四园竹·浮云护月

四园竹·浮云护月朗读

浮云护月,未放满朱扉。鼠摇暗壁,萤度破窗,偷入书帏。秋意浓,闲伫立,庭柯影里。好风襟袖先知。

夜何其。江南路绕重山,心知漫与前期。奈向灯前堕泪,肠断萧娘,旧日书辞犹在纸。雁信绝,清宵梦又稀。

译文

轻轻将月亮遮住,浮云似有意怜惜明月,不让她的光辉全部洒满朱扉。暗壁、破窗,鼠摇、萤度,萤是在不知不觉中进入书帏。主人公在幽寂的、静得怕人的室内再也呆不下了,只好步到中庭,悄立树阴,忽觉襟袖之间一阵好风吹来,当此深秋,独自悄立闲庭。

夜已经是什么时候了呢?伊人在江南,想去寻找呢,当初曾和她预约重逢日期,现在由于岁月推移,人事变化,恐怕已难于实现了。无奈,想到现在要是能和她再通书信的话,那虽不能见面,也可鱼来雁往,互诉相思,也是一种安慰。然而鱼沉雁杳,连做梦梦到相逢也越来越少。

注释

浮云护月:指月亮被薄云遮盖。杜甫《季秋苏五弟缨江夜宴》诗:“明月生长好,浮云薄渐遮。”

朱扉(fēi):红漆的门。

鼠摇暗壁:老鼠在壁角暗处恣意活动。这是化用王安石《登宝公塔》诗:“鼠摇岑寂声随起”和崔涂《秋夕与王处士话别》诗:“虫声移暗壁,月色懂寒条。” [3]  ④“萤度”二句:化用唐僧齐己《萤》诗:“透窗穿竹住还移……夜深飞过读书帏。”

庭柯:庭院里的树木。陶渊明《归去来兮辞》:“眄庭柯以怡颜。”

“好风”句:化用杜牧《秋思》诗:“微雨池塘见,好风襟袖知。”

夜何其:夜深已是什么时候?语本:《诗经·小雅·庭燎》:“夜如何其?夜未央。”

漫:枉然,徒然。指心中已不存希望。前期:早先的期约。

奈:无奈。

“肠断”二句:化用唐杨巨源《崔娘》诗:“风流才子多春思,肠断萧娘一纸书。”萧娘,这里代指作者所爱的美人。

雁信绝:书信断绝。古有鸿雁传书的传说。

参考资料:

1、夏承焘 .《宋词鉴赏辞典》:上海辞书出版社,未知:第110页

2、刘扬忠.《周邦彦词选评》:上海古籍出版社,2003 :第117页

四园竹·浮云护月创作背景

  此词创作于元祐二年至绍圣四年之间,当时周邦彦再旅汴京之时所作,这也是一首抒写羁旅哀愁的词。

参考资料:

1、夏承焘 .《宋词鉴赏辞典》:上海辞书出版社,未知:第110页

2、刘扬忠.《周邦彦词选评》:上海古籍出版社,2003 :第117页

  “浮云护月,未放满朱扉。”描写秋HRef=https://www.qijian.info/list/yejing/ target=_blank class=infotextkey>夜景色。化用杜甫诗:“HRef=https://www.qijian.info/list/mingyue/ target=_blank class=infotextkey>明月生长好,浮云薄渐遮。”(《季秋苏五弟缨江楼夜宴》)以点明HRef=https://www.qijian.info/list/qiuye/ target=_blank class=infotextkey>秋夜。作者翻出新意,说“浮云”为了“护月”,轻轻将HRef=https://www.qijian.info/list/yueliang/ target=_blank class=infotextkey>月亮遮住,浮云似有意HRef=https://www.qijian.info/list/lianxi/ target=_blank class=infotextkey>怜惜HRef=https://www.qijian.info/list/mingyue/ target=_blank class=infotextkey>明月,不让她的光辉全部洒满朱扉。这一层朦胧黯淡的HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色与词中主人公HRef=https://www.qijian.info/list/huairen/ target=_blank class=infotextkey>怀人HRef=https://www.qijian.info/list/shanggan/ target=_blank class=infotextkey>伤感的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情是一致的。

