莺啼残月,绣阁香灯灭。门外马嘶郎欲别,正是落花时节。
妆成不画蛾眉,含愁独倚金扉,去路香尘莫扫,扫即郎去归迟。
清平乐·莺啼残月。唐代。韦庄。 莺啼残月,绣阁香灯灭。门外马嘶郎欲别,正是落花时节。妆成不画蛾眉,含愁独倚金扉,去路香尘莫扫,扫即郎去归迟。
拂晓时分,早莺初啼,残月西沉,绣阁里才刚刚吹灭了香灯。门外马儿嘶鸣,情郎又要离别,何况正是这春暮落花的时节,更让人惆怅难堪。
她梳妆之后却无心描画蛾眉,满含愁怨地独自倚着金扉,思念远去的情郎。她不愿扫去他离去路上的那些香尘,行迹长留还能告慰相思,只怕扫去香尘,他就会久久不归。
清平乐:词牌名,又名《清平乐令》、《醉东风》、《忆萝月》等。
绣阁:旧时女子闺房。
香灯:闺中的灯。
蛾眉:形容女子细长而柔美的眉毛。蚕蛾的触须细长而曲,故称。
金扉:闺阁房门的美称。
香尘莫扫:香尘,指遗留有郎君香气的尘土,古代民间习俗,凡家中有人出门,是日家人忌扫门户,否则行人将无归期。
参考资料:
1、高峰编选.《温庭筠·韦庄集》.江苏:凤凰出版社,2013:235
韦庄一生创作分为三个时期,这首词收于《浣花集》,作于唐昭宗光化三年(900年)。
参考资料:
1、汪旭编著.《唐诗全解》.沈阳:万卷出版公司,2015:16
这是一首描写HRef=https://www.qijian.info/list/qingnian/ target=_blank class=infotextkey>青年情侣的HRef=https://www.qijian.info/list/xibie/ target=_blank class=infotextkey>惜别之词,词人用清秋、残月、莺啼、HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马嘶等画面与声响,交相渲染HRef=https://www.qijian.info/list/qiutian/ target=_blank class=infotextkey>秋天早晨的HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉气氛,映衬出女主人公HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别时HRef=https://www.qijian.info/list/beitong/ target=_blank class=infotextkey>悲痛欲绝的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情。
词的上片写别时的情景。在个清秋的早晨,女主人公的HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫就要远出。枝头响起紫莺啼晓的叫声,西边天空中,尚挂着一弯淡淡的HRef=https://www.qijian.info/list/yueliang/ target=_blank class=infotextkey>月亮,留连不肯隐去。即将的HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别使相爱的人儿有诉说不尽的HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思,以致于夜无眠。然而HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别的时刻终于来到。门外响起凄厉的HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马嘶,在催促行者赶快动身。后柳永《HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨霖铃》谓“多情自古伤HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别。更那堪冷落清秋节”,概括性她表达了同样的HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生感受。语序安排也十分精致,传达出极深的意蕴。首先,“莺啼残月”,点出时闻是早晨;“绣阁香灯火”。说明二人沉浸于HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦之中,于灯下互诉衷情,竟不知黑夜已经过去。是早莺的啼鸣,西斜的弯月,唤醒了这对HRef=https://www.qijian.info/list/airen/ target=_blank class=infotextkey>爱人,始知吹灭燃着的油灯,HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别的早晨已经来临。接下来的“门外HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马嘶郎欲别”,以不通HRef=https://www.qijian.info/list/renqing/ target=_blank class=infotextkey>人情的HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马儿偏又在门外长声嘶叫,来描写HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别时刻的迫近和二人的难舍难分之情。而“正是HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花时节”一句,既交代了季节是在HRef=https://www.qijian.info/list/qiutian/ target=_blank class=infotextkey>秋天,又描画出秋HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风瑟瑟,落红纷纷的HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色。女主人公出门送郎,觅此HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉之景。哀HRef=https://www.qijian.info/list/shangtong/ target=_blank class=infotextkey>伤痛苦之情倍增。“正是”二字,同时总结以上的场景描写,强调出HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物对人的感染。张炎《词论》曾云:“词之难于令曲,犹诗之难于绝句。不过十数句,一句一字不得闲。”这首词的语言就显现了韦庄运用词这种HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术形式的造诣之高深。
