谁向椒盘簪彩胜?整整韶华,争上春风鬓。往日不堪重记省,为花长把新春恨。
春未来时先借问。晚恨开迟,早又飘零近。今岁花期消息定,只愁风雨无凭准。
蝶恋花·戊申元日立春席间作。宋代。辛弃疾。 谁向椒盘簪彩胜?整整韶华,争上春风鬓。往日不堪重记省,为花长把新春恨。春未来时先借问。晚恨开迟,早又飘零近。今岁花期消息定,只愁风雨无凭准。
新的一年来临,正当美好年华的整整等人,争着从椒盘中取出春幡插上两鬓,春风吹拂着她们头上的幡胜,十分好看。我不是不喜欢春天,而是那种生活早已成为的遥远回忆,往日为了花期而常把春天虽怨恨。
今年春未到时我就开始探询花期,但花期短暂,开晚了让人等得不耐烦,开早了又让人担心它很快凋谢。今年是元日立春,花期应可定,可是开春之后风风雨雨尚难预料,谁知这一年的花开能否如人意?
蝶恋花:又名“凤栖梧”“鹊踏枝”等。唐教坊曲,后用为词牌。《乐章集》《张子野词》并入“小石调”,《清真集》入“商调”。赵令畤有《商调蝶恋花》,联章作《鼓子词》,咏《会真记》事。双调,六十字,上下片各四仄韵。
戊申:即宋孝宗淳熙十五年(1188年)。元日:正月初一。
椒盘:盛有椒的盘子。彩胜:即旛胜。
整整:人名,是辛弃疾所宠爱的一位吹笛婢,词中以之代表他家中的年轻人。韶华:青春年华。
借问:询问(花期)。
花期:花开的日期。暗指作者时时盼望的南宋朝廷改变偏安政策,决定北伐中原的日期。
无凭准:靠不住。
参考资料:
1、辛弃疾.稼轩词编年笺注.上海:上海古籍出版社,2007:238
2、朱德才.辛弃疾词选.北京:人民文学出版社,1988:99-100
3、王廷梯.辛弃疾卷.济南:山东大学出版社,1997:94
4、唐圭璋 等.唐宋词鉴赏辞典(南宋·辽·金).上海:上海辞书出版社,.1988:1551-1553
宋孝宗淳熙十五年(1188),正月初一,也是立春之日。辛家的少男少女们欢乐异常,喜度春节。但辛弃疾虽罢职闲退,却须臾不忘国事,为收复失地、祖国统一大业忧心如焚,因而此词写了他当时的一种感受。
这首词作于公元1188年(宋孝宗淳熙十五年戊申)正月初一这一天,刚好是立春。HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然界的节候推移,触发了他满腔的HRef=https://www.qijian.info/list/youguo/ target=_blank class=infotextkey>忧国之情。HRef=https://www.qijian.info/list/zheyinian/ target=_blank class=infotextkey>这一年辛弃疾已四十九岁,屈指一算,他HRef=https://www.qijian.info/list/dujiang/ target=_blank class=infotextkey>渡江归宋已经整整二十七个年头了。二十七年来,辛弃疾无时不HRef=https://www.qijian.info/list/panwang/ target=_blank class=infotextkey>盼望恢复大业成功,可是无情的HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实却使他一次又次地HRef=https://www.qijian.info/list/shiwang/ target=_blank class=infotextkey>失望了。于是,他在HRef=https://www.qijian.info/list/chunjie/ target=_blank class=infotextkey>春节的宴席上挥毫写下这首小词,借HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花期没定准的HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然现象,含蓄地表达了自己对HRef=https://www.qijian.info/list/guoshi/ target=_blank class=infotextkey>国事与HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生的HRef=https://www.qijian.info/list/youlǜ/ target=_blank class=infotextkey>忧虑。这也是辛词善于以比兴之体寄托HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨的一个特点。
这首词的开篇通过HRef=https://www.qijian.info/list/jieri/ target=_blank class=infotextkey>节日里众人热闹而自己索然无味的对比描写,表达了自己与众不同的HRef=https://www.qijian.info/list/ganshang/ target=_blank class=infotextkey>感伤HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀。“谁向椒盘簪彩胜?整整韶华,争上春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风鬓”,说的是当时民间HRef=https://www.qijian.info/list/chunjie/ target=_blank class=infotextkey>春节HRef=https://www.qijian.info/list/fengsu/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风俗。正当HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好年华的整整等人,争着从椒盘中取出春幡,插上两鬓,春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹拂着她们头上的幡胜,十分好看。
