水仙子·搅柔肠离恨病相兼

水仙子·搅柔肠离恨病相兼朗读

搅柔肠离恨病相兼,重聚首佳期卦怎占?豫章城开了座相思店。闷勾肆儿逐日添,愁行货顿塌在眉尖。税钱比茶船上欠,斤两去等秤上掂,吃紧的历册般拘钤。

译文

搅得人柔肠寸断,离愁别恨积压心中,更何况还有病相煎。要想再聚首不知道佳期在什么时间?看豫章城里开了一座专营的相思店,忧闷的勾栏瓦肆还不断增添,忧愁烦恼像行货一般堆满在眉尖,相思的税钱要在茶船上收,愁苦的轻重要在待秤上量掂。最要紧的是行动受拘束好像坐牢一般。

注释

水仙子:曲牌名,属北曲双凋,另属北曲黄钟宫,正名《古水仙子》。

豫章城:故址在今江西南昌。此处引双渐与苏卿故事。宋元时期,妓女苏卿与双渐相爱,双渐进京求官不回,鸨母将苏卿卖给茶商冯魁。双渐追赶至豫章城,到处寻访,后来船至金山寺,见苏卿在寺壁留下的诗句,赶到临安,终于团聚。

勾肆:勾栏瓦肆,宋元时伎艺人卖世的场所。

愁行货:使人愁的货物。顿塌:堆积。

等秤(chèng):即戥秤,用以称金银或药的秤。

历册:即历本、历书。

拘钤(qián):拘束、约束。

参考资料:

1、李淼.元曲三百首译析.吉林:吉林文史出版社,2005:78

水仙子·搅柔肠离恨病相兼创作背景

  乔吉散曲大多以“清丽新奇”见长,但也另有一些使用方言俗语的“本色之曲”,这首《水仙子》,便是此类“本色之曲”中的佳作。题目是“为友人作”,友人已无考不详,从内容上看,似乎是一个生活于市井、与情人分离的人。这首小令为友人抒发对所爱之人的思念。

参考资料:

1、上海辞书出版社文学鉴赏辞典编纂中心.元曲鉴赏辞典珍藏本.上海:上海辞书出版社,2012:967

  首三句直接写HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念之情。“搅柔肠HRef=https://www.qijian.info/list/lihen/ target=_blank class=infotextkey>离恨病相兼,重聚首佳期卦怎占?豫章城开了座HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思店。”曲词一开始,就直写HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念情。HRef=https://www.qijian.info/list/lichou/ target=_blank class=infotextkey>离愁别恨,积于心中,搅动柔肠,使他坐卧不安,以至恹恹成病。“搅”字用得好,形象地写出HRef=https://www.qijian.info/list/lihen/ target=_blank class=infotextkey>离恨在他心中引起的波涛,具有鲜明的动感,而HRef=https://www.qijian.info/list/lihen/ target=_blank class=infotextkey>离恨与病“相兼”,则言别情导致的严重后果。为了摆脱HRef=https://www.qijian.info/list/lihen/ target=_blank class=infotextkey>离恨与病相兼之苦,主人公HRef=https://www.qijian.info/list/kowang/ target=_blank class=infotextkey>渴望与所爱之人重新聚首,但何时才能再遇佳期,却难以预料,只好寄HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望于占卦,可是这卦怎个占法,又茫然不知,那聚首佳期就更谈不上。“重聚首佳期卦怎占”一句,凝聚了HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物复杂的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情,有HRef=https://www.qijian.info/list/panwang/ target=_blank class=infotextkey>盼望、希冀、焦虑以及不安,颇为传神地刻画了他HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念HRef=https://www.qijian.info/list/lianren/ target=_blank class=infotextkey>恋人时的HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理活动。“豫章城开了座HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思店”一句,暗用双渐苏卿的HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事,叙说HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思之苦。这个HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事宋元时广为流传,被编人戏曲词话,《水浒传》写白秀英说唱“诸般品调”,就有“豫章城双渐赶苏卿”段子,《香泥莲HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花记》中苏卿金HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山寺HRef=https://www.qijian.info/list/tishi/ target=_blank class=infotextkey>题诗,也有“高挂云帆上豫章”之句。这里借用此典,不一定是说所爱之人为人所夺,只是借以强调HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思。值得注意的是,诗人以“开了座HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思店”来形容对HRef=https://www.qijian.info/list/lianren/ target=_blank class=infotextkey>恋人HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念之重,写法却新奇别致,同时也为下面以商贾行话HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻HRef=https://www.qijian.info/list/choumen/ target=_blank class=infotextkey>愁闷作了准备。