  “鼠摇暗壁,萤度破窗,偷入书帏。”两句对仗,上句是耳闻之声,下句是目睹之景,暗壁、破窗,一派贫居陋巷的潦倒景象。鼠摇、萤度,烘托室内寂静无人,引起词中主人公一种HRef=https://www.qijian.info/list/qiqing/ target=_blank class=infotextkey>凄清幽独的感觉。“偷入书帏”系化用唐代诗僧齐己《萤》诗:“夜深飞入HRef=https://www.qijian.info/list/dushu/ target=_blank class=infotextkey>读书帏。”用一“偷”字,说明萤是在不知不觉中进入书帏的。万籁寂静之夜,词人在陋室之中所闻所见,用以烘托环境之HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞、萧索。

  “秋意浓,闲伫立,庭柯影里。”用内转之笔,点出时令,并入情。至此,词中主人公才正式露面,词中主人公在幽寂的、静得怕人的室内再也呆不下了,只好步到中庭,悄立树阴,忽觉襟袖之间一阵好HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹来,顿觉秋意已浓了。“里”字同部上声叶韵。

  “好HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风襟袖先知。”系套用杜牧《HRef=https://www.qijian.info/list/qiusi/ target=_blank class=infotextkey>秋思》诗中“好HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风襟袖知另加一“先”字,就不只是写襟袖而且是HRef=https://www.qijian.info/list/xieren/ target=_blank class=infotextkey>写人对HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风的敏锐感觉。空间已由室内转向室外。词中主人公当此HRef=https://www.qijian.info/list/shenqiu/ target=_blank class=infotextkey>深秋,独自悄立闲庭,“尽日伫立无言,赢得HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉怀抱。”(柳永《满朝欢》)HRef=https://www.qijian.info/list/huairen/ target=_blank class=infotextkey>怀人之念,油然而生,上片结拍,情景交融,然秋宵夜永,独立庭心,逗出HRef=https://www.qijian.info/list/huairen/ target=_blank class=infotextkey>怀人契机。由此引入下片。

  “夜何其。”借用《HRef=https://www.qijian.info/list/shijing/ target=_blank class=infotextkey>诗经·小雅·庭燎》“夜如何其”的诗句,“犹问夜已到何时,HRef=https://www.qijian.info/list/woiwan/ target=_blank class=infotextkey>委婉曲折道出他夜深无眠。”“其”是句尾助词。这是作者设问:夜已经是什么时候了呢?暗示他独自悄立树阴,因HRef=https://www.qijian.info/list/huairen/ target=_blank class=infotextkey>怀人而夜不成寐。秋水伊人之感,也如晏几道词“梦入HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南烟水路”(《蝶恋HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花》)一样,他所HRef=https://www.qijian.info/list/huainian/ target=_blank class=infotextkey>怀念的人也在HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山重水复的HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南。

  “HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南路绕重HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,心知谩与前期。”第一句HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,接着入情。美成所HRef=https://www.qijian.info/list/huainian/ target=_blank class=infotextkey>怀念之伊人,乃在HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南重叠HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山峦之间,旧游之地,历历在目,想去寻找呢,又担心“行尽HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南,不与离人遇。”(晏几道《蝶恋HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花》);次句直抒胸臆:当时预约HRef=https://www.qijian.info/list/zhongfeng/ target=_blank class=infotextkey>重逢的前期是徒然的,现在由于HRef=https://www.qijian.info/list/suiyue/ target=_blank class=infotextkey>岁月推移,HRef=https://www.qijian.info/list/renshi/ target=_blank class=infotextkey>人事HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化,恐怕已难于实现了。写到这里,似乎话已写尽,忽然看到HRef=https://www.qijian.info/list/lianren/ target=_blank class=infotextkey>恋人的旧时HRef=https://www.qijian.info/list/shuxin/ target=_blank class=infotextkey>书信宛然在目,又触发旧情,引起新愁。

