采幽香,巡古苑,竹冷翠微路。斗草溪根,沙印小莲步。自怜两鬓清霜,一年寒食,又身在、云山深处。
昼闲度。因甚天也悭春,轻阴便成雨。绿暗长亭,归梦趁飞絮。有情花影阑干,莺声门径,解留我、霎时凝伫。
祝英台近·春日客龟溪游废园。宋代。吴文英。 采幽香,巡古苑,竹冷翠微路。斗草溪根,沙印小莲步。自怜两鬓清霜,一年寒食,又身在、云山深处。昼闲度。因甚天也悭春,轻阴便成雨。绿暗长亭,归梦趁飞絮。有情花影阑干,莺声门径,解留我、霎时凝伫。
我采摘花朵,漫步在古园小径,浓密的青竹使我感到有些清冷。少女们曾在溪头斗草踏青,那里的沙土地上还留有清晰的小脚印。我忽然感到自己有些可怜,如今已经是苍苍两鬓,又是一度寒食来临,我却孤零零一个人,在这云山深处辗转飘零。
白天无聊我出外漫步闲行。不知为何老天爷也这样吝啬春天的芳景,方才只是轻阴,不久就变成细雨 。阴暗的天色中,只见浓郁的绿荫遮掩着长亭。我思乡的梦魂随着那些柳絮翻飞迷 。栏杆上摇曳着多情的花影,门口又传来宛啭动听的莺声。它们仿佛理解我此时的心情,在安慰挽留我片刻留停。于是我又停留下来,仔细听着。
龟溪:水名,在今浙江德清县。《德清县志》:“龟溪古名孔愉泽,即余不溪之上流。昔孔愉见渔者得白龟于溪上,买而放之。”
古苑:即废园。
翠微路:指山间苍翠的小路。
斗草溪根:在小溪边斗草嬉戏。
莲步:指女子脚印。
因甚:为什么。
悭(qiān)春:吝惜春光。悭,此作刻薄解。
凝伫:有所思虑或期待,久立不动。
参考资料:
1、上彊邨民(编) 蔡义江(解) .宋词三百首全解 .上海 : 复旦大学出版社 , 2008/11/1 :第279-280页 .
2、吕明涛,谷学彝编著 .宋诗三百首 .北京 : 中华书局 , 2009.7 : 第256-257页 .
此词是作者客居龟溪村,HRef=https://www.qijian.info/list/hanshijie/ target=_blank class=infotextkey>寒食节HRef=https://www.qijian.info/list/youlan/ target=_blank class=infotextkey>游览一废园时所见所感而作。词的上片写HRef=https://www.qijian.info/list/youyuan/ target=_blank class=infotextkey>游园。HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头三句点题,写废园HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风景。“幽”、“古”、“冷”三字,将废园的特征尽现。“斗草”二句见景生情,自伤HRef=https://www.qijian.info/list/shenshi/ target=_blank class=infotextkey>身世。“自怜”三句,抒HRef=https://www.qijian.info/list/youyuan/ target=_blank class=infotextkey>游园之感。下片写归思HRef=https://www.qijian.info/list/lichou/ target=_blank class=infotextkey>离愁和对废园的顾恋。“绿暗”两句,写“归梦”萦怀,不说HRef=https://www.qijian.info/list/liuxu/ target=_blank class=infotextkey>柳絮引发归思HRef=https://www.qijian.info/list/lichou/ target=_blank class=infotextkey>离愁,却说归梦追逐HRef=https://www.qijian.info/list/liuxu/ target=_blank class=infotextkey>柳絮,围绕着柳阴绿暗的长亭飘荡,传达出作者内心的HRef=https://www.qijian.info/list/qiqing/ target=_blank class=infotextkey>凄清冷寂。唐圭璋在《唐宋词简释》中分析:“此首HRef=https://www.qijian.info/list/youyuan/ target=_blank class=infotextkey>游园之感,文字极疏隽,而沉痛异常。起记HRef=https://www.qijian.info/list/youyuan/ target=_blank class=infotextkey>游园,次记园中所见。“有情”三句,收合‘游’字,化无情为有情,语挚情浓。全词HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景清丽有致,HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情婉转清畅。
从词题看,此词是吴文英作客龟溪,在HRef=https://www.qijian.info/list/hanshijie/ target=_blank class=infotextkey>寒食节春游时所写。龟溪在浙江德清县,古名孔愉泽,即余不溪之上流。而废园,是当地一个荒芜冷落的HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方,本已被词人遗忘,但词人却在这繁华衰歇之地度过了HRef=https://www.qijian.info/list/hanshijie/ target=_blank class=infotextkey>寒食节。废园地也曾有过繁华兴盛的时候,身处其中,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然会生出今昔盛衰之感,由此作者又HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想到自己的HRef=https://www.qijian.info/list/shenshi/ target=_blank class=infotextkey>身世,二者相互衬托,融为一体。词人黯然的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡之情就是在四周清幽的环境描写中逐步流露出来的。
