忆秦娥·箫声咽鉴赏

原文

箫声咽,秦娥梦断秦楼月。秦楼月,年年柳色,灞陵伤别。

乐游原上清秋节,咸阳古道音尘绝。音尘绝,西风残照,汉家陵阙。

赏析

  此词描绘了一个HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念HRef=https://www.qijian.info/list/airen/ target=_blank class=infotextkey>爱人的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情,读来HRef=https://www.qijian.info/list/qiwan/ target=_blank class=infotextkey>凄婉动人。HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人对它评价很高,把它与《菩萨蛮·平林漠漠烟如织》一起誉为“百代词曲之祖”。

  王国维在《人间词话》称此词“以气象胜”。这首词中的气象,与人们常所说的开元(唐玄宗年号,公元713—741年)时代的“盛唐气象”已有很大不同,但它又确实是盛唐气象之一种。它博大深厚、HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境开阔、气韵沉雄,又带有HRef=https://www.qijian.info/list/beiliang/ target=_blank class=infotextkey>悲凉之气。这种“气象”在天宝(唐玄宗年号,公元742—756年)后期李白的作品《古HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风·一百四十年》《远HRef=https://www.qijian.info/list/bieli/ target=_blank class=infotextkey>别离》《夕霁杜陵HRef=https://www.qijian.info/list/denglou/ target=_blank class=infotextkey>登楼寄韦繇》等诗都可以看到。《夕霁杜陵HRef=https://www.qijian.info/list/denglou/ target=_blank class=infotextkey>登楼寄韦繇》中写道:“浮阳灭霁景,万物生秋容。HRef=https://www.qijian.info/list/denglou/ target=_blank class=infotextkey>登楼送远目,伏槛观群峰。HRef=https://www.qijian.info/list/yuanyo/ target=_blank class=infotextkey>原野旷超缅,关河纷错重。”与这首《忆秦娥》格调气象十分近似。杜甫天宝后期的《同诸公登慈恩寺塔》也有相类之处。胡应麟说这首词“气亦衰飒”,反映了晚唐王朝衰变的气运。其实此词似是反映了天宝后期表面上依然歌舞升平、内部危机重重的盛唐之衰。因此,这首词可能作于天宝后期。词人以比拟的手法,托秦娥HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情怀,把直观的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情与意象浑融在一起,上片由个人的HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁写开,下片过渡到HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁。

  这首词不像《菩萨蛮·平林漠漠烟如织》那样由客观HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物的渲染过渡到HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物内心感受的描摹。它一开始就写出HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物内心的情态:呜咽的箫声把秦娥从梦中惊醒,此时,一钩残月斜映在窗前。梦虽断了,她却还似乎沉浸在梦境之中,与HRef=https://www.qijian.info/list/qinHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>情人欢会,可是眼前只有这冰冷的残月陪伴看她。多少个这样的HRef=https://www.qijian.info/list/yueye/ target=_blank class=infotextkey>月夜,叫她黯然消魂、顾影自怜。因此,下面HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然转入对“灞陵HRef=https://www.qijian.info/list/shangbie/ target=_blank class=infotextkey>伤别”的HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆。《雍录》载:“汉世凡东出涵、潼,必自灞陵始,故赠行者于此HRef=https://www.qijian.info/list/zheliu/ target=_blank class=infotextkey>折柳相送。”可是,柳色绿了,一年又一年,而伊人依然远隔一方,只有那鸣咽的箫声和着低声的啜泣,冰冷的残月陪伴着消瘦的倩影,葱绿的柳色句起HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事的HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆。实际上这是作者以秦娥对HRef=https://www.qijian.info/list/qinHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>情人的HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念来表达内心对某种事物的苦思与HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求,这种苦思与HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求是执着的,然而又是没有结果的。

  词的上片始终纠葛在个人的悲欢离合之中,下片则出现了较大的跌宕。似乎比拟手法已不能满足HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情的表达了,词人要撇开先前的主体,直接把自己融入画面之中。换头处突兀以“乐游原上清秋节”起,画面是清秋节佳侣如云的狂欢时景,可是主人公茕茕孑立在西HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风残照之中,“此身饮罢无归处,独立苍茫自咏诗”(杜甫《乐HRef=https://www.qijian.info/list/youyuan/ target=_blank class=infotextkey>游园歌》)。此时,个人的HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁完全被抛开了,或者说融入了HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史的HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁之中,词人通过对秦、汉那样赫赫王朝的遗迹——咸阳古道、汉代陵墓的掇取,从而进入了HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史的反思。古道悠悠,音尘杳然,繁华、奢侈、纵欲,一切都被埋葬了,只剩下陵墓相伴着HRef=https://www.qijian.info/list/xiaose/ target=_blank class=infotextkey>萧瑟的西HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,如血的残阳,百年、千年地存在下去。作者不是在HRef=https://www.qijian.info/list/pingdiao/ target=_blank class=infotextkey>凭吊秦皇汉武,他是在反思HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史和HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实。这里交杂着盛与衰、古与今、悲与欢的反思。词人固然没有正面写唐王朝的苟且繁华,但“乐游原上清秋节”这就足够了,这使人HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象到天宝后期那种古罗HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马式的穷奢极欲和狂欢极乐。可没有人能从中去体会那潜在的破碎感。秦代、汉代过去了,只剩下悠悠的古道和HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独的陵墓,面对着西HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风残照。这固然是过去的遗迹,然而它又是实实在在的实景,同时,这“西HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风残照、汉家陵阙”的实景又必然使人联系到王朝的未来。于是,过去、现在、未来的界限被取消了,浑融在一起,HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史的时序给人们留下的只是一种表象——“西HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风残照,汉家陵阙”。造成一种HRef=https://www.qijian.info/list/beizhuang/ target=_blank class=infotextkey>悲壮的HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史消亡感,或者说是毁灭感,填塞在人们心头,这就是HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史反思的结果。因而上片的个人HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁只能被取代,作为下片的陪衬。

  此词HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境博大开阔,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格宏妙浑厚。读者从敦煌曲子词中也可以看到类似格调,而不类中晚唐的清婉绮丽。陆HRef=https://www.qijian.info/list/youshuo/ target=_blank class=infotextkey>游说:“唐自大中以后,诗家日趋浅薄,其间不复有前辈宏妙浑厚之作。”(《HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花间集跋》)。诗HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风与词HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风自身存在着交错否定之趋势。

  此词句句HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然,而字字锤炼,沉声切响,掷地真作金石声。而抑扬顿挫,法度森然,无字荒率空泛,无一处逞才使气。以此而言,设为李太白之色,毋宁认是杜少陵之笔。其HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格诚在五代HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花间未见,亦非歌席诸曲之所能拟望,已开宋代词之格调。

返回