国风·卫风·伯兮

国风·卫风·伯兮朗读

伯兮朅兮,邦之桀兮。伯也执殳,为王前驱。

自伯之东,首如飞蓬。岂无膏沐?谁适为容!

其雨其雨,杲杲出日。愿言思伯,甘心首疾。

焉得谖草?言树之背。愿言思伯。使我心痗。

译文

我的丈夫真威猛,真是邦国的英雄。我的丈夫执长殳,做了君王的前锋。

自从丈夫东行后,头发散乱像飞蓬。膏脂哪样还缺少?为谁修饰我颜容!

天要下雨就下雨,却出太阳亮灿灿。一心想着我丈夫,想得头痛也心甘。

哪儿去找忘忧草?种它就在屋北面。一心想着我丈夫,使我伤心病恹恹。

注释

伯:兄弟姐妹中年长者称伯,此处系指其丈夫。朅(qiè):英武高大。

桀:同“杰”。

殳(shū):古兵器,杖类。长丈二无刃。

膏沐:妇女润发的油脂。

适(dí):悦。

杲(gǎo):明亮的样子。

谖(xuān)草:萱草,忘忧草,俗称黄花菜。

背:屋子北面。

痗(mèi):忧思成病。

参考资料:

1、王秀梅 译注.诗经(上):国风.北京:中华书局,2015:128-130

2、姜亮夫 等.先秦诗鉴赏辞典.上海:上海辞书出版社,1998:125-128

国风·卫风·伯兮创作背景

  关于此诗的题旨、背景,《毛诗序》解释为:“《伯兮》,刺时也。言君子行役,为王前驱,过时而不反焉。”意思是说:理想的政治不应该使国人行役无度,以至破坏了他们的家庭生活。实际所谓“刺”在诗中并无根据,不过作者所表达的儒家政治理想,却是符合诗中女主人公的愿望的。

参考资料:

1、王秀梅 译注.诗经(上):国风.北京:中华书局,2015:128-130

2、姜亮夫 等.先秦诗鉴赏辞典.上海:上海辞书出版社,1998:125-128

  HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争会破坏很多东西,而它首先破坏的是HRef=https://www.qijian.info/list/junren/ target=_blank class=infotextkey>军人自身的家庭HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活。HRef=https://www.qijian.info/list/junren/ target=_blank class=infotextkey>军人尚未走到战场,他们的HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子已经被抛置在HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独与恐惧中了。她们的HRef=https://www.qijian.info/list/huainian/ target=_blank class=infotextkey>怀念不是一般的HRef=https://www.qijian.info/list/huainian/ target=_blank class=infotextkey>怀念,那永远是充满不安和HRef=https://www.qijian.info/list/youlǜ/ target=_blank class=infotextkey>忧虑的。等待HRef=https://www.qijian.info/list/chuzheng/ target=_blank class=infotextkey>出征的HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫回来,几乎成为她们HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活中唯一有意义的内容。

  然而HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争又总是不可避免的。不管一场正在进行的HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争其必要性如何、能否被评判为“正义”,从事这场HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的群体和它的领导者,总是要HRef=https://www.qijian.info/list/mianli/ target=_blank class=infotextkey>勉励群体中的成员为之付出最大的努力、最大的牺牲。HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家给HRef=https://www.qijian.info/list/junren/ target=_blank class=infotextkey>军人以荣誉,使他们认为自己付出的努力和牺牲是值得的;这荣誉也会影响他们的HRef=https://www.qijian.info/list/jiaren/ target=_blank class=infotextkey>家人——尤其是HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子,使她们认为家庭HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的破坏以及自身的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦都是有价值有意义的。因此,写HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子HRef=https://www.qijian.info/list/huainian/ target=_blank class=infotextkey>怀念从军的HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫的诗篇,通常会包含两方面的内容:为HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫而骄傲——这骄傲来自HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家、来自群体的奖勉;HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫并为之担忧——这种情绪来自个人的内心。《卫HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风·伯兮》就是典型的这种诗篇。

  诗一开篇,写一个HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子用自豪的口吻在描述她的HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫。“伯”本是HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟间排行的第一位,也就是老大,这里转用为HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子对HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫的称呼,口气中带着亲切感。这位HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫值得骄傲的HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方在于:一则他长得英武伟岸,是一国中的豪杰,同时也因为他非常勇敢,充当了君王的先锋(由此看“伯”身份,当是贵族阶层中的武士)。而骄傲的来源,主要恐怕是在后一点上。假如“伯”虽然长得高大英武,在HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争发生时却畏缩不前,HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子就没什么可以公然夸耀的了。——其实,一般人所知道的光荣,也就是HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会所认定的光荣,个人在这方面是没有多少独立判断的能力的。