这里通过描写HRef=https://www.qijian.info/list/jieri/ target=_blank class=infotextkey>节日里不知HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁为何物的年轻人们的欢乐,来反衬自己“HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨”的老年怀抱。接下来两句:“往日不堪重记省,为HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花长把新春恨。”笔锋一转,说明自己并非不喜欢HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天,不HRef=https://www.qijian.info/list/reai/ target=_blank class=infotextkey>热爱HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,而是痛感无忧无虑的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活对于自己早已成为“往日”的遥远HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆。并且,其不爱HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天热闹的原因还有更深的意义。
在过去的HRef=https://www.qijian.info/list/suiyue/ target=_blank class=infotextkey>岁月里,作者岁岁苦HRef=https://www.qijian.info/list/panchun/ target=_blank class=infotextkey>盼春来HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花开,可年复一年,HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天虽来了,“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花”的开落却无凭准,这就使人常把新春HRef=https://www.qijian.info/list/yuanhen/ target=_blank class=infotextkey>怨恨,再没有HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天一来就高兴的旧态了。显然这里一个“恨”字,已不是HRef=https://www.qijian.info/list/jiandan/ target=_blank class=infotextkey>简单地恨HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然界的HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天了。接下来,作者从一个“恨”字出发,着重写了自己对“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花期”的担忧和不信任。字里行间,充满了HRef=https://www.qijian.info/list/yuanhen/ target=_blank class=infotextkey>怨恨之情。这种恨,是爱极盼极所生之恨。
“春未来时先借问,晚恨开迟,早又飘零近。今岁HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花期消息定,只愁HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨无凭准。”作者急切HRef=https://www.qijian.info/list/panwang/ target=_blank class=infotextkey>盼望春来,HRef=https://www.qijian.info/list/panwang/ target=_blank class=infotextkey>盼望“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花”开,还在隆冬就探询“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花期”;但HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花期总是短暂的,开晚了让人等得不耐烦,开早了又让人担心它很快凋谢;HRef=https://www.qijian.info/list/zheyinian/ target=_blank class=infotextkey>这一年是元日立春,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花期似乎可定,从他平时言行读者不难了解,可是开春之后HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨尚难预料,谁知HRef=https://www.qijian.info/list/zheyinian/ target=_blank class=infotextkey>这一年的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花开能否如人意?
