名都多妖女,京洛出少年。
宝剑值千金,被服丽且鲜。
斗鸡东郊道,走马长楸间。
驰骋未能半,双兔过我前。
揽弓捷鸣镝,长驱上南山。
左挽因右发,一纵两禽连。
余巧未及展,仰手接飞鸢。
观者咸称善,众工归我妍。
归来宴平乐,美酒斗十千。
脍鲤臇胎鰕,炮鳖炙熊蹯。
鸣俦啸匹侣,列坐竟长筵。
连翩击鞠壤,巧捷惟万端。
白日西南驰,光景不可攀。
云散还城邑,清晨复来还。
《名都篇》属于HRef=https://www.qijian.info/list/yuefu/ target=_blank class=infotextkey>乐府《杂曲歌·齐瑟行》HRef=https://www.qijian.info/list/geci/ target=_blank class=infotextkey>歌辞,无古辞。诗写京洛HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年斗鸡走HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马、射猎游戏、HRef=https://www.qijian.info/list/yinyan/ target=_blank class=infotextkey>饮宴无度的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活。关于此诗的写作年代有两种不同的说法:一以为这是曹植早期的作品,是建安年间他看到洛阳贵HRef=https://www.qijian.info/list/youzi/ target=_blank class=infotextkey>游子弟耽于逸乐的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活而作,其中甚至有他本HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生活的影子。一以为从此诗所写的洛阳HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年奢靡豪华的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活来看,不宜出现于建安或黄初年间,因洛阳在汉末经董卓之乱后,破败零落,贵族子弟不可能有如此骄奢淫逸的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,故此诗宜系于太和年间曹植入京时所作,即在他HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命的最后几年中。考曹植于公元211年(建安十六年)所作的《送应氏》中说:“洛阳何HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞,宫室尽烧焚,垣墙皆顿擗,荆棘上参天。”可见其时的洛阳确实破落不堪,故从后一种说法。
至于此诗的主旨,历来也有两种不同的HRef=https://www.qijian.info/list/jioshi/ target=_blank class=infotextkey>解释:一说以为“刺时人骑射之射妙,游骋之乐,而无HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国之心”(《文选》六臣注引张铣语),即以HRef=https://www.qijian.info/list/fongyu2/ target=_blank class=infotextkey>讽谕为主,意在指责京洛HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活奢靡而不思报效HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家。一说以为“子建自负其才,思树勋业,而为文帝所忌,抑郁不得伸,故感愤赋此”(《古诗赏析》引唐汝谔语),即以HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年自况,由此表示心迹。然笔者以为此诗若定于后期所作,则其时曹植已不是裘HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马轻狂的HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年,而其心境也抑郁不欢,故绝无可能以翩翩HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年自况;而且从此诗的字里行间来看,诗人对这些贵HRef=https://www.qijian.info/list/youzi/ target=_blank class=infotextkey>游子弟实不无微辞,故在介绍此诗时还是取张铣的说法。当然,有人在此诗中看到了曹植本人早年HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的影子,正说明诗人对这种游乐HRef=https://www.qijian.info/list/yanyin/ target=_blank class=infotextkey>宴饮的熟悉,而且其描绘的手段也是逼真而传神的。如果借一句前人HRef=https://www.qijian.info/list/pinglun/ target=_blank class=infotextkey>评论汉赋的话来说,便是“劝百而讽一”,虽然诗人的意图在于讥刺和暴露,而给人的印象却似乎在HRef=https://www.qijian.info/list/zanmoi/ target=_blank class=infotextkey>赞美和HRef=https://www.qijian.info/list/songyang/ target=_blank class=infotextkey>颂扬。
全诗主要的篇幅都在写京洛HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年的游戏与HRef=https://www.qijian.info/list/yinyan/ target=_blank class=infotextkey>饮宴。HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头二句以邯郸、临淄等著名都市的艳丽女乐来陪衬京都洛阳骄奢的HRef=https://www.qijian.info/list/youxia/ target=_blank class=infotextkey>游侠HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年,以“妖女’引出“HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年”,起调即著色浓艳。随后转入对HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年形貌的描写,他佩带的宝剑价值千金,所穿的衣服华丽鲜艳,在装束上已可见HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年的富有而放达。接下去便写他的活动:在城东HRef=https://www.qijian.info/list/jiaowai/ target=_blank class=infotextkey>郊外斗鸡,在长长的楸树夹道上跑HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马。斗鸡是汉、魏时富家子弟普遍爱好的HRef=https://www.qijian.info/list/xisu/ target=_blank class=infotextkey>习俗,曹植本人就有《斗鸡》诗极言以斗鸡取乐,据说魏明帝太和年间曾在洛阳筑斗鸡台,这里所写大约也基于当HRef=https://www.qijian.info/list/shishi/ target=_blank class=infotextkey>时事实。“驰骋未能半”以下写HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年的驰猎,先说他一箭射中两只奔兔,次说他仰天随手一箭又将迎面飞来的鹞鹰射落,再说观者的啧啧称赞,从而将其箭法的高超刻画殆尽。“归来宴平乐”以下则转入对他举行HRef=https://www.qijian.info/list/yinyan/ target=_blank class=infotextkey>饮宴的描述。平HRef=https://www.qijian.info/list/leguan/ target=_blank class=infotextkey>乐观在洛阳西门外,HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年在此大摆宴席,开怀畅饮,不惜酒价的昂贵,欲一醉方休。席上有切细的鲤鱼、虾子肉羹,还有酱渍的甲鱼和烧熊掌,呼唤高朋入座,摆开了长长的筵席,可见其穷奢极欲。“连翩”二句复写其HRef=https://www.qijian.info/list/yanhui/ target=_blank class=infotextkey>宴会后的蹴踘与击壤之戏,表现出HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年的动作敏捷奇巧,HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化万端。游乐一直持续到了太阳西沉,而HRef=https://www.qijian.info/list/shiguang/ target=_blank class=infotextkey>时光已不可再挽留,大家这才如浮云一般散去,各自回到了城中的居处。诗写到这里本应结束了,欢乐已尽,人去筵散,然而诗人忽然笔锋一转,说到了明天,人们再重新回来寻欢作乐。