下片抒写了女主人公的HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别之思。“妆成不画蛾眉”,十分细腻地刻画了女主人公的心态。HRef=https://www.qijian.info/list/libie/ target=_blank class=infotextkey>离别后的一个早晨,她在对镜梳妆。云髻高耸,零簪横插,脂粉薄埯。她拿起黛笔,正待画眉,却端详着镜中那张HRef=https://www.qijian.info/list/qingchun/ target=_blank class=infotextkey>青春美丽的脸庞,唤起心中无限酸苦。困挠她的,不仅是为谁梳妆、为谁打扮的烦恼,而且有HRef=https://www.qijian.info/list/qingchun/ target=_blank class=infotextkey>青春易逝、容颜易老、独守绣户、虚度年华的痛楚。这就是下句中“含愁”的内涵。她因而一阵心灰意懒,放下画笔,走到门边,凝视着门外的那条小路,然而,小路空空,不见人影。HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念之情是这样折磨人,所以女主人公吩咐道“去路香尘莫扫,扫即郎去归迟。”那小路上还留着郎出行时的足迹。千万不能扫去,她要时时看见,仿佛郎才刚刚离去;扫去它,便使人觉得郎去已久,迟迟不归,HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念之情更难忍受。留着它,纵使郎没有归来,这足迹也聊可慰人HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀。HRef=https://www.qijian.info/list/shaonu/ target=_blank class=infotextkey>少女的痴心痴情令人HRef=https://www.qijian.info/list/lianmin/ target=_blank class=infotextkey>怜悯。《长干行》曰:“门前旧行迹,一一生绿苔。苔深不能扫,落叶秋HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风早。”疑韦庄的词意即从此化出,但李白诗是HRef=https://www.qijian.info/list/xushu/ target=_blank class=infotextkey>叙述口吻,韦庄词则以祈使语气,在表达女主人公的情感上更加强烈。
这首词,上片HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景而情景交融,下片HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情而情致深婉。词人把这种洋溢着HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活气息,植根于民间HRef=https://www.qijian.info/list/xisu/ target=_blank class=infotextkey>习俗的语言、运用到词中来,既表现了女主人公的痴情,又提高了词的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术表现力,集中体现了这首词的“无理而妙”。全篇语言秀美,情真动人。
韦庄。 韦庄(约836年─910年),字端己,杜陵(今中国陕西省西安市附近)人,诗人韦应物的四代孙,唐朝花间派词人,词风清丽,有《浣花词》流传。曾任前蜀宰相,谥文靖。
清平乐。元代。郯韶。 湘云微度。六曲朱阑暮。帘外香飘梅子树。知有王孙索句。谁将琼琯吹霞。柳花飞过东家。说与门前去马,断肠休为琵琶。
殢人娇 晚浴。清代。陈维崧。 几阵蝉嘶,趖了一枝花影。帘底下、井华冰冷。绡裳乍解,更红酥寒凝。似素藕、浸勾碧湖千顷。浴罢凭阑,晚妆慵整。且消受、凉花绿茗。盈盈皓月,渐低窥金井。又画就、深院夜香风景。
会麟山别业再次前韵四首 其四。。孙承恩。 物外乾坤别,樽前意兴深。云山欣属目,事业愧初心。野水淡秋思,庭槐生夕阴。商歌二三子,逸响振云林。
追赞耿侍御年伯。明代。毕自严。 大夫矫矫龙鹄姿,才华气节倾当时。惠文柱后豪右避,埋轮都下豺狼悲。一朝南巡持绣斧,风凛霜冽和甘雨。明有法度幽鬼神,宁能希指滥网罟。浮云蔽日天听高,江干泽畔空牢骚。仁人放麑诚不忍,独秉三尺障洪涛。论定司徒还上书,贤奸皎皎列前除。炙手气燄有时尽,保全忠谠论非虚。况看哲嗣绍前修,慰藉虞渊援鲁矛。啬前丰后较孰胜,且有竹帛光千秋。
冬日杂兴二首 其二。明代。王夫之。 零露润枯桑,运回辞故枝。栖禽深婉昵,欲与终因依。竟夕不相保,何况延晨吹。晶宇垂玉绳,瑶光空陆离。幂历千万里,含心当语谁。顾影追畴昔,韶风漾芳时。下映清江渌,上承灵雨飞。时哉不再觌,群情自纷疑。讵知幽悄怀,时为梦中期。佳序还在目,荣光亘葳蕤。
上明达皇后册宝五首 其五 送神用《歆安》。。。郊庙朝会歌辞。 备成熙事,虚徐翠楹。神保聿归,云车夙征。鉴我休德,神交惚恍。留祉降祥,千秋是享。