东风知我欲山行,吹断檐间积雨声。
岭上晴云披絮帽,树头初日挂铜钲。
野桃含笑竹篱短,溪柳自摇沙水清。
西崦人家应最乐,煮芹烧笋饷春耕。
身世悠悠我此行,溪边委辔听溪声。
散材畏见搜林斧,疲马思闻卷旆钲。
细雨足时茶户喜,乱山深处长官清。
人间岐路知多少,试向桑田问耦耕。
这两首诗是苏轼在去往新城途中,对秀丽明媚的HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光,繁忙的春耕景象的描绘。第一首诗主要HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,景中含情。第二首着重HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情,情中有景。
清晨,诗人准备启程了。东HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风多情,HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨声有意。为了诗人HRef=https://www.qijian.info/list/lutu/ target=_blank class=infotextkey>旅途顺利,和煦的东HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风赶来送行,吹散了阴云;淅沥的HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨声及时收敛,天空放晴。“檐间积HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨”,说明这场HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨下了多日,正当诗人“欲HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山行”之际,东HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹来,HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨过天晴,诗人心中的阴影也一扫而光,所以他要把东HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风视为通达HRef=https://www.qijian.info/list/renqing/ target=_blank class=infotextkey>人情的老HRef=https://www.qijian.info/list/pengyou/ target=_blank class=infotextkey>朋友一般了。出远门首先要看天色,既然天公作美,那就决定了HRef=https://www.qijian.info/list/lutu/ target=_blank class=infotextkey>旅途中的HRef=https://www.qijian.info/list/yuyue/ target=_blank class=infotextkey>愉悦HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。出得门来,首先映入眼帘的是那迷人的晨景:白色的雾霭笼罩着高高的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山顶,仿佛HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山峰戴了一顶白丝绵制的头巾;一轮朝阳正冉冉升起,远远望去,仿佛树梢上挂着一面又圆又亮的铜钲。穿HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山越岭,再往前行,一路上更是HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光明媚、HRef=https://www.qijian.info/list/chunyi/ target=_blank class=infotextkey>春意盎然。鲜艳的桃HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,矮矮的竹篱,袅娜的HRef=https://www.qijian.info/list/chuiliu/ target=_blank class=infotextkey>垂柳,清澈的小溪,再加上那正在田地里忙于春耕的HRef=https://www.qijian.info/list/nongmin/ target=_blank class=infotextkey>农民,有物有人,有动有静,有红有绿,构成了一幅画面生动、色调和谐的农家HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景图。HRef=https://www.qijian.info/list/yuhou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨后的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山村HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色如此清新秀丽,使得诗人出发时的HRef=https://www.qijian.info/list/yuyue/ target=_blank class=infotextkey>愉悦HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情有增无减。因此,从他眼中看到的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物都带上了主观色彩,充满了欢乐和生意。野桃会“含笑”点头,“溪柳”会摇摆起舞,十分快活自在。而诗人HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象中的“西崦人家”更是其乐无比:HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出而作,日入而息;田间小憩,妇童饷耕;春种秋收,自食其力,不异桃源佳境。这些景致和HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物的描写是作者当时欢乐HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情的反映,也表现了他HRef=https://www.qijian.info/list/yane/ target=_blank class=infotextkey>厌恶俗务、HRef=https://www.qijian.info/list/reai/ target=_blank class=infotextkey>热爱HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的情趣。
第二首继HRef=https://www.qijian.info/list/xioshan/ target=_blank class=infotextkey>写HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山行时的HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨,及将至新城时问路的情形,与第一首词意衔接。行进在这崎岖漫长的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山路上,诗人HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想到HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生的HRef=https://www.qijian.info/list/lutu/ target=_blank class=infotextkey>旅途同样是这样崎岖而漫长。有HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山重水复,也有柳暗HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花明;有阴HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风惨HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,也有HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨过天晴。诗人不知不觉中放松了缰绳,任HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马儿沿着潺潺的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山溪缓缓前行。HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马背上的诗人低头陷入了沉思。三、四两句颇见性情,很有特色,脍炙人口。“散材”、“疲HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马”,都是作者自况。作者是因为在激烈的新、旧党争中,在朝廷无法立脚,才请求外调到杭州任HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方官的。“散材”,是作者自喻为无用之才。“搜林斧”,喻指新、旧党争的党祸。即使任官在外,作者也在担心随时可能飞来的横祸降临,即便是无用之材,也畏见那搜林的利斧。作者对HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治斗争、官场角逐感到HRef=https://www.qijian.info/list/yanjuan/ target=_blank class=infotextkey>厌倦,就像那久在沙场冲锋陷阵的战HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,早已疲惫不堪,很想听到鸣金收兵的休息讯号。所以,作者对自己此时这样HRef=https://www.qijian.info/list/youran/ target=_blank class=infotextkey>悠然自在的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活感到惬意。他在饱览HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山光水色之余,想到了前几日霏霏HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨给茶农带来的HRef=https://www.qijian.info/list/xiyue/ target=_blank class=infotextkey>喜悦,想到了为官清正的HRef=https://www.qijian.info/list/youren/ target=_blank class=infotextkey>友人新城县令晁端友。临近新城,沉思之余,急切间却迷了路。诗的最末两句,就HRef=https://www.qijian.info/list/xioshi/ target=_blank class=infotextkey>写诗人向HRef=https://www.qijian.info/list/tianyuan/ target=_blank class=infotextkey>田园中农夫问路的情形,同时也暗用《论语·微子》的HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故:两位HRef=https://www.qijian.info/list/yinshi/ target=_blank class=infotextkey>隐士长沮、桀溺祸耦而耕,孔子命子路向他们问路,二人回答说:“滔滔者,夭下皆是也,而谁以易之?且而与其从避人之士也,岂若从避世之士哉?”诗人以此喻HRef=https://www.qijian.info/list/guiyin/ target=_blank class=infotextkey>归隐之意。
两首诗以HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间先后为序,依原韵自和,描绘“道中”所见所闻所感,格律纯熟,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然贴切,功力深厚。尤其是第一首“野桃”、“溪柳”一联倍受后人激赏,汪师韩以为是“铸语神来之笔,“常人得之便足以名世”(《苏诗选评笺释》卷二)。其实不仅此联,即如“絮帽”“铜钲”之比拟恰切,“散材”、“疲HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马”之颇见性情,也是诗中妙对。