词的开篇即写废园之景。词人进入园中,但见野HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花自在地散发着幽香,引他伸手去采摘;丛竹掩映的小径,由于人迹罕至而长满青苔,显得那样清冷凄寂。这样的HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色,不用明言,即是一个废园之景,梦窗未用“废”字而写出荒废之景,是其高明之处。
词人漫步来到龟溪之畔,四顾无人,但是沙滩上却留着HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子的脚印(小莲步),还有许多弃掷在地的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花草,春来废园亦不是无人光顾,散落的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花草和HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子脚印这充满人间气息的景象引起人的诸多遐想。也使作者意识到由于是HRef=https://www.qijian.info/list/hanshijie/ target=_blank class=infotextkey>寒食节,当地HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子曾来这儿HRef=https://www.qijian.info/list/taqing/ target=_blank class=infotextkey>踏青斗草。HRef=https://www.qijian.info/list/hanshijie/ target=_blank class=infotextkey>寒食节HRef=https://www.qijian.info/list/taqing/ target=_blank class=infotextkey>踏青斗草是当时HRef=https://www.qijian.info/list/xisu/ target=_blank class=infotextkey>习俗。眼前所见,引起作者一HRef=https://www.qijian.info/list/xilie/ target=_blank class=infotextkey>系列的遐思。自己远别HRef=https://www.qijian.info/list/qinren/ target=_blank class=infotextkey>亲人,客居HRef=https://www.qijian.info/list/taxiang/ target=_blank class=infotextkey>他乡,逢此HRef=https://www.qijian.info/list/jieri/ target=_blank class=infotextkey>节日,不能不触动HRef=https://www.qijian.info/list/chouxu/ target=_blank class=infotextkey>愁绪,由此又引出下面“自怜”三句词意。
“自怜”三句含有三层意思。作者此次重来德清,已是HRef=https://www.qijian.info/list/wannian/ target=_blank class=infotextkey>晚年,所以有两鬓斑白、韶华不复之叹,此其一也;逢此一年一度的HRef=https://www.qijian.info/list/hanshijie/ target=_blank class=infotextkey>寒食节,又有光阴似箭之叹,此其二也;反躬自审,身在HRef=https://www.qijian.info/list/taxiang/ target=_blank class=infotextkey>他乡,徒增两地HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思之叹和飘零之苦,此其三也。各种思绪,交织在一起,真可谓百感交集了。
换头继续写词人在园中之所见所感。“昼闲度”三字写出词人一人身处废园,内心无限的HRef=https://www.qijian.info/list/guji/ target=_blank class=infotextkey>孤寂和无聊。这是由于HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天气候多变,忽然间小阴成HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,因此埋怨天公不作美,为何如此吝HRef=https://www.qijian.info/list/xichun/ target=_blank class=infotextkey>惜春光,使人不能尽情HRef=https://www.qijian.info/list/youshang2/ target=_blank class=infotextkey>游赏。无聊之余,HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡之念倍增,正如唐代无名氏《HRef=https://www.qijian.info/list/zashi/ target=_blank class=infotextkey>杂诗》所道:“近寒食HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨草萋萋,著麦苗HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风柳映堤;等是有家归未得,HRef=https://www.qijian.info/list/dujuan/ target=_blank class=infotextkey>杜鹃休向耳边啼。”这也就是所谓“每逢佳节倍HRef=https://www.qijian.info/list/siqin/ target=_blank class=infotextkey>思亲”罢。