满井游记

满井游记朗读

  燕地寒,花朝节后,余寒犹厉。冻风时作,作则飞沙走砾。局促一室之内,欲出不得。每冒风驰行,未百步辄返。

  廿二日天稍和,偕数友出东直,至满井。高柳夹堤,土膏微润,一望空阔,若脱笼之鹄。于时冰皮始解,波色乍明,鳞浪层层,清澈见底,晶晶然如镜之新开而冷光之乍出于匣也。山峦为晴雪所洗,娟然如拭,鲜妍明媚,如倩女之靧面而髻鬟之始掠也。柳条将舒未舒,柔梢披风,麦田浅鬣寸许。游人虽未盛,泉而茗者,罍而歌者,红装而蹇者,亦时时有。风力虽尚劲,然徒步则汗出浃背。凡曝沙之鸟,呷浪之鳞,悠然自得,毛羽鳞鬣之间皆有喜气。始知郊田之外未始无春,而城居者未之知也。

  夫不能以游堕事而潇然于山石草木之间者,惟此官也。而此地适与余近,余之游将自此始,恶能无纪?己亥之二月也。

译文

  北京一带气候寒冷,花朝节过后,冬天余下的寒气还很厉害。冷风时常刮起,刮起就飞沙走石。拘束在一室之中,想出去不可得。每次冒风疾行,不到百步就(被迫)返回。

  二十二日天气略微暖和,偕同几个朋友出东直门,到满井。高大的柳树夹立堤旁,肥沃的土地有些湿润,一望空旷开阔,(觉得自己)好像是逃脱笼子的天鹅。这时河的冰面刚刚融化,波光才刚刚开始明亮,像鱼鳞似的浪纹一层一层,清澈得可以看到河底,光亮的样子,好像明镜新打开,清冷的光辉突然从镜匣中射出来一样。山峦被晴天融化的积雪洗过,美好的样子,好像刚擦过一样;娇艳光亮,(又)像美丽的少女洗了脸刚梳好的髻寰一样。柳条将要舒展却还没有舒展,柔软的梢头在风中散开,麦苗破土而出,短小如兽颈上的毛,才一寸左右。游人虽然还不旺盛,(但)用泉水煮茶喝的,拿着酒杯唱歌的,身着艳装骑驴的,也时时能看到。风力虽然还很强,然而走路就汗流浃背。举凡(那些)在沙滩上晒太阳的鸟,浮到水面上戏水的鱼,都悠然自得,一切动物都透出喜悦的气息。(我这)才知道郊野之外未曾没有春天,可住在城里的人(却)不知道啊。

