东山

东山朗读

我徂东山,慆慆不归。我来自东,零雨其濛。我东曰归,我心西悲。制彼裳衣,勿士行枚。蜎蜎者蠋,烝在桑野。敦彼独宿,亦在车下。

我徂东山,慆慆不归。我来自东,零雨其濛。果臝之实,亦施于宇。伊威在室,蠨蛸在户。町畽鹿场,熠耀宵行。不可畏也,伊可怀也。

我徂东山,慆慆不归。我来自东,零雨其濛。鹳鸣于垤,妇叹于室。洒扫穹窒,我征聿至。有敦瓜苦,烝在栗薪。自我不见,于今三年。

我徂东山,慆慆不归。我来自东,零雨其濛。仓庚于飞,熠耀其羽。之子于归,皇驳其马。亲结其缡,九十其仪。其新孔嘉,其旧如之何?

译文

自我远征东山东,回家愿望久成空。如今我从东山回,满天小雨雾蒙蒙。才说要从东山归,我心忧伤早西飞。家常衣服做一件,不再行军事衔枚。野蚕蜷蜷树上爬,田野桑林是它家。露宿将身缩一团,睡在哪儿车底下。

自我远征东山东,回家愿望久成空。如今我从东山回,满天小雨雾蒙蒙。栝楼藤上结了瓜,藤蔓爬到屋檐下。屋内潮湿生地虱,蜘蛛结网当门挂。鹿迹斑斑场上留,磷火闪闪夜间流。家园荒凉不可怕,越是如此越想家。

自我远征东山东,回家愿望久成空。如今我从东山回,满天小雨雾蒙蒙。白鹳丘上轻叫唤,我妻屋里把气叹。洒扫房舍塞鼠洞,盼我早早回家转。团团葫芦剖两半,撂上柴堆没人管。旧物置闲我不见,算来到今已三年。

自我远征东山东,回家愿望久成空。如今我从东山回,满天小雨雾蒙蒙。当年黄莺正飞翔,黄莺毛羽有辉光。那人过门做新娘,迎亲骏马白透黄。娘为女儿结佩巾,婚仪繁缛多过场。新婚甭提有多美,重逢又该美成什么样!

注释

东山:在今山东境内,周公伐奄驻军之地。

慆(tāo)慆:久。

士:通“事”。行枚:行军时衔在口中以保证不出声的竹棍。

蜎(yuān)蜎:幼虫蜷曲的样子。蠋(zhú):一种野蚕。

烝:久。

敦:团状。

果臝(luǒ):葫芦科植物,一名栝楼。臝,裸的异体字。

施(yì):蔓延。

伊威:一种小虫,俗称土虱。

蟏蛸(xiāo shāo):一种蜘蛛。

町疃(tuǎn):兽迹。

熠耀:光明的样子。宵行:磷火。

垤(dié):小土丘。

聿:语气助词,有将要的意思。

瓜苦:犹言瓜瓠,瓠瓜,一种葫芦。古俗在婚礼上剖瓠瓜成两张瓢,夫妇各执一瓢盛酒漱口。

栗薪:犹言蓼薪,束薪。

皇驳:马毛淡黄的叫皇,淡红的叫驳。

亲:此指女方的母亲。结缡:将佩巾结在带子上,古代婚仪。

九十:言其多。

  被誉为中国写实主义诗歌的源头的《HRef=https://www.qijian.info/list/shijing/ target=_blank class=infotextkey>诗经》,其地位不仅仅在于它的开创性意义,同时也在于它的题材广泛,真切地反映了西周至春秋间的HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史、经济、HRef=https://www.qijian.info/list/wenhua/ target=_blank class=infotextkey>文化、HRef=https://www.qijian.info/list/aiqing/ target=_blank class=infotextkey>爱情、HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争等内容;而且HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术手法高超,HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景、HRef=https://www.qijian.info/list/xushi/ target=_blank class=infotextkey>叙事、HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情都相当形象细腻,耐人寻味。且赋、比、兴等HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术手法对中国诗歌发展产生了深远的影响。

  其中的《豳HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风》中的《东HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山》,就是一篇表现HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争题材的,HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情真致细腻的作品。

  《东HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山》以周公东征为HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史背景,以一位普通HRef=https://www.qijian.info/list/zhanshi/ target=_blank class=infotextkey>战士的视角,HRef=https://www.qijian.info/list/xushu/ target=_blank class=infotextkey>叙述东征后HRef=https://www.qijian.info/list/guijia/ target=_blank class=infotextkey>归家前的复杂真致的内心感受,来发出对HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的思考和对HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民的HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情。

