清平乐·莺啼残月鉴赏

原文

莺啼残月,绣阁香灯灭。门外马嘶郎欲别,正是落花时节。

妆成不画蛾眉,含愁独倚金扉,去路香尘莫扫,扫即郎去归迟。

赏析

  这是一首描写HRef=https://www.qijian.info/list/qingnian/ target=_blank class=infotextkey>青年情侣的HRef=https://www.qijian.info/list/xibie/ target=_blank class=infotextkey>惜别之词,词人用清秋、残月、莺啼、HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马嘶等画面与声响,交相渲染HRef=https://www.qijian.info/list/qiutian/ target=_blank class=infotextkey>秋天早晨的HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉气氛,映衬出女主人公HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别时HRef=https://www.qijian.info/list/beitong/ target=_blank class=infotextkey>悲痛欲绝的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情。

  词的上片写别时的情景。在个清秋的早晨,女主人公的HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫就要远出。枝头响起紫莺啼晓的叫声,西边天空中,尚挂着一弯淡淡的HRef=https://www.qijian.info/list/yueliang/ target=_blank class=infotextkey>月亮,留连不肯隐去。即将的HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别使相爱的人儿有诉说不尽的HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思,以致于夜无眠。然而HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别的时刻终于来到。门外响起凄厉的HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马嘶,在催促行者赶快动身。后柳永《HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨霖铃》谓“多情自古伤HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别。更那堪冷落清秋节”,概括性她表达了同样的HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生感受。语序安排也十分精致,传达出极深的意蕴。首先,“莺啼残月”,点出时闻是早晨;“绣阁香灯火”。说明二人沉浸于HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦之中,于灯下互诉衷情,竟不知黑夜已经过去。是早莺的啼鸣,西斜的弯月,唤醒了这对HRef=https://www.qijian.info/list/airen/ target=_blank class=infotextkey>爱人,始知吹灭燃着的油灯,HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别的早晨已经来临。接下来的“门外HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马嘶郎欲别”,以不通HRef=https://www.qijian.info/list/renqing/ target=_blank class=infotextkey>人情的HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马儿偏又在门外长声嘶叫,来描写HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别时刻的迫近和二人的难舍难分之情。而“正是HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花时节”一句,既交代了季节是在HRef=https://www.qijian.info/list/qiutian/ target=_blank class=infotextkey>秋天,又描画出秋HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风瑟瑟,落红纷纷的HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色。女主人公出门送郎,觅此HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉之景。哀HRef=https://www.qijian.info/list/shangtong/ target=_blank class=infotextkey>伤痛苦之情倍增。“正是”二字,同时总结以上的场景描写,强调出HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物对人的感染。张炎《词论》曾云:“词之难于令曲,犹诗之难于绝句。不过十数句,一句一字不得闲。”这首词的语言就显现了韦庄运用词这种HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术形式的造诣之高深。

  下片抒写了女主人公的HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别之思。“妆成不画蛾眉”,十分细腻地刻画了女主人公的心态。HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别后的一个早晨,她在对镜梳妆。云髻高耸,零簪横插,脂粉薄埯。她拿起黛笔,正待画眉,却端详着镜中那张HRef=https://www.qijian.info/list/qingchun/ target=_blank class=infotextkey>青春美丽的脸庞,唤起心中无限酸苦。困挠她的,不仅是为谁梳妆、为谁打扮的烦恼,而且有HRef=https://www.qijian.info/list/qingchun/ target=_blank class=infotextkey>青春易逝、容颜易老、独守绣户、虚度年华的痛楚。这就是下句中“含愁”的内涵。她因而一阵心灰意懒,放下画笔,走到门边,凝视着门外的那条小路,然而,小路空空,不见人影。HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念之情是这样折磨人,所以女主人公吩咐道“去路香尘莫扫,扫即郎去归迟。”那小路上还留着郎出行时的足迹。千万不能扫去,她要时时看见,仿佛郎才刚刚离去;扫去它,便使人觉得郎去已久,迟迟不归,HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念之情更难忍受。留着它,纵使郎没有归来,这足迹也聊可慰人HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀。HRef=https://www.qijian.info/list/shaonu/ target=_blank class=infotextkey>少女的痴心痴情令人HRef=https://www.qijian.info/list/lianmin/ target=_blank class=infotextkey>怜悯。《长干行》曰:“门前旧行迹,一一生绿苔。苔深不能扫,落叶秋HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风早。”疑韦庄的词意即从此化出,但李白诗是HRef=https://www.qijian.info/list/xushu/ target=_blank class=infotextkey>叙述口吻,韦庄词则以祈使语气,在表达女主人公的情感上更加强烈。

  这首词,上片HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景而情景交融,下片HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情而情致深婉。词人把这种洋溢着HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活气息,植根于民间HRef=https://www.qijian.info/list/xisu/ target=_blank class=infotextkey>习俗的语言、运用到词中来,既表现了女主人公的痴情,又提高了词的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术表现力,集中体现了这首词的“无理而妙”。全篇语言秀美,情真动人。

返回