  不会因为游玩而耽误公事,能无拘无束潇洒在山石草木之间游玩的,恐怕只这个职位了。而此地正好离我近,我将从现在开始出游,怎能没有记述?(这是)明万历二十七年二月啊。

注释

第一段

满井,明清时期北京东北角的一个游览地,因有一口古井,“井高于地,泉高于井,四时不落”,所以叫“满井”。

燕(yān)指今河北北部、辽宁西部、北京一带。这一地区原为周代诸侯国燕国故地。

花朝(zhāo)节:旧时以阴历二月十二日为花朝节,据说这一天是百花生日。

犹:仍然。

冻风时作(zuò):冷风时常刮起来。作,起。

砾:小石块。

局促:拘束。

第二段

和:暖和。

偕:一同。

东直:北京东直门,在旧城东北角。满井在东直门北三四里。

土膏:肥沃的土地。膏,肥沃。

脱笼之鹄:从笼中飞出去的天鹅。

冰皮:冰层,指水面凝结的冰层犹如皮肤。

乍:刚刚,开始。

鳞浪:像鱼鳞似的细浪纹。

晶晶然:光亮的样子。

新开:新打开。

冷光:清冷的光。

乍出于匣也:乍,突然。匣,指镜匣。

山峦为晴雪所洗:山峦被融化的雪水洗干净。为,被。晴雪,晴空之下的积雪。

娟然:美好的样子。

拭(shì):擦拭

如倩女之靧(huì)面而髻(jì)鬟(huán)之始掠也:像美丽的少女洗好了脸刚梳好髻鬟一样。倩,美丽的女子。

靧,洗脸。

掠,梳掠。

舒:舒展。

梢:柳梢。

披风:在风中散开。

披,开、分散。

麦田浅鬣(liè)寸许:意思是麦苗高一寸左右。 鬣:兽颈上的长毛,这里形容不高的麦苗。

泉而茗(míng)者,罍(léi)而歌者,红装而蹇(jiǎn)者:汲泉水煮茶喝的,端着酒杯唱歌的,穿着艳装骑驴的。

茗,茶。罍,酒杯。

蹇,这里指 驴。

泉、茗、罍、蹇都是名词作动词用。

泉,用泉水煮。

茗,煮茶。

罍,端着酒杯。

蹇,骑驴。

劲:猛、强有力。读jìng。

虽:注意,这里的虽指虽然,而不是即使。

浃(jiā):湿透。

悠然自得:悠然,闲适的样子。自得,内心得意舒适。

曝沙之鸟,呷(xiā)浪之鳞:在沙滩上晒太阳的鸟,浮到水面戏水的鱼。

呷,吸,这里用其引申义。

鳞,代鱼。

毛羽鳞鬣:毛,指虎狼兽类;羽,指鸟类;鳞,指鱼类和爬行动物;鬣,指马一类动物。合起来,泛指一切动物。 未始无春:未尝没有春天。这是对第一段“燕地寒”等语说的。

第三段

夫(fu):用于句子开头,可翻译为大概。

堕(huī)事:耽误公事。堕,坏、耽误。

潇然:悠闲自在的样子。

惟:只

此官:当时作者任顺天府儒学教授,是个闲职。

而此地适与余近:适,正好。

恶(wū)能:怎能。恶,怎么。

纪:记录。

己亥:明万历二十七年(1599年)

参考资料:

1、于非 .中国古代文学作品选 :高等教育出版社 ,2002年 :723 .

2、钟树芳 .明清散文选 :人民文学出版社 ,1998年 :502-504 .

3、人民教育出版社语文室 .九年义务教育标准教科书·语文·八年级下册 :人民教育出版社 ,2008年 :204-206 .

4、王永宪 .初中文言文精解-人教版 :百花文艺出版社、天津电子出版社 ,2008年 .

满井游记创作背景

  万历二十六年(1598年),袁宏道收到在京城任职的哥哥袁宗道的信,让他进京。他只好收敛起游山玩水的兴致,来到北京,被授予顺天府教授。第二年,升为国子监助教,《满井游记》写于这一年的早春二月,他和几个朋友一起游览了京郊的满井,心情愉悦,文章在此背景写成。

参考资料:

1、于非 .中国古代文学作品选 :高等教育出版社 ,2002年 :723 .

  文章的HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头就不俗,充分反映了作者“不拘格套”和“发人所不能发”的HRef=https://www.qijian.info/list/wenxue/ target=_blank class=infotextkey>文学主张。

  作者在文中是写春游,但一HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头却写不能游;作者在文中要表现的是HRef=https://www.qijian.info/list/zaochun/ target=_blank class=infotextkey>早春时节那将舒未舒的柳条和如浅鬣寸许的麦苗,但HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头却大写气候恶劣,“余寒犹厉,冻HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风时作,作则飞砂走砾”。