此处虽然是写HRef=https://www.qijian.info/list/tianqi/ target=_blank class=infotextkey>天气阴HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨无常,但却上接“云HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山深处”,下开“归梦”,贯穿HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡之情,亦非闲笔。HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨丝HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风片,引出归梦,接着以HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象加深词意。归期无定,一片乡情只能寄托梦中,但幽思飘渺,犹如随HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风轻飏的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花絮;自己的归梦也仿佛HRef=https://www.qijian.info/list/youran/ target=_blank class=infotextkey>悠然飘荡在绿荫满地的长亭路上。一个“趁”字极言归梦之切。
HRef=https://www.qijian.info/list/hanshijie/ target=_blank class=infotextkey>寒食节是在HRef=https://www.qijian.info/list/yixiang/ target=_blank class=infotextkey>异乡的龟溪废园中度过的,废园HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色虽“废”,但词人却备感亲切,因为是废园陪伴诗人度过了这个HRef=https://www.qijian.info/list/jieri/ target=_blank class=infotextkey>节日。HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾,词人以HRef=https://www.qijian.info/list/niren/ target=_blank class=infotextkey>拟人化的手法,如杜甫《春望》诗所云“HRef=https://www.qijian.info/list/ganshi/ target=_blank class=infotextkey>感时HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花溅油泪,HRef=https://www.qijian.info/list/henbie/ target=_blank class=infotextkey>恨别HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟惊心”,即是将无情之物化为有情:在词人眼里,那阑干边扶疏的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花影,小门畔宛转的莺啼,却仿佛满含HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思,其中不仅有对HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡HRef=https://www.qijian.info/list/youzi/ target=_blank class=infotextkey>游子的HRef=https://www.qijian.info/list/anwei/ target=_blank class=infotextkey>安慰,还有殷勤的挽留;使得词人伫立凝思,久久不忍离去。这样的结局,别开生面,不仅将题意交代清楚,同时又点出园虽废而仍能在HRef=https://www.qijian.info/list/youzi/ target=_blank class=infotextkey>游子心头留下HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆,因此也就更加耐人寻味了。
吴文英(约1200~1260),字君特,号梦窗,晚年又号觉翁,四明(今浙江宁波)人。原出翁姓,后出嗣吴氏。与贾似道友善。有《梦窗词集》一部,存词三百四十余首,分四卷本与一卷本。其词作数量丰沃,风格雅致,多酬答、伤时与忆悼之作,号“词中李商隐”。而后世品评却甚有争论。 ...
吴文英。 吴文英(约1200~1260),字君特,号梦窗,晚年又号觉翁,四明(今浙江宁波)人。原出翁姓,后出嗣吴氏。与贾似道友善。有《梦窗词集》一部,存词三百四十余首,分四卷本与一卷本。其词作数量丰沃,风格雅致,多酬答、伤时与忆悼之作,号“词中李商隐”。而后世品评却甚有争论。
赠老医。明代。王恭。 卖药囊中况有钱,长桑亲诀旧曾传。心知肘后岐黄秘,老向人间草木年。杏满香林澄夕露,桔垂秋井漾寒泉。祗今黄发青山里,无那看云日醉眠。
题淮阴祠。宋代。张栻。 秦关昔先驱,南郑岂淹久。夜中丞相归,平明印垂肘。古来豪杰人,调度出窠臼。登坛一军惊,六合已在手。从兹看廊清,指挥如运帚。时艰思奇才,庙古酹樽酒。出门望长淮,故国长稂莠。同云正惨澹,人事极纷纠。拘挛傥无累,吾欲献九九。
田家谣。宋代。释文珦。 东坡粟已黄,西畴稻堪获。农家庆丰年,茅茨举杯酌。复喜官家用贤相,奋发天威去元恶。诏收宽徭榜村路,悍吏不来鸡犬乐。儿音牧牛舍牛摆,翁媪赛神听神语。饮则兮福乡土,五日一风十日雨,万岁千秋戴明主。
平时兄弟间十三章四句送定叟弟之官桂林。宋代。张栻。 子行日以远,我思日以长。政或少閒暇,书来不可忘。
奉和乐道。宋代。韩维。 昔闻有客荐扬雄,清世文章又见公。奏赋独高天下士,辞荣远继古人风。怀贤不啻三秋久,置酒须期十日中。幸有红芳妆点在,可无多愧白头翁。