一萼红·登蓬莱阁有感鉴赏

原文

步深幽。正云黄天淡,雪意未全休。鉴曲寒沙,茂林烟草,俯仰千古悠悠。岁华晚、飘零渐远,谁念我、同载五湖舟?磴古松斜,崖阴苔老,一片清愁。

回首天涯归梦,几魂飞西浦,泪洒东州。故国山川,故园心眼,还似王粲登楼。最负他、秦鬟妆镜,好江山、何事此时游!为唤狂吟老监,共赋消忧。

赏析

  上阕以HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景为主。首句“步深幽”三字概括了进HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山登阁的过程。HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山路曲折盘桓,行人渐入幽深。这就HRef=https://www.qijian.info/list/denglou/ target=_blank class=infotextkey>登楼而言,是由题前人笔,也可以说是一个缓缓而起的序曲,它从HRef=https://www.qijian.info/list/xushi/ target=_blank class=infotextkey>叙事中带出HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物,HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物却在人们的心中投下了清冷压抑的阴影。“正”字领起下面两句,交代当时的HRef=https://www.qijian.info/list/tianqi/ target=_blank class=infotextkey>天气。冬云凝重,天色昏黄,仿佛要下HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪的样子。作者以阴沉的HRef=https://www.qijian.info/list/tianqi/ target=_blank class=infotextkey>天气烘托自己抑郁而沉重的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。“鉴曲”三句,描写登阁所见到的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物,鉴湖和兰亭都是HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史上名士栖游的HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方,而眼前一片HRef=https://www.qijian.info/list/xiaose/ target=_blank class=infotextkey>萧瑟和衰败。这三句HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然化入楼上景观,将人文物象和HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光融合无间。从结构上看,也就是由HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景转入HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情,为过渡到下文作准备。词人HRef=https://www.qijian.info/list/fujin/ target=_blank class=infotextkey>抚今HRef=https://www.qijian.info/list/zhuixi/ target=_blank class=infotextkey>追昔,不胜HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨,只觉“千古悠悠”。以上六句都是借环境氛围来烘托HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理。如果说“俯仰千古悠悠”是对世事的HRef=https://www.qijian.info/list/ganhuai/ target=_blank class=infotextkey>感怀,那么接下来“岁华晚”三句就是对个人HRef=https://www.qijian.info/list/shenshi/ target=_blank class=infotextkey>身世的慨叹。自己不知不觉已步人HRef=https://www.qijian.info/list/wannian/ target=_blank class=infotextkey>晚年,却还要四处HRef=https://www.qijian.info/list/piaobo2/ target=_blank class=infotextkey>飘泊,远离HRef=https://www.qijian.info/list/guxiang/ target=_blank class=infotextkey>故乡,孤身只影,又有谁会HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情我,理解我,愿与我一起泛舟五湖?这几句语促情急,层层递进,暗用HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故,字里行间不仅抒发了HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞HRef=https://www.qijian.info/list/shanghuai/ target=_blank class=infotextkey>伤怀之情,也吐露了自己对HRef=https://www.qijian.info/list/qiantu/ target=_blank class=infotextkey>前途和归宿的设想,曲折地表现了对HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实的HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度。“磴古松斜,崖阴苔老,一片清愁。”蓬莱阁原也是登览胜地,如今却游人稀少,繁华消歇,只见那石阶上倾斜的老松,和路边崖畔厚厚的青苔,这一派荒芜HRef=https://www.qijian.info/list/luomo/ target=_blank class=infotextkey>落寞的景象,不就是王朝沉沦、HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山何破败的象征吗!所以诗人写到这里,再也抑制不住地发出了HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦的呼喊——“一片清愁”,水到渠成,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然地收束了上片。同时,这也就HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示了诗人之所以要HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨世事、HRef=https://www.qijian.info/list/huaigu/ target=_blank class=infotextkey>怀古HRef=https://www.qijian.info/list/shangjin/ target=_blank class=infotextkey>伤今、泛舟五湖的HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实的原因。