  在这种气候下,即使有心去HRef=https://www.qijian.info/list/jiaoyou/ target=_blank class=infotextkey>郊游也无法成行:“每冒HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风驰行,未百步辄返。”作者用恶劣气候和不能HRef=https://www.qijian.info/list/chuyou/ target=_blank class=infotextkey>出游作一篇HRef=https://www.qijian.info/list/youji/ target=_blank class=infotextkey>游记的HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头,在立意和结构上起了这样两个作用:其一,是用城内的枯燥局促与后面将要描述的城外HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色HRef=https://www.qijian.info/list/chunyi/ target=_blank class=infotextkey>春意形成对比,从而得出作者要得出的结论:“始知田郊之外,未始无春,而城居者未之知也”。当然,结论之外又有深意,它实际上是反映了作者对城市、官场的厌弃和投身于大HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然怀抱的欣喜之情。如没有第一段的飞砂走砾、枯坐一室,这个创作意图就不能很好地表现出来。其二,在结构上更能体现出作者“不拘格套”“发人所不能发”的创作主张。这段文字作为HRef=https://www.qijian.info/list/youji/ target=_blank class=infotextkey>游记HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头却大写其不能游,这种出人意料的新奇笔法当然不同于常格,既反映出作者随笔写来、兴之所至的性灵和意趣,也在新奇之中看出作者不同于常规的HRef=https://www.qijian.info/list/wenxue/ target=_blank class=infotextkey>文学HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求。

  从第二段开始,作者突然笔锋一转去写春游,这中间没有过渡性的语句,显得很突兀,反映了作者思绪的跳跃。“二十日,天稍和,偕数友出东直,至满井。”短短一句之中,交待了HRef=https://www.qijian.info/list/chuyou/ target=_blank class=infotextkey>出游日期、春游HRef=https://www.qijian.info/list/didian/ target=_blank class=infotextkey>地点及行走路线,显得干净利落。下面即进入对满井HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色的正面描绘。作者描绘的步骤是按游人的观赏习惯由远及近、由面及点。作者先写远景:“高柳夹堤,土膏微润,一望空阔,如脱笼之鹄”。这是对HRef=https://www.qijian.info/list/jiaowai/ target=_blank class=infotextkey>郊外HRef=https://www.qijian.info/list/zaochun/ target=_blank class=infotextkey>早春的HRef=https://www.qijian.info/list/zongti/ target=_blank class=infotextkey>总体印象,也是对满井一带的泛写和纵览。作者虽未提HRef=https://www.qijian.info/list/zaochun/ target=_blank class=infotextkey>早春,但早HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景色自现。正因为HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天到了,冰HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪消融,HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨蒙蒙,大地才会变得滋润,但HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天毕竟才刚刚开始,所以又是“微润”。同样地,正因为是HRef=https://www.qijian.info/list/zaochun/ target=_blank class=infotextkey>早春,草木尚未繁茂,人的视线无遮无拦,才会“一望空阔”。作者驾驭语言的功力,于此可见一斑。另外,作者又用“脱笼之鹄”来形容他乍见HRef=https://www.qijian.info/list/jiaowai/ target=_blank class=infotextkey>郊外早HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景色的感奋和摆脱了城中局促的欢欣,也显得生动传神,使景和情很好地交融为一体。下面,转入近景的描绘,作者选择三组HRef=https://www.qijian.info/list/youmoi/ target=_blank class=infotextkey>优美的镜头来表现HRef=https://www.qijian.info/list/zaochun/ target=_blank class=infotextkey>早春二月满井一带的旖旎HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光。首先写水:“于时,冰皮始解,波色乍明,鳞浪层层,清澈见底。晶晶然如镜之新开,而冷光之乍出于匣也。”“始解”与“乍明”,说明HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天已到,但又是刚到;“鳞浪层层”,既明写春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,又暗示河冰已经消融;“晶晶然如镜之新开”,是形容HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天到来时河水之清澈,而“冷光之乍出于匣”,则又清澈之中加上寒意,更形象而准确地道出二月春水的典型特征。作者正是通过这形象的HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻和特别准确的副词来描写二月春水的形态、颜色、温度的。HRef=https://www.qijian.info/list/xioshan/ target=_blank class=infotextkey>写HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山时,作者则又变换手法,用HRef=https://www.qijian.info/list/niren/ target=_blank class=infotextkey>拟人的方法来表现。HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天来了,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山上的积HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪消融了,但作者不说积HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪消融,而说“HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山峦为晴HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪所洗”。积HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪由被动地消融变为主动地为HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山川梳妆打扮,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山峰也由一个沉寂的静物变成一个梳洗打扮、髻鬟始掠的HRef=https://www.qijian.info/list/moinu/ target=_blank class=infotextkey>美女。这种HRef=https://www.qijian.info/list/niren/ target=_blank class=infotextkey>拟人手法不但生动形象地描绘出春临大地、HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山峰转翠这个HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化过程,而且也使积HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪和HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山峰在HRef=https://www.qijian.info/list/niren/ target=_blank class=infotextkey>拟人的手法中显得更加娇艳动人,充满春的气息。写田野,则抓住柳条和麦苗,柳条是将舒未舒,麦苗像野兽身上浅浅的鬣毛。我们读后不能不叹服作者观察的细致和HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻的生动准确。“将舒未舒”和“浅鬣寸许”,不但准确地写出了柳条和麦苗在HRef=https://www.qijian.info/list/zaochun/ target=_blank class=infotextkey>早春二月时的形状,而且也把它们时时HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化着的动态表现了出来。时时在吐芽,这才会将舒未舒;时时在拔节,这才会像兽身上不时生长着的鬣毛。这样的HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻更能体现出HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天是个生长的季节、向上的季节这个典型的季节特征。