这首诗可以说是一首HRef=https://www.qijian.info/list/xushi/ target=_blank class=infotextkey>叙事诗,诗中主要写了主人公京洛HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年的行为。他是一位HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风度翩翩,身手矫健的英俊HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年,骑射的本领十分高超,但只是用来打猎消遣,于国无补;他慷慨好施,穷极奢华,然未知节俭,日复一日,年复一年,光阴虚掷,而无HRef=https://www.qijian.info/list/youguo/ target=_blank class=infotextkey>忧国HRef=https://www.qijian.info/list/youmin/ target=_blank class=infotextkey>忧民之心。然而,曹植对京洛HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年的HRef=https://www.qijian.info/list/piping/ target=_blank class=infotextkey>批评只是以很隐约含蓄的方法来表现的,通过尽态极妍的描绘逗露出来,如写他善射曰:“左挽因右发,一纵两禽连。余巧未及展,仰手接飞鸢。”又如写他HRef=https://www.qijian.info/list/yanhui/ target=_blank class=infotextkey>宴会的丰盛:“脍鲤臇胎鰕,寒鳖炙熊蹯。”其描写未免过份夸张,而诗人正是在这种夸张中暴露了其中不合理的成份,过份的逞才与奢豪,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然会激起人的HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满。虽然曹植在这里未著一字HRef=https://www.qijian.info/list/piping/ target=_blank class=infotextkey>批评,然其中的褒贬曲曲可见。又如最后说一天的欢乐已尽,“白日西南驰,光景不可攀”已隐寓HRef=https://www.qijian.info/list/shiguang/ target=_blank class=infotextkey>时光虚度,HRef=https://www.qijian.info/list/qingchun/ target=_blank class=infotextkey>青春一去不返的HRef=https://www.qijian.info/list/wanxi/ target=_blank class=infotextkey>惋惜之意,然结句忽又说“清晨复来还”,言外的HRef=https://www.qijian.info/list/fongyu2/ target=_blank class=infotextkey>讽谕之意就更加清楚了。故陈祚明《采菽堂古诗选》中说:“白日”二句下,定当言寿命不常,HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年俄为老丑,或欢乐难久,忧戚继之,方于作诗之意有合,今只曰‘云散还城邑,清晨复来还’而已,万端HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨皆在言外。”说明了曹植此诗中的HRef=https://www.qijian.info/list/fongyu2/ target=_blank class=infotextkey>讽谕纯以含蓄的笔墨出之,不露痕迹而宛然可见。
此诗虽然是一首HRef=https://www.qijian.info/list/xushi/ target=_blank class=infotextkey>叙事诗,然诗人的描写与HRef=https://www.qijian.info/list/xushi/ target=_blank class=infotextkey>叙事是经过极缜密的剪裁取舍的,诗并没有原原本本地记录京洛HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年的家庭、HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会地位与HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的每个侧面,而只是选了他一天之中的活动,这样便有利于将笔墨集中到具有典型意义的事例的描写上去,能够简略分明、繁简适度地来展开描写。因而于这一天的活动中诗人抓住了HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年的射猎与HRef=https://www.qijian.info/list/yinyan/ target=_blank class=infotextkey>饮宴两件事,其他如斗鸡、跑HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马、蹴踘、击壤只是一句带过,表现了诗人剪裁上的匠心。他用了“驰骋未能半”至“众工归我妍”十句来刻画铺叙HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年射猎的娴熟本领,写来绘声绘色,如耳闻目见,“馀巧未及展,仰手接飞鸢”两句不仅描绘出他射艺的出神入化,而且一个傲然自得的HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年形象已跃然纸上,“观者咸称善,众工归我妍”又从侧面将其箭法的出群淋漓尽致地刻画出来,正如古HRef=https://www.qijian.info/list/yuefu/ target=_blank class=infotextkey>乐府《陌上桑》中写HRef=https://www.qijian.info/list/shaonu/ target=_blank class=infotextkey>少女罗敷的美貌,通过旁观者的HRef=https://www.qijian.info/list/zanmoi/ target=_blank class=infotextkey>赞美与反应来写,而这里所不同的只是妙龄女郎换成了翩翩HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年,其手法则同出一辙。总之此诗在谋篇布局、剪裁详略上颇有成功之处,故吴淇曾说:“寻常人作名都诗,必搜求名都一切事物,杂错以炫博。而子建只推出一HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年,以例其余。于HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年中,只出得两事,一日驰骋,一日HRef=https://www.qijian.info/list/yinyan/ target=_blank class=infotextkey>饮宴。”可见前人已注意到了此诗写作上HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求典型、详略分明的特点。