秋至怀归诗

秋至怀归诗朗读

帐然集汉北,还望岨山田。

沄沄百重壑,参差万里山。

楚关带秦陇,荆云冠吴烟。

草色敛穷水,木叶变长川。

秋至帝子降,客人伤婵娟。

试访淮海使,归路成数千。

蓬驱未止极,旌心徒自悬。

若华想无慰,忧至定伤年。

  江淹早岁以一介寒士受知于宋建平王刘景素,景素爱好HRef=https://www.qijian.info/list/wenxue/ target=_blank class=infotextkey>文学之士,江淹在南兖州做过景素的僚属,后淹因事系狱,自狱中上书,“景素览书,即HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出之”(《南史》本传)。景素出镇荆州,江淹从之镇,其时约当公元472年(明帝泰豫元年)至公元474年(后废帝元徽二年)间,江淹集中写荆HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山汉水HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风物的诗即作于这几年。

  全诗十六句,前八句着重HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,绘出关HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山重叠、烟水苍茫的秋色图卷;后八句转向HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情,抒发归路迢递、飘零自伤的HRef=https://www.qijian.info/list/yousi/ target=_blank class=infotextkey>忧思HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀。首联总领HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头即以“HRef=https://www.qijian.info/list/changran/ target=_blank class=infotextkey>怅然”点明此行抑郁HRef=https://www.qijian.info/list/chouchang/ target=_blank class=infotextkey>惆怅的心境,为全诗定下了基调。“汉北”则交代HRef=https://www.qijian.info/list/didian/ target=_blank class=infotextkey>地点。诗人回首眺望“岨HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山田”,HRef=https://www.qijian.info/list/chujingshengqing/ target=_blank class=infotextkey>触景生情,引出了这篇诗章。“沄沄”,水流回转貌,如《HRef=https://www.qijian.info/list/chuci/ target=_blank class=infotextkey>楚辞》中汉王逸《九思·哀岁》云:“窥见兮溪涧,流水兮沄沄。”此联写群HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山绵延,高下参差,溪涧沟壑,纵横错互的景象,气势壮观雄伟。“沄沄”状水之蜿蜒曲折,“参差”HRef=https://www.qijian.info/list/xioshan/ target=_blank class=infotextkey>写HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山之错落耸峙,“百重”以对“万里”,均形容其广袤。此联从不同的方面写出了荆襄HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水博大雄奇的姿态。

  如果说上联是写其全貌的话,那么下一联则进一步从地理形势上烘托出HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物的特色。诗人的眼光已不局限于荆襄一地,而是放眼远眺,神游HRef=https://www.qijian.info/list/guguo/ target=_blank class=infotextkey>故国,西北至秦陇,东南至吴越。荆HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山居江汉平原之西鄙,雄关险隘,屏障楚地,迤逦至西北则是秦岭大巴HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山和黄土高原,而江汉平原又如同通向HRef=https://www.qijian.info/list/changjiang/ target=_blank class=infotextkey>长江三角洲的门户,河川网络犹如血脉相连。这一联概括了荆襄江汉在地理上的重要地位,实有深意存焉,这一点在下面再加HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示。从用笔看,这一联也是工整的对偶,动词“带”与“冠”尤为传神,前者展现了层峦逶迤的壮阔景象,后者描画出浮云笼罩的南国HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光。出句以雄关绝塞表现出苍茫凝重的格调,而对句则以云烟连绵传达出旖旎曼妙的HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思,这一对比如同宋代HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水画中荆浩、关仝的叠嶂丘壑之于董源、巨然的淡烟轻岚,色彩迥异的意象构成的对偶,避免了合掌雷同,收到了相反相成的效果。

  下一联笔势收拢,又落到了眼前的草木之上。草色转为枯黄,好像将原来的翠绿收藏起来了,故谓之“敛”;“穷水”乃荒远之水,它与草色共同构成了一个秋气肃杀的HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境。“木叶”句令人想起《九歌·湘夫人》中的名句:“嫋嫋兮秋HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,洞庭波兮木叶下”;而“变”的修辞又令人忆及谢灵运《登池上楼》中的警策:“HRef=https://www.qijian.info/list/chitang/ target=_blank class=infotextkey>池塘生春草,园柳变鸣禽。”木叶纷纷坠落,改变了原先水木交映的河上HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色,此处妙在将“变”用作使动词,造语不同凡响。事实上整个这一联都有模拟谢诗的痕迹,虽然彼写HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景,此拟秋色,但都表现出星移物换的微妙HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化。当然江淹之句难以与谢诗的HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然天成相比拟,其得之模拟,终落第二义。“文通诗体总杂,善于摹拟”(钟嵘《诗品》),于此可见一斑。