  唐代画家张彦远在谈HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水画技法时说:“夫画物特忌形貌采章,历历俱足,甚谨甚细而外露巧密。”(《论画体》)也就是说画HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水时要“以少总多”,以点带面,切忌全面而细密。看来,袁宏道是深谙此道的。他写满井之春,并没有全面地去细描密绘,而是抓住水、HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山、田野这三组镜头,通过冰皮、水波、HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山峦、晴HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪、柳条、麦苗这几个典型事物来以点带面,从内在气质上把满井初春的气息写活了。

  如果只一味地描景,即使把HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物写得再逼真,也算不上HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水HRef=https://www.qijian.info/list/xiaopin/ target=_blank class=infotextkey>小品的上乘。更为重要的还要融情入景、情景交融,正像黑格尔所说的那样,必须把“人的心灵的定性纳入大HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然物理”(《HRef=https://www.qijian.info/list/moixue/ target=_blank class=infotextkey>美学》),让HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物都带上作者的主观HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情,成为王国维所称赞的“有我之境”。袁宏道在这篇HRef=https://www.qijian.info/list/youji/ target=_blank class=infotextkey>游记中就是这样做的。在作者的笔下,不但那些泉而茗者、罍而歌者、红装而蹇者的游人都是兴之所至、自得其乐,而且曝沙之HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟,呷浪之鱼,也HRef=https://www.qijian.info/list/youran/ target=_blank class=infotextkey>悠然自得,都有一种摆脱拘牵,放情于HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光中的喜气。这种情志,实际上是作者厌弃官场,欣慕大HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的主观感觉的折射,而这种主观感觉又随着草木向荣,禽HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟的欢叫,春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风的鼓荡变得更浓更深。情与景、主观与客观便浑融到一起分不清孰宾孰主了。

  本文作于万历二十七年(1599)。满井是北京安定门东三里外的一口古井,井中飞泉喷礴,冬夏不竭。井旁苍藤丰草,掩映着清清的渠水,错落的亭台,HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色HRef=https://www.qijian.info/list/youmoi/ target=_blank class=infotextkey>优美,是当时京郊探胜的好HRef=https://www.qijian.info/list/difang/ target=_blank class=infotextkey>地方。

