小小生金屋,盈盈在紫微。
山花插宝髻,石竹绣罗衣。
每出深宫里,常随步辇归。
只愁歌舞散,化作彩云飞。
柳色黄金嫩,梨花白雪香。
玉楼巢翡翠,金殿锁鸳鸯。
选妓随雕辇,征歌出洞房。
宫中谁第一,飞燕在昭阳。
卢橘为秦树,蒲桃出汉宫。
烟花宜落日,丝管醉春风。
笛奏龙吟水,箫鸣凤下空。
君王多乐事,还与万方同。
玉树春归日,金宫乐事多。
后庭朝未入,轻辇夜相过。
笑出花间语,娇来竹下歌。
莫教明月去,留著醉嫦娥。
绣户香风暖,纱窗曙色新。
宫花争笑日,池草暗生春。
绿树闻歌鸟,青楼见舞人。
昭阳桃李月,罗绮自相亲。
今日明光里,还须结伴游。
春风开紫殿,天乐下朱楼。
艳舞全知巧,娇歌半欲羞。
更怜花月夜,宫女笑藏钩。
寒雪梅中尽,春风柳上归。
宫莺娇欲醉,檐燕语还飞。
迟日明歌席,新花艳舞衣。
晚来移彩仗,行乐泥光辉。
水绿南薰殿,花红北阙楼。
莺歌闻太液,凤吹绕瀛洲。
素女鸣珠佩,天人弄彩球。
今朝风日好,宜入未央游。
李白的《HRef=https://www.qijian.info/list/gongzhong/ target=_blank class=infotextkey>宫中行乐词》,今存八首,是李白奉诏为唐玄宗所作的“遵命”文字。
第一首写一位HRef=https://www.qijian.info/list/gongzhong/ target=_blank class=infotextkey>宫中HRef=https://www.qijian.info/list/geji/ target=_blank class=infotextkey>歌妓的愁情。这位HRef=https://www.qijian.info/list/geji/ target=_blank class=infotextkey>歌妓,身居HRef=https://www.qijian.info/list/huanggong/ target=_blank class=infotextkey>皇宫,歌舞帝前,HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活奢侈。但她并非嫔妃,不能受到皇帝的亲幸,歌舞一散,各自回家。因而处境尴尬,HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理失衡。“愁”为全诗之眼。首二句言居室华贵,且在HRef=https://www.qijian.info/list/huanggong/ target=_blank class=infotextkey>皇宫。三四句言服饰奇特,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花插鬓,石竹绣衣。五六句言其身份,出入宫闱常随天子车驾。末二点明诗旨,表现出HRef=https://www.qijian.info/list/geji/ target=_blank class=infotextkey>歌妓欢愉后的内心HRef=https://www.qijian.info/list/guji/ target=_blank class=infotextkey>孤寂。这首五言律诗四联全都对偶。
第二首写HRef=https://www.qijian.info/list/geji/ target=_blank class=infotextkey>歌妓中有人偶然被皇帝看中而极度受宠。其得幸的原因和赵飞燕完全相同,故以赵飞燕比之。前四句为比兴,以HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物环境烘托宫女HRef=https://www.qijian.info/list/geji/ target=_blank class=infotextkey>歌妓之美。首二室外HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花木,暗示HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人嫩、白、香。三四殿内HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟雀,暗示善舞能言。五六句写选妓征歌。七八句写HRef=https://www.qijian.info/list/geji/ target=_blank class=infotextkey>歌妓因能歌善舞而宠荣至极。此首前三联对偶。
第三首写天子赏乐。“君王多乐事”为全诗之纲。首二句似HRef=https://www.qijian.info/list/xiofeng/ target=_blank class=infotextkey>写HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风景,细品却是说龙恩抚远,万方朝贡。三四句言HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光宜人,HRef=https://www.qijian.info/list/yinle/ target=_blank class=infotextkey>音乐醉人。五六句言HRef=https://www.qijian.info/list/yinle/ target=_blank class=infotextkey>音乐之美妙,笛声如龙鸣水中,箫声如凤鸣,遂使凤凰纷纷从空中飞下。箫声之妙,如同箫史。末二句似称颂君王与民同乐,实际暗含HRef=https://www.qijian.info/list/fongyu/ target=_blank class=infotextkey>讽喻,且与首二句呼应。
第四首写帝与妃子嬉戏玩乐。“金宫乐事多”为全诗中心句。首句言HRef=https://www.qijian.info/list/gongzhong/ target=_blank class=infotextkey>宫中HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景,且点明时令值春,以此陪衬。三四句言帝夜间无事,HRef=https://www.qijian.info/list/gongzhong/ target=_blank class=infotextkey>宫中路过。五六句写妃子HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花间游憩,帝过而笑,奔出HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花间;娇态可掬,为帝而歌。末二句言帝与妃子意兴不尽,愿HRef=https://www.qijian.info/list/mingyue/ target=_blank class=infotextkey>明月迟度。。此二句字面意思是留住HRef=https://www.qijian.info/list/mingyue/ target=_blank class=infotextkey>明月,好让月中嫦娥玩乐醉酒,实则让HRef=https://www.qijian.info/list/shiguang/ target=_blank class=infotextkey>时光慢行,好多玩乐。
