对朝云叆叇,暮雨霏微,乱峰相倚。巫峡高唐,锁楚宫朱翠。画戟移春,靓妆迎马,向一川都会。万里投荒,一身吊影,成何欢意。
尽道黔南,去天尺五,望极神州,万重烟水。樽酒公堂,有中朝佳士。荔颊红深,麝脐香满,醉舞裀歌袂。杜宇声声,催人到晓,不如归是。
此词当是作者赴黔途中经过夔州巫HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山县时所作。词通过乐与悲的多层次对比烘托,突现出他HRef=https://www.qijian.info/list/bianzhe/ target=_blank class=infotextkey>贬谪途中去国HRef=https://www.qijian.info/list/huaixiang/ target=_blank class=infotextkey>怀乡的忧闷之情。
词的HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头以“对”字直领以下三句,描绘出一幅烟HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨凄迷的峡江图:有时云蒸霞蔚,有时微HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨蒙蒙,云HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨迷离之中,只见错落攒立的群峰互相依傍。这里既是肖妙的HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,又是贴切的用典,“朝云”、“暮HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨”镶嵌于句中,化而不露,“乱峰”则指巫HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山群峰,其中神女峰尤为峭丽,相传即为神女的化身。这样便营造出一个惝恍迷离、HRef=https://www.qijian.info/list/qiqing/ target=_blank class=infotextkey>凄清悠远的境界。这种HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境与他去国HRef=https://www.qijian.info/list/huaixiang/ target=_blank class=infotextkey>怀乡的HRef=https://www.qijian.info/list/changwang/ target=_blank class=infotextkey>怅惘HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情是十分协调的。如以“叆叇”状云,表现云气浓重,更有日色昏暗之意。又如以“乱”字表现群峰的攒拥交叠,暗示他遭贬后神乱意迷的心境。“巫峡高唐,锁楚宫朱翠”,是由HRef=https://www.qijian.info/list/shenhua/ target=_blank class=infotextkey>神话生发出来的HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想。“朱翠”指HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子的朱颜翠发,代指HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人。一个“锁”字不也隐约透露出自叹HRef=https://www.qijian.info/list/shenshi/ target=_blank class=infotextkey>身世的HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨。这里HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情的流露是含蓄深婉的,词人只是创造一种情绪和氛围,给人以感染。
接着作者笔锋一转,描绘出一幅热闹的仪仗图。HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光明媚之中,官府的仪仗队行进,盛妆艳服之人迎接着HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马队,迤逦向城中行去。“画戟”是加上彩饰的戟,用于仪仗队。“靓妆”,粉黛妆饰,这里大约指歌姬舞女之类。面对如此盛况,作者的内心却是一片HRef=https://www.qijian.info/list/beiliang/ target=_blank class=infotextkey>悲凉。“万里投荒,一身吊影,成何欢意!”与HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头呼应,一腔忧闷喷涌而出。
下片HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头四句承上片最后一层意思而加以生发。作者巧妙地越过眼前的情景,而设想HRef=https://www.qijian.info/list/bianzhe/ target=_blank class=infotextkey>贬谪之地的望乡之苦,这是用未来的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangchou/ target=_blank class=infotextkey>乡愁反过来烘托HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实的HRef=https://www.qijian.info/list/liqing/ target=_blank class=infotextkey>离情。“去天尺五”极言黔南地势之高,旧有“城南韦、杜,去天尺五”的谚语,此处借来形容HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山高摩天。尽管这样的高处,但是眺望神州,还是隔着千HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山万水。那HRef=https://www.qijian.info/list/xiangchou/ target=_blank class=infotextkey>乡愁就象那万重烟水,一直延伸到天地的尽头,绵绵不绝。“神州”指中原,这里意同“神京”。古代的逐臣常通过回望京城来表达其HRef=https://www.qijian.info/list/aiyuan/ target=_blank class=infotextkey>哀怨之情。
“樽酒”五句是一个大的转折,展现了HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方官为作者摆酒接HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,欢宴公堂的热烈景象。为了渲染欢快的气氛,这里用了一些色彩富丽的词,如用“荔颊红深”形容HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人容颜的娇艳之色,用“麝脐香满”描写香气的氤氲馥郁。轻歌曼舞,醉意朦胧,场面越是写得热烈,越能反衬出HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山谷心头的HRef=https://www.qijian.info/list/beiliang/ target=_blank class=infotextkey>悲凉HRef=https://www.qijian.info/list/guji/ target=_blank class=infotextkey>孤寂。置身于高堂华宴,面对着主宾的觥筹交错,作者独品苦味,唯有那HRef=https://www.qijian.info/list/dujuan/ target=_blank class=infotextkey>杜鹃“不如归去”的声声啼鸣陪伴着他通宵达旦。
这首词上下两片都分三个层次,先写悲情,然后折入欢快场景的描写,最后又转入悲情的抒发,而上下两片又写法各异,不使雷同。为了构成鲜明的对比,写悲与乐所用词语的色彩反差也很大。写悲情则朴素HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然,近乎口语,以直抒胸臆。描乐景富丽浓郁,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风华典雅,着力于铺陈。正所谓“以乐景写哀,以哀景写乐,一倍增其哀乐”。