  诗的开篇,以开门见HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,直赋其事的手法,简明直接地表明HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事的背景和缘由。“慆慆不归”,既是对HRef=https://www.qijian.info/list/lijia/ target=_blank class=infotextkey>离家久战的直接表述,也是离人HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡的间接流露。“我来自东,零HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨其蒙”,在敍事之中,插入HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物描写,这是这首诗的一个创举。这种情景交融的写作手法,为后世文人所祖并发扬光大。“零HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨其蒙”,既点出了当时的HRef=https://www.qijian.info/list/tianqi/ target=_blank class=infotextkey>天气,属细节描写。使人更能如临其境,感受HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事,又为全诗定下一个凄美感人的基调。更能够表现主人公的HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理活动。接著直抒胸臆“我心西悲”。为什麼HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡的愁絮会在此刻表现得如此强烈呢?因为作为一名拼杀疆场的HRef=https://www.qijian.info/list/junren/ target=_blank class=infotextkey>军人,每天是过著“晓战随金鼓,霄眠抱玉鞍”的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,无时无刻不为性命担忧时,HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡情绪会被时刻绷紧的神经暂时压制。但到了HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争结束,HRef=https://www.qijian.info/list/guijia/ target=_blank class=infotextkey>归家指日可待时,HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡之情就会一涌而起,萦绕心头,挥之不去。

  “制彼衣裳,勿士行枚”,HRef=https://www.qijian.info/list/zhanshi/ target=_blank class=infotextkey>战士能够结束HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,都赶紧解开军装,匆匆穿上平时的衣裳。通过这样一个细节描写,HRef=https://www.qijian.info/list/zhanshi/ target=_blank class=infotextkey>战士喜形於色、昐望早日HRef=https://www.qijian.info/list/heping/ target=_blank class=infotextkey>和平的情绪,表达得淋漓尽致。同时,以“行枚”这样典型的行为,代指HRef=https://www.qijian.info/list/junlu/ target=_blank class=infotextkey>军旅HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,是用了一种借代的写作手法。《HRef=https://www.qijian.info/list/shijing/ target=_blank class=infotextkey>诗经》的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术手法之成就可见一斑。

  下面就是主人公对三年HRef=https://www.qijian.info/list/junlu/ target=_blank class=infotextkey>军旅HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆。首先用“比、兴”的手法,“蜎蜎者蠋,烝在桑野”通过桑虫的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活不堪,来HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻HRef=https://www.qijian.info/list/junlu/ target=_blank class=infotextkey>军旅HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的HRef=https://www.qijian.info/list/jianxin/ target=_blank class=infotextkey>艰辛。使人还得还对HRef=https://www.qijian.info/list/zhanshi/ target=_blank class=infotextkey>战士产生HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情。“敦彼独宿,亦在车下”就是HRef=https://www.qijian.info/list/junren/ target=_blank class=infotextkey>军人HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风餐露宿,枕戈待旦的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的真实写照。“独”字又是主人公内心HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独的体现,HRef=https://www.qijian.info/list/xushi/ target=_blank class=infotextkey>叙事与HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情融为一体,天衣无缝。

  《东HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山》的每段回环往复地吟诵,不仅仅是音节的HRef=https://www.qijian.info/list/jiandan/ target=_blank class=infotextkey>简单重复,而是情节与情感的推进。

  第一节是对HRef=https://www.qijian.info/list/guowang/ target=_blank class=infotextkey>过往HRef=https://www.qijian.info/list/jianxin/ target=_blank class=infotextkey>艰辛危险HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆,第二节就是对HRef=https://www.qijian.info/list/jiaxiang/ target=_blank class=infotextkey>家乡的HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化与HRef=https://www.qijian.info/list/qiantu/ target=_blank class=infotextkey>前途的猜测。“果蠃之实……燿燿霄行”,这一小节说到,家破屋残,果虫相生,HRef=https://www.qijian.info/list/tianyuan/ target=_blank class=infotextkey>田园荒芜,鬼火燿燿……这是主人公内心挥之不去的担忧,也是HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争破坏生产,使广大HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活陷入水深火热的困境的HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实的反映与对HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的无情控诉。这种写法,使我们想起秦朝的HRef=https://www.qijian.info/list/minge/ target=_blank class=infotextkey>民歌《十五从军征》:

  十五从军征,八十始得归。

  道逢乡裏人,家中有阿谁?