  开首点出时地节令。燕地,指现在的北京和河北省北部,古代属燕国。旧俗以阴历二月十五(一说为二月十二或二月初二)为百HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/shengri/ target=_blank class=infotextkey>生日,称为HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花朝节。这一天人们要到野外去玩HRef=https://www.qijian.info/list/shangchun2/ target=_blank class=infotextkey>赏春光。可是,HRef=https://www.qijian.info/list/zheyinian/ target=_blank class=infotextkey>这一年过了HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花朝节,百HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花还没有消息,余寒仍然很厉害,可见北方HRef=https://www.qijian.info/list/tianqi/ target=_blank class=infotextkey>天气寒冷,HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天来迟了。

  下接几句承上文“馀寒犹厉”,着重HRef=https://www.qijian.info/list/xiofeng/ target=_blank class=infotextkey>写HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风沙的厉害。HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风是“冻HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风”,有起冻结冰之感;而且时常刮,一刮HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,就沙砾飞扬,简直没法出门。一出门,冒HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风快走,不到百来步就挡不住要回头。这是写HRef=https://www.qijian.info/list/kowang/ target=_blank class=infotextkey>渴望HRef=https://www.qijian.info/list/chuyou/ target=_blank class=infotextkey>出游与不能HRef=https://www.qijian.info/list/chuyou/ target=_blank class=infotextkey>出游的HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾。作者是一位喜游爱动的人,如今HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花朝节已经过了,也不知HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花事如何,因而探春HRef=https://www.qijian.info/list/chuyou/ target=_blank class=infotextkey>出游之意早已按捺不住,但却被寒HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风沙砾所阻,不得不“局促一室之内”,其懊丧和HRef=https://www.qijian.info/list/yumen/ target=_blank class=infotextkey>郁闷可想而知。

  以下,作者记叙了廿二日偕友游满井时所见的融融HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光。“廿二日天稍和”几句,状写HRef=https://www.qijian.info/list/tianqi/ target=_blank class=infotextkey>天气和HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。一个“和”字,既写HRef=https://www.qijian.info/list/tianqi/ target=_blank class=infotextkey>天气的和暖,也透露出作者HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情的解冻,于是立即同几位HRef=https://www.qijian.info/list/pengyou/ target=_blank class=infotextkey>朋友出东直门,到满井去。“高柳夹堤,土膏微润”,是出郊所见;一个“局促室内,欲出不得”的人,忽然来到野外,看到堤岸两旁高高的HRef=https://www.qijian.info/list/liushu/ target=_blank class=infotextkey>柳树,闻到滋润的泥土芳香,心头不禁漾出一股HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天的HRef=https://www.qijian.info/list/xiyue/ target=_blank class=infotextkey>喜悦。他四望郊原,一片空阔,快活的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情就像脱笼之HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟之样,飞向那辽阔的HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天HRef=https://www.qijian.info/list/yuanyo/ target=_blank class=infotextkey>原野。“若脱笼之鹄”,鹄就是天鹅,这是着力描写从局促困居的境况下解脱出来的HRef=https://www.qijian.info/list/xiyue/ target=_blank class=infotextkey>喜悦。

  “冰皮始解”几句写春水之美。“冰皮解,波色乍明”,用对偶的句式,点出余寒已退,薄冰初消,春水开始呈现出澄明的色泽。“始”、“乍”二字扣紧早HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景象,十分贴切。“鳞浪层层,清澈见底,晶晶然如镜之新开而冷光乍出于匣也”,是写微HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹过水面,漾起鱼鳞般的波纹,清澈的流水闪闪发光,好像清晨刚打开镜匣,反射出镜子的清光一样。“镜之新开”、“冷光乍出”的“新开”、“乍出”,与“冰以始解,波色乍明”的“始解”、“乍明”,一是形容一天的起点,一是形容一年的起点,相互呼应,同一机杼,很有节候感,足见作者观察的细致和刻画的工巧。另外,用新开匣的明镜来HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻明亮的春水,也显得HRef=https://www.qijian.info/list/youmoi/ target=_blank class=infotextkey>优美熨贴;同时还可以使人HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想到晨妆对镜的HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人,从而具有表里相关的两层意蕴。