  中间两句作者用商贾HRef=https://www.qijian.info/list/xingye/ target=_blank class=infotextkey>行业词语来描写HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思的HRef=https://www.qijian.info/list/choumen/ target=_blank class=infotextkey>愁闷之情。“闷勾肆儿逐日添,愁行货顿塌在眉尖。”这两句结合HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物特定的市井HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活环境,描绘HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人HRef=https://www.qijian.info/list/chousi/ target=_blank class=infotextkey>愁思日增,烦闷不已,写来饶有趣味。勾肆儿是宋元时都市的游乐场所。这里,诗人写HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人HRef=https://www.qijian.info/list/youyu/ target=_blank class=infotextkey>忧郁成病,只好到勾肆消遣散心,然而HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思难禁,HRef=https://www.qijian.info/list/choumen/ target=_blank class=infotextkey>愁闷依旧袭来,“逐日添”一语,是说HRef=https://www.qijian.info/list/choumen/ target=_blank class=infotextkey>愁闷与日俱增。这一句,从HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间的角度来写HRef=https://www.qijian.info/list/chousi/ target=_blank class=infotextkey>愁思愈久而愈深。下一句,则把抽象的HRef=https://www.qijian.info/list/chousi/ target=_blank class=infotextkey>愁思比作具体的物件,形象地描写了它的沉重。此句的“行货”“顿塌”即HRef=https://www.qijian.info/list/chousi/ target=_blank class=infotextkey>愁思像货物一般,积压在他的眉尖,简直使他喘不过气来,这HRef=https://www.qijian.info/list/chousi/ target=_blank class=infotextkey>愁思是何等的沉重。

  末三句同样以商贾之语来描写HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思和HRef=https://www.qijian.info/list/choumen/ target=_blank class=infotextkey>愁闷,但角度稍有HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化。“税钱比茶船上欠”,这里的“税钱”HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思,既然彼此相爱,就得付出HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思的代价,犹如商家必须缴纳税钱一样。这HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思的“税钱”到哪里追比呢,只有茶船上。诗人又一次使用了“豫章城”的HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故。苏卿系为茶商所夺,作者再用此典,似乎是暗示HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人之所爱为强有力者夺去。乔吉的另一首《HRef=https://www.qijian.info/list/shuixian/ target=_blank class=infotextkey>水仙子·嘲人爱姬为人所夺》可作参考。这也许是前面“重聚首佳期卦怎占”的原因。“斤两去等秤上掂”,此句说HRef=https://www.qijian.info/list/chousi/ target=_blank class=infotextkey>愁思的轻重要用等秤掂量,同样也是以具体事物来作HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻。这句同样带有浓厚的商贾色彩,与前面的描写相一致。最后一句“吃紧的历册般拘钤”,概括全首,意思是这一切就像在账本上记着似的无法改变。这一句,使用了几个宋元时的方言俗语,连同前面的商家行话,构成了全曲鲜明的俚俗特色。

  这首HRef=https://www.qijian.info/list/xiaoling/ target=_blank class=infotextkey>小令最大的特点是语言通俗,多用商贾HRef=https://www.qijian.info/list/xingye/ target=_blank class=infotextkey>行业词语来描写HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思HRef=https://www.qijian.info/list/lianqing/ target=_blank class=infotextkey>恋情,一定程度上反映了当时HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会商业活动的繁盛。在元代,HRef=https://www.qijian.info/list/sanqu/ target=_blank class=infotextkey>散曲流行于城市,被称为“街市HRef=https://www.qijian.info/list/xiaoling/ target=_blank class=infotextkey>小令”,它被染上商业色彩,是毫不足怪的,这正是它HRef=https://www.qijian.info/list/heshi/ target=_blank class=infotextkey>和诗词创作不同的HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方。

乔吉

乔吉(1280?~1345) 元代杂剧家、散曲作家。一称乔吉甫,字梦符,号笙鹤翁,又号惺惺道人。太原人,流寓杭州。钟嗣成在《录鬼簿》中说他“美姿容,善词章,以威严自饬,人敬畏之”,又作吊词云:“平生湖海少知音,几曲宫商大用心。百年光景还争甚?空赢得,雪鬓侵,跨仙禽,路绕云深。”从中大略可见他的为人。剧作存目十一,有《杜牧之诗酒扬州梦》、《李太白匹配金钱记》、《玉箫女两世姻缘》三种传世。 ...

乔吉朗读
()

猜你喜欢

神骏飘飘得自閒,天池飞跃下尘寰。青丝络首谁收得,留与春风十二闲。

()

上元云路玉尘飞,应是虬骖罢会归。望合郊原人世变,映浮城郭夜灯微。

连天忘却黄冈县,际水平将赤壁矶。滚滚长江耐澄挠,浪回鸥鸟一惊翚。

()

百级上层峦,呼镫同所欢。

瓷杯真有道,行李似无官。

()

暮烟如雨雨如烟,一把珠帘隔远山。

帘影渐浓山渐淡,恍然移入画屏间。

()

孤月流高天,分影遍千江。

我来无人境,亦复窥幽窗。

()

白头趋幕府,早已负平生。

未放鹏舒翼,应烦骥敛程。

()