  遥望是君家,松柏冢累累。

  兔从狗窦入,雉从梁上飞……

  其写作方法可谓如出一辙。可以看出《HRef=https://www.qijian.info/list/shijing/ target=_blank class=infotextkey>诗经》对后世的影响。

  我们可以注意到,《东HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山》的控诉HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的视角上,是与后代相同题材的作品有很大不同。其它作品主角通常是平民,受HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争之苦面流离失所,例如《石壕吏》《HRef=https://www.qijian.info/list/xinhun/ target=_blank class=infotextkey>新婚别》;或者是从征兵的角度,控诉统治者穷兵黩武,如《木兰诗》《兵车行》。而《东HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山》的主人公是一位参战的士兵。参加的是被人认为是正义的HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的周公东征,并且以HRef=https://www.qijian.info/list/shengli/ target=_blank class=infotextkey>胜利一方的身份凯旋。这裏没有雄赳赳的HRef=https://www.qijian.info/list/shengli/ target=_blank class=infotextkey>胜利者的姿态,而是同样以受难者的身份出现。HRef=https://www.qijian.info/list/shengli/ target=_blank class=infotextkey>胜利没能使他逃脱HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的厄运,更说明了HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争对於双方来说,都是灾难性的。从而给我们一个思考HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的新角度。

  第三段是主人公遥想家中的HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子。通过写HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子对HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫的HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念,更加突出了HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫对HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子的HRef=https://www.qijian.info/list/huainian/ target=_blank class=infotextkey>怀念。两者HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情交相辉映,从而深深打动读者的心弦。这裏的写作手法,在后代诗人中得到了广泛的运用。例如杜甫的《HRef=https://www.qijian.info/list/yueye/ target=_blank class=infotextkey>月夜》:

  今夜鄜州月,闺中只独看。

  遥怜小儿女,未解忆HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安。

  香雾云鬓湿,清辉玉臂寒。

  何时倚虚愰,双照泪痕干。

  “有敦瓜苦,烝在栗薪”女主人公看到当时结婚时的器物,不禁勾起对HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫的深深的HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念。同时也反映出他们是HRef=https://www.qijian.info/list/xinhun/ target=_blank class=infotextkey>新婚不久就被迫分开的。更加突现诗的HRef=https://www.qijian.info/list/beiju/ target=_blank class=infotextkey>悲剧色彩。由此我们不禁想起题材相似的杜甫的《HRef=https://www.qijian.info/list/xinhun/ target=_blank class=infotextkey>新婚别》。杜甫的HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实主义HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格源自《HRef=https://www.qijian.info/list/shijing/ target=_blank class=infotextkey>诗经》不无HRef=https://www.qijian.info/list/daoli/ target=_blank class=infotextkey>道理。

  第四段是男主人公继续沉湎於对HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事的甜蜜HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆当中。想到当年HRef=https://www.qijian.info/list/xinhun/ target=_blank class=infotextkey>新婚时,那打扮夺目的皇驳HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,那派头十足的接亲队伍,那光彩照人的衣饰……一切一切,都是那麼的甜美幸福!主人公又仿佛一下子从HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆掉回HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实当中,“其新孔嘉,其旧如之何”:HRef=https://www.qijian.info/list/xinhun/ target=_blank class=infotextkey>新婚不久便分离,这三年来,家中变成怎样,她这三年的HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独如何难当,他三年的苦水又从何说起……想到见面,只怕是“相顾无言,唯有泪千行!”大家可以HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,男主人公当时的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情如何复杂,如何澎湃难平!但诗中没有太多的叙说,只用了“其旧如之何?”留下一个大大的问号,留下一个大大的悬念,也留下了一片广阔的审美空间,留给读者无限的遐思……

  《HRef=https://www.qijian.info/list/shijing/ target=_blank class=infotextkey>诗经》的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术美也一样,永远品味不尽,探究不完。因此,我们要继承好我们宝贵的HRef=https://www.qijian.info/list/wenhua/ target=_blank class=infotextkey>文化遗产——《HRef=https://www.qijian.info/list/shijing/ target=_blank class=infotextkey>诗经》。

猜你喜欢

钱抠

一片香云湿不飞,翠光浮动影娥池。盈盈蝉翅含风冷,剪剪鸦翎带雨垂。

泉沫乱跳珠错落,指尖微露玉参差。妆成倦把阑干倚,滑堕金钗不自知。

()

久静还思动,离觞江上斟。

文章关世道,科目坏人心。

()

青毡坐对此虚堂,惟有荷风过短墙。早起却怜春已去,閒来自觉日偏长。

绿迷隋苑颦杨柳,红褪唐宫怨海棠。光景如流寒又燠,天时未定雨违旸。

()

妙年意气已横秋,不为身谋为国谋。

斥去佞臣谈笑里,英名高压汉朱存。

()

岁晏虬枝满,春归蚓蔓伸。行藏与时契,不独味宜人。

()
冰壶

淳佑更兹第二春,顺开黄道对昌辰。

貔貅不动红尘骑,鸿雁于归青野人。

()