湘月·天风吹我鉴赏

原文

壬申夏泛舟西湖,述怀有赋,时予别杭州盖十年矣

天风吹我,堕湖山一角,果然清丽。曾是东华生小客,回首苍茫无际。屠狗功名,雕龙文卷,岂是平生意?乡亲苏小,定应笑我非计。

才见一抹斜阳,半堤香草,顿惹清愁起。罗袜音尘何处觅,渺渺予怀孤寄。怨去吹箫,狂来说剑,两样销魂味。两般春梦,橹声荡入云水。

赏析

  常人写这类题材,大致是先叙湖上景致,然后因景HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情。而作者却不循常套,起笔不谈游湖,而先从HRef=https://www.qijian.info/list/shenshi/ target=_blank class=infotextkey>身世HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨人手。首三句“天HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹我,堕湖HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山一角,果然清丽”,气势宏大,姿态超迈。作者不说自己出生杭州,却说自己是被天HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹落于此的。他是天上的谪仙,身在人间,神在天表,只不过HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光的清丽令他满意,他才不想返回天界。这三句,才写到作者的诞生,但却已将他的自命不凡、高视阔步、超凡绝俗之态写出,一种HRef=https://www.qijian.info/list/haomai/ target=_blank class=infotextkey>豪迈飞扬的气概,跃然纸上。有这三句定下基调,下面几句就看似惊人而实无足惊奇了。“曾是东华生小客,回首苍茫天际”,之所以说他只是北京城中一个客居的弱冠HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年,却不说HRef=https://www.qijian.info/list/shitu/ target=_blank class=infotextkey>仕途不得志之苦、不抒HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年意气,而像一位饱经沧桑的老人,在回首HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事时有无限苍凉迷茫,就是因为他是谪仙,HRef=https://www.qijian.info/list/xiongjin/ target=_blank class=infotextkey>胸襟广、目光远,所思者大。“屠狗功名,雕龙文卷,岂是平生意”,像樊哙那样HRef=https://www.qijian.info/list/jiangongliye/ target=_blank class=infotextkey>建功立业、像驺奭那样立言传世,乃是无数HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人毕生HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求的目标,而他却说那些都不是他的平生之志,也因为他是谪仙,来到人间乃是为了大济苍生、重振乾坤。战场上的一刀一枪,书堆中的寻章摘句,他当然是夷然不屑的。不过,他这番心比天高的HRef=https://www.qijian.info/list/zhixiang/ target=_blank class=infotextkey>志向HRef=https://www.qijian.info/list/baofu/ target=_blank class=infotextkey>抱负,常人是不会懂得。“乡亲苏小,定应笑我非计”,就连坟地在HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖边的苏小小地下有知,也肯定会笑作者全然打错了算盘。阅尽人世的小小尚如此,其他人就更不必论了。

  词至上片末尾,HRef=https://www.qijian.info/list/haoqing/ target=_blank class=infotextkey>豪情已转为HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独之感。过片才写到游湖。“才见一抹斜阳,半堤香草,顿惹清愁起”,但他笔下的HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖,乃是与他心境相合拍的HRef=https://www.qijian.info/list/xihu/ target=_blank class=infotextkey>西湖,他满怀清愁,所以刚刚看到“一抹”斜阳、“半堤”春草,这愁怀就顿时被惹逗起来了。斜阳芳草,自古都是伤心物,作者在此并未超越前人,但连用了“一抹”、“半堤”、“才见”、“顿惹”,词情便有无限含蓄,可谓化腐朽为神奇。接下“罗袜音尘何处觅,渺渺予怀孤寄”,前者用曹植《洛神赋》“罗袜生尘”之典,后者语本苏轼《前赤壁赋》“渺渺兮予怀,望HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人兮天一方”之歌。既是泛舟湖上,自不免极目远望,但作者所望也不同凡俗,他望的是“HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人”——HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想的化身。然而,“何处觅”、“予怀孤寄”,他未能望到HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想的归宿所在,满腔HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀亦不知何处吐泄。

  词至此,已由HRef=https://www.qijian.info/list/haomai/ target=_blank class=infotextkey>豪迈而入HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独,由HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独而入HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁,由HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁而入HRef=https://www.qijian.info/list/changwang/ target=_blank class=infotextkey>怅惘。经此几番情感转折,终于唤出了全篇的名句:“怨去吹箫,狂来说剑,两样销魂味。”“怨”,是指他HRef=https://www.qijian.info/list/xionghuai/ target=_blank class=infotextkey>胸怀大志却无人领会、无处施展的HRef=https://www.qijian.info/list/yuanfen/ target=_blank class=infotextkey>怨愤;“狂”,是指他心中汹涌澎湃的狂潮,这狂潮中有高超的见识、有宏大的构想、有急切的HRef=https://www.qijian.info/list/yuanwang/ target=_blank class=infotextkey>愿望,包含之多,实难尽言。欲怨之去,就吹上一曲缠绵悠远的箫乐,让那HRef=https://www.qijian.info/list/yuanfen/ target=_blank class=infotextkey>怨愤随HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风飘逝;狂来奈何,就舞出一派熠熠生辉的剑光,让心潮在浩荡剑气中暂趋平伏。这一箫一剑,其中包蕴了作者多少HRef=https://www.qijian.info/list/shiwang/ target=_blank class=infotextkey>失望和HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望、HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦和兴奋;抚起箫、挥起剑,这中间的滋味,令作者魂为之销。相形之下,功名、文名的“两般春梦”算不得什么,就让它们随着橹声飘荡进云水之间。

  这首词全盘托出了HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年龚自珍的雄心、HRef=https://www.qijian.info/list/baofu/ target=_blank class=infotextkey>抱负和自信、自负,是龚词的代表之作。其中核心的箫、剑二句,尤为后人所称道。有人说,这两者HRef=https://www.qijian.info/list/fenbie/ target=_blank class=infotextkey>分别代表HRef=https://www.qijian.info/list/youmoi/ target=_blank class=infotextkey>优美和壮美,而作者一身兼有之,实乃不世出之奇才。有人说,这两者代表了作者个性的两个方面,一深远,一宕落。龚自珍一生的行事,亦可以“吹箫”、“说剑”括之。即使到了他的HRef=https://www.qijian.info/list/wannian/ target=_blank class=infotextkey>晚年,他虽然自称“HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年击剑更吹箫,剑气箫心一例消”,似乎剑已涩、箫已折;其实,这仍然只是在“吹箫”而已。上引二句出自《己亥HRef=https://www.qijian.info/list/zashi/ target=_blank class=infotextkey>杂诗》,而他在同一HRef=https://www.qijian.info/list/zushi/ target=_blank class=infotextkey>组诗中大声疾呼的“我劝天公重抖擞,不拘一格降人才”,依然是“说剑”的雄姿。

返回