  “奈向灯前堕泪,肠断萧娘,旧日书辞犹在纸。”“奈”,无可奈何之意”;“堕泪”非只今夜事,前时已然,亦包括今夜。“泪”字韵押同部去声。先写“堕泪”,再补写为何“堕泪”。“向灯前堕泪,肠断萧娘。”典出杨巨源《崔娘》诗:“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风流才子多春思,肠断萧娘一纸书。”唐时以萧娘为HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子之泛称,如将萧郎作为HRef=https://www.qijian.info/list/nanzi/ target=_blank class=infotextkey>男子的泛称一样,并不指固定的人,如元稹诗:“揄扬陶令缘求酒,结托萧娘只在诗。”白居易诗:“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风朝舞飞燕,HRef=https://www.qijian.info/list/yuye/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨夜泣萧娘”。这首词中的“萧娘”当然是指词中主人公的HRef=https://www.qijian.info/list/lianren/ target=_blank class=infotextkey>恋人。旧时“萧娘”HRef=https://www.qijian.info/list/shuxin/ target=_blank class=infotextkey>书信一行行,一字字,分明写在纸上,读来令人肠断,睹物HRef=https://www.qijian.info/list/siren/ target=_blank class=infotextkey>思人,不觉伤心落泪,这就是“旧日书辞犹在纸”所引起的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情激荡。他想到现在要是能和她再通HRef=https://www.qijian.info/list/shuxin/ target=_blank class=infotextkey>书信的话,那虽不能见面,也可鱼来雁往,互诉HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思,也是一种HRef=https://www.qijian.info/list/anwei/ target=_blank class=infotextkey>安慰。“纸”字韵押同部上声。

  “雁信绝,清宵梦又稀。”结句低欲绝。虽想重通音问,但她“HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山长水阔知何处?”(晏殊《蝶恋HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花》)鱼沉雁杳,已够伤心,但若能常在梦中相逢,岂不也可聊慰HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思之苦?在HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情上得到某种补偿,这是他最后的HRef=https://www.qijian.info/list/huanxiang/ target=_blank class=infotextkey>幻想。但偏偏连梦也很少做,真是“梦魂纵有也成虚,那堪和梦无。”(晏几道《阮郎归》)他的要求逐步降低,由想见面降到只求通信,由求通信降到只求梦中想会也可以,但他的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思强度却逐步升高,直到连梦里相逢也难办到时,则最后的,最起码的HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望也破灭了时,不免柔肠百结,低回欲绝,陷入了刻骨HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思、彻底绝望的境地,HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情至此达到高峰,突然歇拍,余意不尽。

  这首词由HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景到HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情,由室内到室外,时空结合,层层递进,HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情愈趋强烈,结构谨严,曲折多致。

周邦彦

周邦彦(1056年-1121年),中国北宋末期著名的词人,字美成,号清真居士,汉族,钱塘(今浙江杭州)人。历官太学正、庐州教授、知溧水县等。徽宗时为徽猷阁待制,提举大晟府。精通音律,曾创作不少新词调。作品多写闺情、羁旅,也有咏物之作。格律谨严。语言典丽精雅。长调尤善铺叙。为后来格律派词人所宗。旧时词论称他为“词家之冠”。有《清真集》传世。 ...

周邦彦朗读
()

猜你喜欢

亲函玺绶赐王侯,百二秦关亦壮游。华岳三峰天外落,洪河一苇日边流。

星潢色动金城夜,鼓角寒生玉塞秋。咫尺昆崙应可问,乘槎莫到海西头。

()

昨夜山风急,吹叶惊客馆。晨起闻雨声,未觉妨游览。

荷笠出孤村,行行雨渐缓。山峰与云峰,出没浑不辨。

()
顾随

真把人间比梦间。子云亭下叶初丹。炷香纵使通三界,奠酒何曾至九泉。

辞北国,入西川。殷勤犹自寄诗篇。便教来世为兄弟,话到今生已惘然。

()

春风吹琅玕,夏长苍龙孙。

未见拂云梢,已引鞭骥根。

()

纨扇新裁冰雪馀,清风不隔纻罗疏。飞升漫写秦公子,荣谢应怜汉婕妤。

()

孤村远浦接微茫,处处经行看插秧。却忆年时住家处,藕花无数绕林塘。

()