陌,翠绿的田野;平莎茸嫩,平铺的嫩草,用茸嫩形容初春的草,贴切恰当;垂杨金浅,浅黄色的HRef=https://www.qijian.info/list/chuiliu/ target=_blank class=infotextkey>垂柳。迟日催HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,春日渐长,催动百HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花竞放;淡云阁HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,云层淡薄,促使微HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨暂收;轻寒轻暖,不寒不暖,气候最佳。这些都是春归大地后带来的HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景、HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色。荟萃如此多样的HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色,本可引人入胜,使人目不暇接而留连忘返。可是歇拍四句却指出:在今朝,游人未曾赏玩这芳菲世界,只能被啼莺语燕所赏玩。莺燕是“能赏而不知者”(《草堂诗余正集》沈际飞语),游人则为“欲赏而不得者”(同上)。

  鉴于HRef=https://www.qijian.info/list/renqing/ target=_blank class=infotextkey>人情世故都是这样,尚有何心HRef=https://www.qijian.info/list/taqing/ target=_blank class=infotextkey>踏青拾翠!过片两句,因HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞而凭高念远,向南楼问一声归雁。从上片看,姹紫嫣红,百HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花竞放,世界是一片喧闹的,可是这样喧闹的芳菲世界而懒得去HRef=https://www.qijian.info/list/youshang2/ target=_blank class=infotextkey>游赏,足见主人公的处境是孤立无助的,HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情是压抑的。雁足能传HRef=https://www.qijian.info/list/shuxin/ target=_blank class=infotextkey>书信(见《汉书·苏武传》),于是鸿雁充当了信使,因为HRef=https://www.qijian.info/list/zhenHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>征人未回,向南楼探问归雁消息。金钗三句,谓昔年赏心乐事,而此时已如HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风消云散。金钗斗草,拔金钗作斗草游戏。宗懔《荆楚岁时记》:“竞采百药,谓百草以蠲除毒气,故世有斗草之戏。”青丝勒HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,用青丝绳做HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马络头。古HRef=https://www.qijian.info/list/yuefu/ target=_blank class=infotextkey>乐府《陌上桑》:“青丝系HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马尾,黄金络HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马头。”罗绶三句,谓难忘别时的HRef=https://www.qijian.info/list/lianqing/ target=_blank class=infotextkey>恋情,难禁别后的粉泪,难遣别久的HRef=https://www.qijian.info/list/youyuan2/ target=_blank class=infotextkey>幽怨。罗绶分香,临别以香罗带贻赠HRef=https://www.qijian.info/list/liunian/ target=_blank class=infotextkey>留念。秦观《满庭芳》“罗带轻分”,亦此意。翠绡封泪,翠巾裹着眼泪寄与对方,典出《丽情集》记灼灼事。几多HRef=https://www.qijian.info/list/youyuan2/ target=_blank class=infotextkey>幽怨,数不清的牢愁暗恨。正销魂三句,有两种断法,一断在“魂”字后,另一断在“又是”后,两者都可,而后者较恰当。因为一结要突出“又是”之意,用“又是”领下面两句,由于又看到了与昔年HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别之时一般的疏烟淡月、子规声断,触发她的HRef=https://www.qijian.info/list/chouxu/ target=_blank class=infotextkey>愁绪而黯然销魂。子规,一名HRef=https://www.qijian.info/list/dujuan/ target=_blank class=infotextkey>杜鹃,相传古代蜀君望帝之魂所化。(《华阳国志·蜀志》)子规鸣声凄厉,最容易勾动人们别恨HRef=https://www.qijian.info/list/xiangchou/ target=_blank class=infotextkey>乡愁。 