第五首写在HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光明媚的宫殿,帝与妃子相信相爱。“罗绮自相亲”是全诗中心句。首二句写HRef=https://www.qijian.info/list/gongting/ target=_blank class=infotextkey>宫廷门户,曙光初照,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风香日暖。HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风香实为HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花香。三四句写阳光照耀,百HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花争艳,池草碧绿。“争”、“暗”是诗眼。争,见HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之鲜艳繁多,暗,示草长疾速,为人不觉。五六句写HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟歌人舞,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然景象与人类活动相媲美。“昭阳”句总括以上六句,为下句作陪衬。“罗绮”句为全诗主旨。综上,全诗八句,前六句全是HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,第七句总括前六句,修饰限制帝妃活动的时令环境。前七句都是为最后一句作陪衬的,但分两层。
第六首写宫女结伴游玩。“结伴游”为全诗之纲。“光明里”点明处所。中四句写HRef=https://www.qijian.info/list/gongzhong/ target=_blank class=infotextkey>宫中歌舞奏乐。乐为天乐,见其美妙;舞为艳舞,见其服丽;巧则舞姿娴熟;歌为娇歌,见其情态;半羞则娇态毕现。末二句写时至HRef=https://www.qijian.info/list/yewan/ target=_blank class=infotextkey>夜晚,宫女们趁HRef=https://www.qijian.info/list/yueguang/ target=_blank class=infotextkey>月光、玩藏钩之戏。“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/yueye/ target=_blank class=infotextkey>月夜”,一则点明游乐至夜,二则点明游乐环境之美。着一“笑”字,热闹场面跃然报纸上。“笑藏钩”与“结伴游”遥相呼应。
第七首写HRef=https://www.qijian.info/list/gongzhong/ target=_blank class=infotextkey>宫中行乐。“行乐好光辉”为全诗中心句。诗分两段。前四句HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,为主体部分作了很好的渲染。首二句写冬尽春来,梅落柳黄,为HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花木之景。“尽”“归”是诗眼。“尽”是说梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花整个落完;“归”使柳HRef=https://www.qijian.info/list/renge/ target=_blank class=infotextkey>人格化。归在这里是使动用法,即春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风使柳归来。三四句写莺歌燕栖。为HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟雀之景。“娇欲醉”、“语不飞”俱用HRef=https://www.qijian.info/list/niren/ target=_blank class=infotextkey>拟人,极其生动。后四句写歌舞行乐。是全诗主体部分。五六句写日照歌席,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花映舞衣,不胜光辉艳丽。第七句写时至HRef=https://www.qijian.info/list/yewan/ target=_blank class=infotextkey>夜晚,彩仗逶迤,宛若游龙,气势恢宏。第八句,“行乐”点明主体,“好光辉”盛赞行乐辉煌荣耀。
第八首仍写宫女游乐。首二句写宫殿楼观水绕HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花簇。“绿”、“红”是诗眼,突出了水与HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的特征,使之色彩更为鲜明。三四句乐声,以HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟鸣为喻,使读者易于体会。五六句写宫女游乐,其中有声有色。七八句言趁HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风日好,去游未央宫,拓展了游乐的地域范围。
唐玄宗的旨意,原是再清楚不过的,就是要李白粉饰HRef=https://www.qijian.info/list/gongzhong/ target=_blank class=infotextkey>宫中的乐事。李白不能抗命,但遵命又违心。作为天才诗人,他想出了绝招:始则托言”已醉“,继而请求”赐臣无畏“。写的是”行乐“。诗人却有所”畏“,这就透露了消息。