  “HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山峦为晴HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪所洗”几句,是写春HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山之美。HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山峦的积HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪被晴日所融化,青葱的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山色如同经过洗试一般,显得格外鲜妍明媚,好像刚洗过脸的HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人正在梳掠她的发髻。“始掠”的“始”字,表明HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人晨妆刚罢。这个HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻,与上面开匣明镜的春水的HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻,虽然HRef=https://www.qijian.info/list/fenbie/ target=_blank class=infotextkey>分别指HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山和水,却一气相通,由明镜而带出对镜梳妆的HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人,这就把春HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山春水融成一体,给人以相互生发的和谐美感。

  写水HRef=https://www.qijian.info/list/xioshan/ target=_blank class=infotextkey>写HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山之后,转笔写HRef=https://www.qijian.info/list/zhiwu/ target=_blank class=infotextkey>植物。HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳是敏感的HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天使者,也是HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色的象征。“柳条将舒未舒”,HRef=https://www.qijian.info/list/xioliu/ target=_blank class=infotextkey>写柳芽刚吐,枝头鹅黄嫩绿,宛如朵朵蓓蕾,欲开还闭,别有一种HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风韵。“柔梢披HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风”,则写出HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳的动态美。轻柔的柳梢,虽然还没有垂下万缕金丝,却已经迎着和暖的春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风低昂而舞了。用一“柔”字、“披”字,写HRef=https://www.qijian.info/list/zaochun/ target=_blank class=infotextkey>早春HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风姿,很传神。这几句写HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳,回应前面“高柳夹堤”一句,而作进一步的领略观赏。“麦田浅鬣寸许”,则回应前面“土膏微润”一句,视线由高而低:那一望无际的平畴上,浅绿的麦苗已经从芳润的泥土中探出头来,刚刚只有寸把长呢,整齐得像短短的HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马鬃一样。作者以极其简练的文字,把HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物的特征和自己的审美感受鲜明地表现出来,每一句都渗透着明朗而HRef=https://www.qijian.info/list/xiyue/ target=_blank class=infotextkey>喜悦的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情色彩。

  以上几小段,从初到野外的第一印象写起,进而逐层展示春水之美,春HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山之美,HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳之美,麦苗之美,构成了一幅北国郊原的HRef=https://www.qijian.info/list/zaochun/ target=_blank class=infotextkey>早春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光图,令人目不暇接,心旷神怡。这是描写HRef=https://www.qijian.info/list/zaochun/ target=_blank class=infotextkey>早春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光的第一大层次。

  接着写HRef=https://www.qijian.info/list/zaochun/ target=_blank class=infotextkey>早春的游人。余寒刚过,盛春未到,游人也还不多。但是HRef=https://www.qijian.info/list/chuntian/ target=_blank class=infotextkey>春天毕竟来了,第一批HRef=https://www.qijian.info/list/jiaoyou/ target=_blank class=infotextkey>郊游者也跟着来了。作者写了游人的几种情态:“泉而茗者”,是饮泉水煮茶的,显得清雅而HRef=https://www.qijian.info/list/youxian2/ target=_blank class=infotextkey>悠闲;“罍而歌者”,是边HRef=https://www.qijian.info/list/hejiu/ target=_blank class=infotextkey>喝酒边HRef=https://www.qijian.info/list/changge/ target=_blank class=infotextkey>唱歌的,显得豪爽而痛快;“红装而蹇者”,写穿着艳丽服装的HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子,骑着毛驴缓缓而得,显得从容而舒适。“亦时时有”,是说经常可以看到。这一句反接“游人虽未盛”一句,说明游春者已颇有人在。作者对这些最早到HRef=https://www.qijian.info/list/jiaowai/ target=_blank class=infotextkey>郊外来HRef=https://www.qijian.info/list/xunchun/ target=_blank class=infotextkey>寻春的游人,显然是欣赏而怀有好感的。“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风力虽未劲,然徒步则汗出浃背”,这两句是抒写自己的感受,尽管郊原的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风还很有点劲道,但徒步而游,从背上沁出的汗水中,却分明可以感到暖融融的HRef=https://www.qijian.info/list/chunyi/ target=_blank class=infotextkey>春意了。这一节从游人着笔,写出各得其乐的种种情态,无异是一幅郊原春游图。他们既领略着最早的HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光,又给余寒初退、大地回春的HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色增添了不少的生气和暖意。这一倒叙之笔,成为描写HRef=https://www.qijian.info/list/zaochun/ target=_blank class=infotextkey>早春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光的第二大层次。