  转入第二章,写自从HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫HRef=https://www.qijian.info/list/chuzheng/ target=_blank class=infotextkey>出征,HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子在家就不再打扮自己了,任由头发——HRef=https://www.qijian.info/list/nuxing/ target=_blank class=infotextkey>女性身体最富装饰性的部分——零乱得像一蓬草。这是以对HRef=https://www.qijian.info/list/nuxing/ target=_blank class=infotextkey>女性的美丽的暂时性的毁坏,表明她对异性的封闭,也即表明她对HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫的HRef=https://www.qijian.info/list/zhongzhen/ target=_blank class=infotextkey>忠贞。不过,作为HRef=https://www.qijian.info/list/junren/ target=_blank class=infotextkey>军人的HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子,这种举动还有进一步的意味。在古代,HRef=https://www.qijian.info/list/funu/ target=_blank class=infotextkey>妇女是不能上战场的,因此HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子对从军的HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫的HRef=https://www.qijian.info/list/zhongzhen/ target=_blank class=infotextkey>忠贞,实也是间接表现了对于HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家的HRef=https://www.qijian.info/list/zhongzhen/ target=_blank class=infotextkey>忠贞——这就不仅是个人行为,也是群体——HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家的要求。假定一个HRef=https://www.qijian.info/list/junren/ target=_blank class=infotextkey>军人在前方冒着HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命危险打仗,他的HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子却在后方整天打扮得HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花枝招展,走东家串西家,哪怕并无不轨之举,他也不能够安心。这不仅对于家庭是危险的,对于HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家也有极大的不利。所以,HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会尤其需要HRef=https://www.qijian.info/list/guli/ target=_blank class=infotextkey>鼓励HRef=https://www.qijian.info/list/junren/ target=_blank class=infotextkey>军人的HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子对其HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫表现彻底的HRef=https://www.qijian.info/list/zhongzhen/ target=_blank class=infotextkey>忠贞。此诗不管是出于什么人之手(它可能是一位HRef=https://www.qijian.info/list/funu/ target=_blank class=infotextkey>妇女的HRef=https://www.qijian.info/list/zishu/ target=_blank class=infotextkey>自述,也可能是他人的拟写),这样写才是符合上述要求的。后来杜甫的《HRef=https://www.qijian.info/list/xinhun/ target=_blank class=infotextkey>新婚别》写一位新娘对从军的HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫表示“罗襦不复施”,还要“当君洗红妆”,好让他安心上战场,与此篇可谓一脉相承。

  然而,尽管诗中的女主人公算得上“深明大义”,她对自己的HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫能“为王前驱”很感骄傲,但久久的盼待一次次落空仍然给她带来巨大的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦。对于古代HRef=https://www.qijian.info/list/funu/ target=_blank class=infotextkey>妇女来说,HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的全部内容、幸福的唯一来源就是家庭;家庭被破坏了,她们的HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生也就被彻底破坏了。而等待从军的HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫,这与一般的HRef=https://www.qijian.info/list/bieli/ target=_blank class=infotextkey>别离HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思是不同的——其背后有很深的忧惧。潘岳《寡妇赋》用此诗为HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故,有云:“彼诗人之攸叹兮,徒愿言而心疼……荣华晔其始茂兮,良人忽已指背。”正是HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示了诗中未从正面写出,而又确实隐藏在字面之下的恐怕HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫最终不能归来的忧惧。这一点是理解第三、四两章所描写的女主人公的期待、HRef=https://www.qijian.info/list/shiwang/ target=_blank class=infotextkey>失望与难以排遣的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦之情的HRef=https://www.qijian.info/list/jichu/ target=_blank class=infotextkey>基础。她甚至HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望自己能够“忘忧”,因为这“忧”已经使她不堪负担了。

  诗必须有真实的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情,否则不能打动人;但诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情也并非可以尽情抒发的,它常常受到HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会观念的制约。拿《卫HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风·伯兮》来说,如果一味写那位HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子为HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫的报效HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家而自豪,那会让人觉得不HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然——至少是不近HRef=https://www.qijian.info/list/renqing/ target=_blank class=infotextkey>人情;反过来,如果一味写HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子对HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫的盼待,乃至发展到对HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争的HRef=https://www.qijian.info/list/yane/ target=_blank class=infotextkey>厌恶(这在事实上绝非不可能),却又不符合当时HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会的要求。所以最后它成为这个样子:对HRef=https://www.qijian.info/list/qinren/ target=_blank class=infotextkey>亲人的强烈HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情经过责任感的梳理而变得柔婉,有很深的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦与HRef=https://www.qijian.info/list/aichou/ target=_blank class=infotextkey>哀愁,但并没有激烈的HRef=https://www.qijian.info/list/yuanfen/ target=_blank class=infotextkey>怨愤。

  在HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术构思上,全诗采用赋法,边HRef=https://www.qijian.info/list/xushi/ target=_blank class=infotextkey>叙事,边HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情。紧扣一个“思”字,HRef=https://www.qijian.info/list/sifu/ target=_blank class=infotextkey>思妇先由夸夫转而引起HRef=https://www.qijian.info/list/sifu2/ target=_blank class=infotextkey>思夫,又由HRef=https://www.qijian.info/list/sifu2/ target=_blank class=infotextkey>思夫而无心梳妆到因HRef=https://www.qijian.info/list/sifu2/ target=_blank class=infotextkey>思夫而头痛,进而再由头痛到因HRef=https://www.qijian.info/list/sifu2/ target=_blank class=infotextkey>思夫而患了心病,从而呈现出一种抑扬顿挫的跌宕之势。描述步步细致,HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情层层加深,情节层层推展,主人公的内心冲突以及冲突的辗转递升,既脉络清晰,又符合HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物的HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理逻辑,使HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物形象具有饱满的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神内涵。同时,诗情奇崛不平,充满辩证色彩。

猜你喜欢

范景文

春禊何如秋禊佳,幽芳九畹露滋荄。风传金气园邻谷,门接桑田里是柴。

貌出群贤皆似鹤,坐当古木半如楷。远香无用标新榜,即曰兰亭义却谐。

()

诸佛不曾出世,人人鼻孔辽天。祖师不曾西来,个个壁立千仞。

()

流水疏梅我有诗,偶来重见雪离披。

五年不蹋常山路,咫尺宁乖一赴期。

()

中国衣冠尽,孤臣蹈海边。

秦思鲁连操,汉忆翌生才。

()

宫车陌。王侯宅,长安城乌尽头白。彩云收。露盘秋。

芙蓉小苑,浩荡入边愁。桥陵松柏悲风雨。银榜千门污尘土。

()

沉香浦口万枝悬,鹤顶葳蕤浥露鲜。浣女憨妆人共笑,和花插在髻鬟边。

()