作者在这里写的虽是HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然界的HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化,实际上是在曲折地表达了对HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想中的事物又HRef=https://www.qijian.info/list/panwang/ target=_blank class=infotextkey>盼望、又怀疑、又担忧,最终还是热切HRef=https://www.qijian.info/list/panwang/ target=_blank class=infotextkey>盼望的HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾复杂HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。作者之所以会有如此缠绵反复、坚凝执着的HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理呢?就是因为他心中有抗金复国这一项大事业!所谓“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花期”,即是作者时时HRef=https://www.qijian.info/list/panwang/ target=_blank class=infotextkey>盼望的南宋朝廷改变偏安政策,决定北伐中原的日期。
在正月初一这样的HRef=https://www.qijian.info/list/jieri/ target=_blank class=infotextkey>节日,人们忙着庆贺这个双喜的日子。尤其是年轻人,更是天真烂漫,兴高采烈,欢呼新春的到来。但是,这样的HRef=https://www.qijian.info/list/jieri/ target=_blank class=infotextkey>节日场景,对于长期削职HRef=https://www.qijian.info/list/xianju/ target=_blank class=infotextkey>闲居,HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhinanchou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志难酬的辛弃疾来说,无疑是别有一番滋味,眼看着这一派歌舞升平的气象,却怎么也乐不起来。
就在他写此词前两个月,太上皇赵构死了,这对于恢复大业也许是一个转机。如果宋孝宗此后善作决断,改变偏安路线,则抗金的“HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天”必将到来。可是锐气已衰的孝宗此时已无心于事业,赵构刚死,他就下令皇太子赵惇“参决HRef=https://www.qijian.info/list/guoshi/ target=_blank class=infotextkey>国事”,准备效法他老子传位于太子,自己当太上皇享清福了。
由此看来,“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花期”仍无定准,“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨”也难预料。上饶离临安不远,作者想必已听到这一消息。而他在词中所HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹的“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花期”无定、“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨”难料,也是由此而发。通篇此词,作者比兴结合,含而不露,十分HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然地表达了他HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治上的感受和个人HRef=https://www.qijian.info/list/zaoyu/ target=_blank class=infotextkey>遭遇的HRef=https://www.qijian.info/list/chouku/ target=_blank class=infotextkey>愁苦复杂的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。
当时,辛弃疾被劾离官HRef=https://www.qijian.info/list/xianju/ target=_blank class=infotextkey>闲居已五年余。是年奏邸忽腾报辛因病挂冠,此迟到的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨具见京城大老们的荒唐和对稼轩的忌恨。
辛弃疾(1140-1207),南宋词人。原字坦夫,改字幼安,别号稼轩,汉族,历城(今山东济南)人。出生时,中原已为金兵所占。21岁参加抗金义军,不久归南宋。历任湖北、江西、湖南、福建、浙东安抚使等职。一生力主抗金。曾上《美芹十论》与《九议》,条陈战守之策。其词抒写力图恢复国家统一的爱国热情,倾诉壮志难酬的悲愤,对当时执政者的屈辱求和颇多谴责;也有不少吟咏祖国河山的作品。题材广阔又善化用前人典故入词,风格沉雄豪迈又不乏细腻柔媚之处。由于辛弃疾的抗金主张与当政的主和派政见不合,后被弹劾落职,退隐江西带湖。 ...
辛弃疾。 辛弃疾(1140-1207),南宋词人。原字坦夫,改字幼安,别号稼轩,汉族,历城(今山东济南)人。出生时,中原已为金兵所占。21岁参加抗金义军,不久归南宋。历任湖北、江西、湖南、福建、浙东安抚使等职。一生力主抗金。曾上《美芹十论》与《九议》,条陈战守之策。其词抒写力图恢复国家统一的爱国热情,倾诉壮志难酬的悲愤,对当时执政者的屈辱求和颇多谴责;也有不少吟咏祖国河山的作品。题材广阔又善化用前人典故入词,风格沉雄豪迈又不乏细腻柔媚之处。由于辛弃疾的抗金主张与当政的主和派政见不合,后被弹劾落职,退隐江西带湖。
首尾吟 其九十六。宋代。邵雍。 尧夫非是爱吟诗,诗是尧夫尽性时。若圣与仁虽不敢,乐天知命又何疑。恢恢志意方闲暇,绰绰情怀正坦夷。心逸日休难状处,尧夫非是爱吟诗。
捣练子 其八 八梅。两汉。佚名。 捣练子,赋梅青。休共檀梨取次争。叶底青青如豆小,已知金鼎待和羹。
和林治中雪诗五首。宋代。郑清之。 擘天滕六勇如貔,移下琼台扑凸奇。老尽青山真是幻,从渠白战更无诗。冯阑且喜明双目,嘶骑宁愁到十眉。羔酒不妨敲竹韵,园林正好乐清时。
寄吴信叟。宋代。郑刚中。 闻说吴郎入汉中,扫除亭榭祝东风。三年不与故人醉,留取数枝桃杏红。
月映万川 其二。清代。缪公恩。 素魄高悬出海天,飞来万影入澄川。自然妙用皆无意,水自空明月自圆。