  “凡曝沙之HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟”几句,写大HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然中的生物。“曝沙之HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟”,指在沙滩上晒太阳的HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟儿;“呷浪之鳞”,指在水波中呼吸的鱼儿。曝沙,描写HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟的安闲恬静;呷浪,刻画鱼的HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由天真。作者通过鱼HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟一动一静的情态,概括了大HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然一切生物在HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光中的HRef=https://www.qijian.info/list/youran/ target=_blank class=infotextkey>悠然自得之感。他甚至发现和感受到HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟的羽毛和鱼的鳞鳍之间,都洋溢着一股“喜气”。这真是体察入微,化身为鱼HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟的代言人了。所谓“替HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山川写照,为鱼HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟传神”,作者以画工的手段、诗人的敏感,把早HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景色写活了。这一节着眼于大HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的生物,构成了HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光描写的第三大层次。

  通过以上三个层次描写,得出一个审美结论:“始知郊田之外,未始无春,而城居者未之知也。”春在郊田之外,而居住在城里的人还不知道。辜负HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光,岂不可惜!这几句与HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头“局促一室之内,欲出不得”对照,可以感到作者由衷的欣慰之情。他在郊田之外,呼吸领略到初春的气息和大HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的蓬勃生机,心头的HRef=https://www.qijian.info/list/yumen/ target=_blank class=infotextkey>郁闷荒寒到这时便为之一扫。另外这与前面的“冻HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风时作,作则飞沙走砾”的景象,也恰好形成鲜明的对比。“始知郊田之外,未始无春”,这是作者HRef=https://www.qijian.info/list/jiaoyou/ target=_blank class=infotextkey>郊游满井的结论。“始知”二字,得之于目接神遇的深切感受,也就是说,当他站立在郊田之外,沐浴着大好HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光的时候,对于那些长期蛰居城内,感受不到HRef=https://www.qijian.info/list/zaochun/ target=_blank class=infotextkey>早春气息的人,很有几分HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨。辛弃疾《鹧鸪天》词中说“城中桃李愁HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,春在溪头荠菜HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花。”袁中郎的HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨在这一点上颇有共同之处,因而其寓意似乎也不局限在感知HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色上,而含有引发人们摆脱尘俗,HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往大HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀。

  以上HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,HRef=https://www.qijian.info/list/xieren/ target=_blank class=infotextkey>写人,旁及鱼HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟,然后拍入到人自身。“夫能不以游堕事,而潇然于HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山石草木之间者,惟此官也。”这几句是说:能够HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由自在地遨游于HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山石草木之间,而不至于因为游玩而耽误公事的,只有我这个官员啊。当时他正在作顺天府学HRef=https://www.qijian.info/list/jiaoguan/ target=_blank class=infotextkey>教官,是个闲职,因而有HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间纵情遨游,不怕耽误公事。“惟此官也”的“惟”字,颇有自傲和自慰之感,他不因官小职闲而懊恼,反而为此深自庆幸没有那种庸俗的封建官场习气,流露出袁中郎独特的性情与个性。

  HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾“此地适与余近”,从字面上是说此地刚好与我的住处接近,但这个“近”字,不仅指空间距离的相近,也指性情HRef=https://www.qijian.info/list/pinge/ target=_blank class=infotextkey>品格的相近。HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水也有性情,辛弃疾说:“我见青HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山多妩媚,料青HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山见我应如是”(《贺新郎》)。这里就体现了物我交融、如逢HRef=https://www.qijian.info/list/zhiji/ target=_blank class=infotextkey>知己之感。“余之游将自此始”,表示这一次满井之游,将成为一个值得纪念的开端,怎么能不记下这HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的第一印象呢?把感受化为文字,是为了巩固记忆,时时回顾,充分流露了作者的眷眷HRef=https://www.qijian.info/list/zhenxi/ target=_blank class=infotextkey>珍惜之情。事实上,作者在写这篇HRef=https://www.qijian.info/list/youji/ target=_blank class=infotextkey>游记的前一年(万历二十六年),已经游过满井,而且写了一首诗;但他在这里却说“余之游将自此始”。这大概是因为这一次的感受特别深刻,所以把它作为一个HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的开端吧。最后点明写这篇HRef=https://www.qijian.info/list/youji/ target=_blank class=infotextkey>游记的HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间是“己亥二月”,也就是万历二十七年(1599)二月。篇末记时,是古代HRef=https://www.qijian.info/list/youji/ target=_blank class=infotextkey>游记的一种常见格式。

  这篇HRef=https://www.qijian.info/list/youji/ target=_blank class=infotextkey>游记描写北国HRef=https://www.qijian.info/list/zaochun/ target=_blank class=infotextkey>早春气象,既能传达出HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山川HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物之神,又处处洋溢着作者HRef=https://www.qijian.info/list/youran/ target=_blank class=infotextkey>悠然神往的情感。作者从城居不见春叙起,接着写HRef=https://www.qijian.info/list/jiaowai/ target=_blank class=infotextkey>郊外探春,并逐层写出郊原早HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景色的诱人,而最后归结道:“始知郊田之外,未始无春,而城居者未之知也。”回应HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头困居局促之状,迥然有苦乐之异和天渊之别,表现了作者厌弃喧嚣尘俗的城市HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,寄意于HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山川草木的潇洒HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀。通篇HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景都渗透着这种洒脱而HRef=https://www.qijian.info/list/youran/ target=_blank class=infotextkey>悠然的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情,使文字具有一种清新恬静的HRef=https://www.qijian.info/list/tianyuan/ target=_blank class=infotextkey>田园节奏。而简练的白描和贴切的HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻,更为行文增添了不少诗情画意。

袁宏道

袁宏道(1568~1610)明代文学家,字中郎,又字无学,号石公,又号六休。汉族,荆州公安(今属湖北公安)人。宏道在文学上反对“文必秦汉,诗必盛唐”的风气,提出“独抒性灵,不拘格套”的性灵说。与其兄袁宗道、弟袁中道并有才名,合称“公安三袁”。 ...

袁宏道朗读
()

猜你喜欢

溪南种田溪北住,屋东栽桑屋西树。阿翁八十不出户,长男踏车妇织布。

大女送饭小络纱,幼男放牛未还家。年年纳得官家足,箧有馀布甑有粟。

()

一疏晨叩阙,夕贬大海南。安知辟佛人,乃喜留僧谈。

苛论出后儒,公德宁遗惭。蒙庄固多诬,妄说孔赞

()

左弧念当辰,藐此卧岁晚。

重云不予荫,敢望滋九畹。

()

篆壁蜗涎细,织檐蛛网圆。

小轩幽梦破,竹露湿茶因。

()

一九才过二九来,见人相唤袖难开。外头天色时时转,雪急因风缓缓回。

()

寥阳殿上步黄金,一落颠崖地狱深。

苏武窖中偏喜卧,刘琨囚里不妨吟。

()