  下阕开始抒发对HRef=https://www.qijian.info/list/guguo/ target=_blank class=infotextkey>故国HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山河的HRef=https://www.qijian.info/list/ganhuai/ target=_blank class=infotextkey>感怀,对宋朝大好江HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山丧失的痛惜。下阕首句以“回首”带起三句,述说流亡HRef=https://www.qijian.info/list/suiyue/ target=_blank class=infotextkey>岁月中对HRef=https://www.qijian.info/list/guxiang/ target=_blank class=infotextkey>故乡故都的刻骨HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念。这三句互文见意,意思是回想在那些天涯HRef=https://www.qijian.info/list/piaobo2/ target=_blank class=infotextkey>飘泊的日子里,我多少次梦回东州、西浦,热泪滚滚,洒落在这日夜HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念的土地上。这个倒叙不单是为了抒发昔日的思情愁怀,更为描写今日作铺垫、作反衬。“魂飞西浦,泪洒东洲”今天归来,该是惊喜不已,泪如泉涌。可是,出人意料,如今HRef=https://www.qijian.info/list/dengshang/ target=_blank class=infotextkey>登上蓬莱阁,眼前分明是故土故园,而心中的滋味,却颇似王粲所说的:“虽信美而非吾土兮,曾何足以少留。”(《HRef=https://www.qijian.info/list/denglou/ target=_blank class=infotextkey>登楼赋》)这种“很特别”的感觉,将那种江HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山易主、HRef=https://www.qijian.info/list/guopojiawang/ target=_blank class=infotextkey>国破家亡的HRef=https://www.qijian.info/list/beishang/ target=_blank class=infotextkey>悲伤,表现得极其真切,极其深沉。由此逼出“最负他,秦鬟妆镜,好江HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山、何事此时游”二句点题的话,集中抒发了HRef=https://www.qijian.info/list/guopojiawang/ target=_blank class=infotextkey>国破家亡的巨大创痛。这里采用艳丽的词语极力铺陈HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山川的美丽,意在反衬HRef=https://www.qijian.info/list/wangguo/ target=_blank class=infotextkey>亡国的惨痛。诗人说辜负了,辜负了,秦鬟妆镜,你这HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的江HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,为什么偏偏在这样的时刻来与你相见!这是正面的语意,反面还有一层,那就是这样的时刻,我心中“一片清愁”,你亦无昔日的神采HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风韵,如此相见,更是悲酸难耐。虽有HRef=https://www.qijian.info/list/wangguo/ target=_blank class=infotextkey>亡国失家之痛,却又有难以直言之苦,只得以自悔自恨之言出之,曲笔传情,更见悲慨。愈转愈深,愈叹愈悲,如何收煞得住呢?不过也只有HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山重水复,方能更见其才情笔力。下面作者语锋一转,再由今而古,由实而虚,向空处HRef=https://www.qijian.info/list/jiqing/ target=_blank class=infotextkey>寄情。“狂吟老监”指贺知章,他曾任秘书监,又自号“四明狂客”。词人要召唤他一起来赋诗消忧,表面意思是HRef=https://www.qijian.info/list/ziwo/ target=_blank class=infotextkey>自我排遣,好像离HRef=https://www.qijian.info/list/zhuti/ target=_blank class=infotextkey>主题远了一点,其实正表明HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁郁结,难以消除,愁情反而更深了。“共赋消忧”与上阕HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾处的“一片清愁”相应,都有“意在言外”的韵致,使沉痛之情在含茹吞咽之中又转深了一层。

  这首词借物HRef=https://www.qijian.info/list/shuhuai/ target=_blank class=infotextkey>抒怀,以阴沉HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉的冬景表达作者HRef=https://www.qijian.info/list/guopojiawang/ target=_blank class=infotextkey>国破家亡四处HRef=https://www.qijian.info/list/piaobo/ target=_blank class=infotextkey>漂泊的HRef=https://www.qijian.info/list/yousi/ target=_blank class=infotextkey>忧思。词的上阕涉及国土沦亡,但萧敝的冬景无处不渗透遗民的HRef=https://www.qijian.info/list/aitong/ target=_blank class=infotextkey>哀痛。下阕改用直抒胸臆的手法。“回首”三句,似欲打开HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情的闸门一任奔泻,以倾吐心头郁积的HRef=https://www.qijian.info/list/aishang/ target=_blank class=infotextkey>哀伤,然而,至“还似王粲HRef=https://www.qijian.info/list/denglou/ target=_blank class=infotextkey>登楼”句一顿,至“好江HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山、何事此时游”时作者的HRef=https://www.qijian.info/list/beifen/ target=_blank class=infotextkey>悲愤之情突至高峰。随后却轻轻一退,转而要呼唤“四明狂客”贺知章,来与自己一道吟赋。这样层层推进,回环往复,构成了本词HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思哀婉和沉郁顿挫的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格特征。草窗词素以意象缜密著称。综观全词,HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景空远,HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情婉曲,结构细密,引事用典十分贴切,充分体现出作者深厚的词学功底和创作才力。所以这首词一直被推为《草窗词》的压卷之作。

返回