  “草色”一联已暗逗秋意,到“秋至”一句则点明HRef=https://www.qijian.info/list/qiutian/ target=_blank class=infotextkey>秋天的来临。这一句也是化用《湘夫人》中HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头的句子:“帝子降兮北渚,目眇眇兮愁予。”这两句在《湘夫人》中原与上引的两句紧相衔接。这里,在表现秋色由晦转明时,诗人通过化用的意象成语的内在联系,使诗的上下两半意脉贯通,很HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然地过渡到HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情部分。诗人宦游HRef=https://www.qijian.info/list/taxiang/ target=_blank class=infotextkey>他乡,故以“HRef=https://www.qijian.info/list/keren/ target=_blank class=infotextkey>客人”自称;“伤婵娟”则是HRef=https://www.qijian.info/list/beishang/ target=_blank class=infotextkey>悲伤帝子在此清秋时节降临水边,伶俜飘零。“目眇眇兮愁予”,她那HRef=https://www.qijian.info/list/youshang/ target=_blank class=infotextkey>忧伤的目光使诗人油然而生同病相怜之情。“婵娟”,姿态HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好貌,在此指代帝子,亦即神女。江汉间流传着许多惝恍迷离的HRef=https://www.qijian.info/list/shenhua/ target=_blank class=infotextkey>神话HRef=https://www.qijian.info/list/chuanshuo/ target=_blank class=infotextkey>传说,像郑交甫于汉皋遇二神女,解佩相赠之事即是其一。据《水经注·沔水》载,襄阳县北之方HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,“HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山下水曲之隈,云汉女昔游处也,故张衡《南都赋》曰:‘游女弄珠于汉皋之曲。’汉皋即方HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山之异名也。”可见诗人化用HRef=https://www.qijian.info/list/chuci/ target=_blank class=infotextkey>楚辞并非凿空而道、无中生有,而是切合其HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方人文特色的。

  下一联写其欲归不成,归途漫漫之感。“试访”犹言“欲访”;“淮海使”,扬州的HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方长官。东晋以还,北人南迁,多聚居于扬州一带,所谓的侨置州郡也多设于此。史载江淹“起家南徐州从事”,又曾“随景素在南兖州”,“寻举南徐州秀才对策上第”(《南史》本传),上述两个侨置州在刘宋时即以京口、广陵为治所,诗人故将淮海视为自己的HRef=https://www.qijian.info/list/guxiang/ target=_blank class=infotextkey>故乡。“蓬驱”句以蓬草自况,蓬草的飘转不定正如其无止境的游宦生涯。飘蓬的意象由来已久,而建安诗人尤喜用之,如曹植的《HRef=https://www.qijian.info/list/zashi/ target=_blank class=infotextkey>杂诗》云:“转蓬离本根,飘飘随长HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风。何意迥飚举,吹我入云中。高高上无极,天路安可穷!”几可作此句诗的注脚。“旌心”即心旌,语出《战国策·楚策》,意谓中心不安如悬挂的旌旗飘摇不定。“徒自悬”犹言内心的悬念不安只是自费苦心,徒劳无益。此处诗人也有其言外之意,且留待下面一并交代。

  最后一联HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹HRef=https://www.qijian.info/list/suiyue/ target=_blank class=infotextkey>岁月蹉跎,忧多伤身。“若华”犹言“若英”,即若木之HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花。若木是HRef=https://www.qijian.info/list/shenhua/ target=_blank class=infotextkey>神话中生长于西方日入处的树木。《HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山海经·大荒北经》称:“上有赤树,青叶赤华,名曰若木。”郭璞注:“生昆仑西,附西极,其华光赤下照地。”若木之光华后人也用来指HRef=https://www.qijian.info/list/shiguang/ target=_blank class=infotextkey>时光。《离骚》云:“折若木以拂日兮,聊逍遥以相羊。”HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原的举动,据王逸的HRef=https://www.qijian.info/list/jioshi/ target=_blank class=infotextkey>解释,是“折取若木,以拂击日,使之还去”,“或谓拂,蔽也,以若木鄣蔽日,使不得过也”(《HRef=https://www.qijian.info/list/chuci/ target=_blank class=infotextkey>楚辞章句》)。总之,都是挽留光阴之意。诗人在此HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹,光阴如逝水无情,即使想借助若木加以挽留,也是徒劳无谓,HRef=https://www.qijian.info/list/yousi/ target=_blank class=infotextkey>忧思丛集,只会使自己伤神减寿。诗的最后这种深沉的HRef=https://www.qijian.info/list/youshang/ target=_blank class=infotextkey>忧伤与HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头的“HRef=https://www.qijian.info/list/changran/ target=_blank class=infotextkey>怅然”相呼应,令读者久久回味。