HRef=https://www.qijian.info/list/zushi/ target=_blank class=infotextkey>组诗中的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物:嫩柳梨HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风澹荡,正是良辰HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景;金屋、紫微,玉楼,金殿,不啻人间仙境;卢橘,葡萄,为果中珍品;盈盈,飞燕,乃人寰绝色;征之以歌舞,伴之以丝竹,正所谓天下良辰、HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景、赏心、乐事,四者皆备。于是盛唐天子醉了,满宫上下都醉了。昏昏然,忘掉了HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家黎民。他们拼命享乐,纵欲无已,全不顾自己正躺在火HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山口上,更看不到他们一手豢养的野心家已开始磨刀。而自称”已醉“的诗人,恰恰是这幅HRef=https://www.qijian.info/list/gongzhong/ target=_blank class=infotextkey>宫中行乐图中唯一的清醒者。他在冷静地观察,严肃地思考。他原有雄心HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志,远大HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想。奉诏入京,满以为可以大展宏图了,然而此时的唐玄宗已经不是励精图治的开元皇帝了。此时天才卓绝的李白,也只能做一个HRef=https://www.qijian.info/list/wenxue/ target=_blank class=infotextkey>文学弄臣而已。如今偏要他作HRef=https://www.qijian.info/list/gongzhong/ target=_blank class=infotextkey>宫中行乐词,HRef=https://www.qijian.info/list/shiwang/ target=_blank class=infotextkey>失望、HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦,HRef=https://www.qijian.info/list/beifen/ target=_blank class=infotextkey>悲愤,啮噬着诗人的心。幸亏他有一枝生HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花妙笔,皮里阳秋,微言HRef=https://www.qijian.info/list/fongyu/ target=_blank class=infotextkey>讽喻,尽在HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花团锦簇中。”小小生金屋,盈盈在紫微。玉楼巢翡翠,金殿锁鸳鸯。“蛾眉粉黛,遍于HRef=https://www.qijian.info/list/gongting/ target=_blank class=infotextkey>宫廷,唯独没有贤才。”每出深宫里,常随步辇归。选妓随雕辇,征歌出洞房。“宫里宫外,步步皆随声色,无暇过问朝政。内有高力士,外有李林甫,唐玄宗以为可以高枕无忧了。他给自己的唯一任务,就是享乐。要享乐,就要有女人,于是杨玉环应运而生。这情景,令诗人想起汉成帝宠幸赵飞燕的HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史教训。”HRef=https://www.qijian.info/list/gongzhong/ target=_blank class=infotextkey>宫中谁第一,飞燕在昭阳。“是HRef=https://www.qijian.info/list/fongci/ target=_blank class=infotextkey>讽刺,还是HRef=https://www.qijian.info/list/zanmoi/ target=_blank class=infotextkey>赞美,不辨自明。可惜,这当头棒喝,并没有惊醒昏醉的唐明皇,他完全沉沦了。行乐者已病入膏肓,天才诗人的苦心孤诣,毕竟敌不过绝代佳人的一颦一笑。李白最终认识到自己的HRef=https://www.qijian.info/list/fongyu/ target=_blank class=infotextkey>讽喻无力,愤然离开了HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安。
李白的这HRef=https://www.qijian.info/list/zushi/ target=_blank class=infotextkey>组诗,写的是HRef=https://www.qijian.info/list/gongzhong/ target=_blank class=infotextkey>宫中行乐,种种豪华绮艳,曼丽HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风神,可谓应有尽有。但诗人孤标独醒,傲骨铮铮,偏要在“遵命”的文字中,加几根刺,挫一挫行乐者的兴头。他HRef=https://www.qijian.info/list/youxin/ target=_blank class=infotextkey>忧心如焚,透过这诸般“乐事”,看到的是行乐者的丑恶灵魂,想到的是荒淫误国的前车之鉴。因此,盈盈,小小,罗绮,宝髻,翡翠,鸳鸯,玉楼,这美不胜收的一切,经李白的妙笔一点,便在读者心目中统统化为一片污秽。只有诗人忧世济时的HRef=https://www.qijian.info/list/xionghuai/ target=_blank class=infotextkey>胸怀,出污泥而不染的美德,言浅而意深、意微而词显的高超技巧,永远为后人所景仰。