  这首词上片,作者几乎倾全力烘托HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景的无比HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好,而歇拍三句,却来一个大转折,指出人们以不能HRef=https://www.qijian.info/list/youshang2/ target=_blank class=infotextkey>游赏HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景为憾事,以如此芳菲世界被莺燕所占有为HRef=https://www.qijian.info/list/wanxi/ target=_blank class=infotextkey>惋惜,才领会前面之所以倾全力描绘HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景者,是为了给后面的春恨增添气势。盖HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景愈HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好,愈令人HRef=https://www.qijian.info/list/chouchang/ target=_blank class=infotextkey>惆怅,添人HRef=https://www.qijian.info/list/chouxu/ target=_blank class=infotextkey>愁绪,也就是春恨愈加强烈。杜甫所谓“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花近高楼伤客心”(《HRef=https://www.qijian.info/list/denglou/ target=_blank class=infotextkey>登楼》),“HRef=https://www.qijian.info/list/ganshi/ target=_blank class=infotextkey>感时HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花溅泪”(《春望》),即为此种HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情的反映。下片似另出机杼,独立成篇,其实不然,它是全词的一个有机组成部分,上下片有岭断云连之妙。上片因HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好反而引起春恨,这是客观HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物与内心世界HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾,而所以铸成此种HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾的,伤离念远是一个主要因素,下片就是抒写HRef=https://www.qijian.info/list/lichou/ target=_blank class=infotextkey>离愁别恨的,因而实与上片契合无间。从赏心乐事的一去不返,别后别久的十分HRef=https://www.qijian.info/list/huainian/ target=_blank class=infotextkey>怀念,别时HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色的触目销魂,都在刻画主人公的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情深挚。可是作者是一位“推倒一世之智勇,开拓万古之心胸”(黄宗羲《宋元学案·龙川学案》)的铁铮铮汉子,他写作HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度严谨,目的性明确,每一首词写成后,“辄自叹曰,平生经济之怀略已陈矣”(叶适引陈亮语)。所以很难HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象他会写出脂粉气息浓郁的HRef=https://www.qijian.info/list/yanci/ target=_blank class=infotextkey>艳词。据此,才知下片的HRef=https://www.qijian.info/list/guiyuan/ target=_blank class=infotextkey>闺怨是假托的,使用这类表现手法在诗词中并不鲜见,大率以柔婉的笔调,HRef=https://www.qijian.info/list/shufen/ target=_blank class=infotextkey>抒愤激或怨悱的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情。此种愤激之情是作者平素郁积的,而且与反偏安、复故土的抗金HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想相表里,芳菲世界都付莺燕,实际的意思则是大好河HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山尽沦于敌手。为此,清季词论家刘熙载评这几句词:“言近旨远,直有宗留守(宗泽)大呼HRef=https://www.qijian.info/list/duhe/ target=_blank class=infotextkey>渡河之意。”(《艺概》)以小词比壮语,不觉突兀,是因其HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神贴近之故。

  陈亮传世的词七十多首,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格大致是HRef=https://www.qijian.info/list/haofang/ target=_blank class=infotextkey>豪放的,所以明代毛晋说:“《龙川词》一卷,读至卷终,不作一妖语、媚语,殆所称不受人怜者欤!”(《龙川词跋》)后来他看到此篇及其他六首婉丽之词,修正自己的论点,曰:“偶阅《中兴词选》,得《水龙吟》以后七阕,亦未能超然。”(《龙川词补跋》)其实毛晋本来的论点还是对的,无须修正。作家的作品,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格、境界可以多样。陈亮词的基调是HRef=https://www.qijian.info/list/haofang/ target=_blank class=infotextkey>豪放的,但也出现一些HRef=https://www.qijian.info/list/wanyue/ target=_blank class=infotextkey>婉约的作品,毫不足怪。苏轼《水龙吟·和章质夫杨HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花》、辛弃疾《摸鱼儿·HRef=https://www.qijian.info/list/muchun/ target=_blank class=infotextkey>暮春》,情调岂不缠绵HRef=https://www.qijian.info/list/qiwan/ target=_blank class=infotextkey>凄婉,但毕竟与周(邦彦)、秦(观)不同,苏、辛和陈亮的词,和婉中仍含刚劲之气,所谓骨子里还是刚的,关于这一点,明眼人一眼就能看的出。

陈亮

陈亮(1143—1194)原名汝能,后改名陈亮,字同甫,号龙川,婺州永康(今属浙江)人。婺州以解头荐,因上《中兴五论》,奏入不报。孝宗淳熙五年,诣阙上书论国事。后曾两次被诬入狱。绍熙四年光宗策进士第一,状元。授签书建康府判官公事,未行而卒,谥号文毅。所作政论气势纵横,词作豪放,有《龙川文集》《龙川词》,宋史有传。 ...

陈亮朗读
()

猜你喜欢

扫叶煎茶摘叶书,心闲无梦夜窗虚。
只应光武恩波晚,岂是严君恋钓鱼。

()

倦宦归来故国春,北楼千尺绝飞尘。江山雄伟增人气,城壁萧条类此身。

眼底交游随物老,樽前歌舞逐时新。十年旧事无人问,目送斜阳下广津。

()

北阙东风昨夜回,今朝瑞气集蓬莱。日光未透香烟起,御道声声驼鼓来。

()

百卉俱飘息,丛桂出高冈。年年七八月,空际散天香。

有桂独后发,若自甘退藏。繁枝零玉露,翠节霏轻霜。

()

桃叶无家,杨花同命,一十六春如梦。汉碧纱棂烟藓满,抹上秋痕无缝。

当年横烛倚箫,咽露凄声,能教抱柳纤蝉恐。不信弱兰风悴,韶华虚哄。

()

册子澄霜气,沿江木叶纷。滩牙寒喷雪,岩腹暖蒸云。

处处逢渔父,行行入鹿群。谁言方外吏,尚愧北山文。

()