水龙吟·老来曾识渊明鉴赏

原文

老来曾识渊明,梦中一见参差是。觉来幽恨,停觞不御,欲歌还止。白发西风,折腰五斗,不应堪此。问北窗高卧,东篱自醉,应别有,归来意。

须信此翁未死,到如今凛然生气。吾侪心事,古今长在,高山流水。富贵他年,直饶未免,也应无味。甚东山何事,当时也道,为苍生起。

赏析

  辛弃疾自青HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年时代起,就饱经HRef=https://www.qijian.info/list/zhanluan/ target=_blank class=infotextkey>战乱之苦,HRef=https://www.qijian.info/list/lizhi2/ target=_blank class=infotextkey>立志抗金,恢复中原,他的词也以激越HRef=https://www.qijian.info/list/haofang/ target=_blank class=infotextkey>豪放而著称。但是在这首《水龙吟》中所反映出来的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想,却引归耕HRef=https://www.qijian.info/list/yinju/ target=_blank class=infotextkey>隐居的陶渊明为“HRef=https://www.qijian.info/list/zhiji/ target=_blank class=infotextkey>知己”,未免有点HRef=https://www.qijian.info/list/xiaoji/ target=_blank class=infotextkey>消极。之所以如此,与他的遭际有着密切的关系。据学者考证,此词约作于公元1194年(光宗绍熙五年),那年辛弃疾已经五十五岁,HRef=https://www.qijian.info/list/qiutian/ target=_blank class=infotextkey>秋天又被罢官,于是HRef=https://www.qijian.info/list/ganshang/ target=_blank class=infotextkey>感伤世事HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生,不免慨叹。

  此词上片HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头就说:“老来曾识渊明,梦中一见参差是。”句法就有点特别。陶渊明与作者,本来志趣不同,HRef=https://www.qijian.info/list/xingge/ target=_blank class=infotextkey>性格各异,而作者却说他们已有了神交,并在梦中见过面了。这对一般读者来说,不能不感到突兀、惊诧,从而也就有可能构成一个强烈的印象,令人玩味。“老来”二字是特指,说明作者驱驰战HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马、奔波疆场或是筹划抗金、收复故土的年轻时代,与脱离尘嚣、回归HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的陶渊明是无缘的,而只有在他受到压抑与排斥,HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhinanchou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志难酬的老年时代,才有机会“相识渊明”。这个HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头,对读者来说既有些突然,又让人感到十分HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然。而作者也以平静的语气HRef=https://www.qijian.info/list/xushu/ target=_blank class=infotextkey>叙述,益发显得深沉。接下去的“觉来幽恨,停觞不御,欲歌还止”三句,直接抒写作者心中的沉痛HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。心头之恨是如此沉重,竟使得作者酒也不饮,歌也不唱。这是为什么?作者作了回答:一个白发老翁怎能在西HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/xiaose/ target=_blank class=infotextkey>萧瑟中为五斗米折腰!但是,也不仅仅是因为这个。

  词的下片紧随前文,并作了更深入的回答:HRef=https://www.qijian.info/list/huihen/ target=_blank class=infotextkey>悔恨东HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山再起!先讲陶渊明的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神、HRef=https://www.qijian.info/list/renge/ target=_blank class=infotextkey>人格和事业都是永在的,而且仍凛然有生气,和HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实是相通的。“懔然生气”一句,这里暗用《世说新语·品藻》“廉颇、蔺相如虽千载上死人,懔懔恒如有生气”的语言以赞渊明。正是因为如此,所以作者紧跟着又用了“高HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山流水”的HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故,来说明他同渊明之间是千古HRef=https://www.qijian.info/list/zhiyin/ target=_blank class=infotextkey>知音。这HRef=https://www.qijian.info/list/zhiyin/ target=_blank class=infotextkey>知音就在于对“富贵他年”所持的HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度。接下去“富贵他年,直饶未免,也应无味”三句,引用了东晋谢安的HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事。据《世说新语·排调篇》记载:“谢安在东HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山居布衣时,HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟已有富贵者,翕集家门,倾动HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物。刘夫人戏谓安曰:‘大HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫不当如此乎?’谢乃捉鼻曰:‘但恐不免耳。’”说明即使他年不免于富贵显达,也是没有意思的。结语“甚东HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山何事”三句用的仍然是谢安的事,同书又记载:“谢公在东HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,朝命屡降而不动。后出为桓宣武司HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,将发新亭,朝士咸出瞻送。高灵时为中丞,亦往相祖。先时多少HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒,因倚如醉,戏曰:‘卿屡违朝旨,高卧东HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,诸人每相与言:安石不肯出,将如苍生何?今亦苍生将如卿何?’谢笑而不答。”很显然,从作者到陶渊明,又从陶渊明到谢安,或富贵显达,或归田HRef=https://www.qijian.info/list/yinju/ target=_blank class=infotextkey>隐居,或空怀HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志,虽处境各不相同,但其实一样,都没有什么意义。这是HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄的HRef=https://www.qijian.info/list/beitan/ target=_blank class=infotextkey>悲叹。

  与辛弃疾其他一些诗词中所反映出来的HRef=https://www.qijian.info/list/haoqing/ target=_blank class=infotextkey>豪情HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志不同,在这首词中,作者已没有“要挽银河仙浪,西北洗胡沙”(《水调歌头》),“道男儿到死心如铁,看试手,补天裂”(《贺新郎》)那种HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志凌云、激越慷慨的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情,而是把一切都看得如此闲淡无谓,如此的不屑一顾,这绝不是作者的本意,而是作者对HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治的HRef=https://www.qijian.info/list/shiwang/ target=_blank class=infotextkey>失望与HRef=https://www.qijian.info/list/aitan/ target=_blank class=infotextkey>哀叹,是时代的HRef=https://www.qijian.info/list/beiju/ target=_blank class=infotextkey>悲剧。

返回