  那么诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/youshang/ target=_blank class=infotextkey>忧伤又是因何而生的,联系其HRef=https://www.qijian.info/list/shenshi/ target=_blank class=infotextkey>身世HRef=https://www.qijian.info/list/zaoyu/ target=_blank class=infotextkey>遭遇就不难明白这种HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情的内涵。他对刘景素深怀知遇之感,此时正随刘在荆州任上。荆州地处上游,为扼制东南的军事重镇,刘在僚属的劝唆下图谋反叛,江淹苦谏而景素不纳。谏云:“殿下不求宗庙之安,而信左右之计,则复见麋鹿霜露栖于姑苏之台矣。”(《梁书》本传)殷鉴不远,东晋桓玄据荆州谋反即遭败亡,诗人预感到景素覆灭的下场,因而悲从中来,不能自已。后来景素移镇京口,果然兵败被杀,江淹则因受贬而幸免于难。所谓“旌心徒自悬”正表现出诗人苦谏不从的HRef=https://www.qijian.info/list/youlǜ/ target=_blank class=infotextkey>忧虑。

  前人称江淹之诗“HRef=https://www.qijian.info/list/beizhuang/ target=_blank class=infotextkey>悲壮激昂”(李调元《HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨村诗话》),“有HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉日暮,不可如何之意”(刘熙载《艺概》),洵为的论。此诗前半HRef=https://www.qijian.info/list/xioshan/ target=_blank class=infotextkey>写HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山河之壮伟,地势之重要,本应是拱卫中枢的屏藩,现在却酝酿着一场动乱,故后半倾诉出深沉的HRef=https://www.qijian.info/list/youshang/ target=_blank class=infotextkey>忧伤,其中既有HRef=https://www.qijian.info/list/shenshi/ target=_blank class=infotextkey>身世HRef=https://www.qijian.info/list/ganhuai/ target=_blank class=infotextkey>感怀,又有HRef=https://www.qijian.info/list/guoshi/ target=_blank class=infotextkey>国事之慨。深沉的HRef=https://www.qijian.info/list/yousi/ target=_blank class=infotextkey>忧思与雄峻的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山河相为表里,故有HRef=https://www.qijian.info/list/beizhuang/ target=_blank class=infotextkey>悲壮之气。这里值得一提的是,诗人多处化用了HRef=https://www.qijian.info/list/chuci/ target=_blank class=infotextkey>楚辞的意象与成语,这不光是一个修辞问题,更主要的是诗人与HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原的HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思相通。荆州治所江陵即为楚之郢都,HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原HRef=https://www.qijian.info/list/qingnian/ target=_blank class=infotextkey>青年时代被谗去郢,即向北流浪,至于汉北,所谓汉北即樊城一带(据林庚考证,参见其《HRef=https://www.qijian.info/list/minzu/ target=_blank class=infotextkey>民族诗人HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原》一文)。这和江淹所处的地域正好吻合,HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原的HRef=https://www.qijian.info/list/youguo/ target=_blank class=infotextkey>忧国伤时不能不激起诗人的共鸣。江汉流域的地理环境、人文传统为诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情提供了一个合适的载体,他之化用HRef=https://www.qijian.info/list/chuci/ target=_blank class=infotextkey>楚辞也就十分HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然,由此也增强了全诗的HRef=https://www.qijian.info/list/beiju/ target=_blank class=infotextkey>悲剧色彩。

江淹

江淹(444—505),字文通,南朝著名文学家、散文家,历仕三朝,宋州济阳考城(今河南省商丘市民权县)人。江淹少时孤贫好学,六岁能诗,十三岁丧父。二十岁左右在新安王刘子鸾幕下任职,开始其政治生涯,历仕南朝宋、齐、梁三代。江淹在仕途上早年不甚得志。泰始二年(466年),江淹转入建平王刘景素幕,江淹受广陵令郭彦文案牵连,被诬受贿入狱,在狱中上书陈情获释。刘景素密谋叛乱,江淹曾多次谏劝,刘景素不纳,贬江淹为建安吴兴县令。宋顺帝升明元年(477年),齐高帝萧道成执政,把江淹自吴兴召回,并任为尚书驾部郎、骠骑参军事,大受重用。 ...

江淹朗读
()

猜你喜欢

全似丹青揾染成。更将何物斗轻盈。雪因舞态羞频下,云为歌声不忍行。

螺髻小,凤鞋轻。天边斗柄又斜横。水晶庭柱琉璃帐,客去同谁看月明。

()

竹兜轻又快,五步当十步。彳亍阡陌间,牛与人争路。

()

人言垂钓辩浮沉,辩著浮沉用意深。

吾耻不为知害性,等闲轻动望鱼心。

()
项安世

今年三月三,乐事今古稀。嘉陵江到武昌口,此时此日同□□。

北人不敢恃鞍马,西人不敢凭山溪。德安有高悦,匹马穿重围。

()

不见高人祇自悲,每哦佳句望乌衣。浣花风月参谋去,采药溪山茂宰归。

万里险艰头已白,半生功业梦还非。阿戎盍上青云路,奕世清门要发挥。

()

去国春城桃李花,枫林叶病尚天涯。今年九日风前帽,北客南舟雨后沙。

()