爱莲说

爱莲说朗读

  水陆草木之花,可爱者甚蕃。晋陶渊明独爱菊。自李唐来,世人甚爱牡丹。予独爱莲之出淤泥而不染,濯清涟而不妖,中通外直,不蔓不枝,香远益清,亭亭净植,可远观而不可亵玩焉。(甚爱一作:盛爱)

  予谓菊,花之隐逸者也;牡丹,花之富贵者也;莲,花之君子者也。噫!菊之爱,陶后鲜有闻。莲之爱,同予者何人?牡丹之爱,宜乎众矣!

译文

  水上、陆地上各种草本木本的花,值得喜爱的非常多。晋代的陶渊明唯独喜爱菊花。从李氏唐朝以来,世人大多喜爱牡丹。我唯独喜爱莲花从积存的淤泥中长出却不被污染,经过清水的洗涤却不显得妖艳。(它的茎)中间贯通外形挺直,不牵牵连连也不枝枝节节,香气传播更加清香,笔直洁净地竖立在水中。(人们)可以远远地观赏(莲),而不可轻易地玩弄它啊。

  我认为菊花,是花中的隐士;牡丹,是花中的富贵者;莲花,是花中(品德高尚)的君子。唉!(对于)菊花的喜爱,陶渊明以后就很少听到了。(对于)莲花的喜爱,像我一样的还有什么人呢?(对于)牡丹的喜爱,人数当然就很多了!

注释

甚:很,十分。

说:一种议论文的文体,可以直接说明事物或论述道理,也可以借人、借事或借物的记载来论述道理。

之:的。

可爱:值得怜爱。

者:花。

甚:很,非常。

蕃:多。

自:自从。

李唐:指唐朝。唐朝皇帝姓李所以称为“李唐”。

独:只,仅仅。

之:主谓之间取消句子独立性。

出:长出。

淤(yū)泥:污泥。

染:沾染(污秽)。

濯(zhuó):洗涤。

清涟(lián):水清而有微波,这里指清水

妖:美丽而不端庄。

通:贯通;通透。

直:挺立的样子。

中通外直:(它的茎)内空外直。

不蔓(màn)不枝:不生蔓,不长枝

香远益清:香气远播,愈加使人感到清雅。

益:更加。

清:清芬。

亭亭净植:笔直地洁净地立在那里。 亭亭:耸立的样子。

植:树立。

可:只能。

亵玩:玩弄。

亵(xiè):亲近而不庄重。

焉:句末语气词,这里指当于现代汉语的‘‘啊’’ ‘‘呀’’,助词。

谓:认为。

隐逸者:指隐居的人。在封建社会里,有些人不愿意跟统治者同流合污,就隐居避世;

盛:广。

君子:指道德品质高尚的人。

者:……的人或物。随着前面的名词而变化。

噫:感叹词,相当于现在的"唉"。

菊之爱:对于菊花的喜爱。之:语气助词,的。(一说为“宾语提前的标志”)

鲜(xiǎn):少。

闻:听说。

同予者何人:像我一样的还有什么人呢?

宜乎众矣:(爱牡丹的)应当有很多人吧。

宜乎:当然(应该)。

宜:当。

众:众多。

参考资料:

1、刘盼遂 郭预衡 .中国历代散文选 :北京出版社 ,1981 :228-229 .

2、人民教育出版社语文室 .九年义务教育标准实验教科书·语文·八年级·上册 :人民教育出版社 ,2008 :171-172 .

3、周敦颐与《爱莲说》·赣南师范学院学报 , Journal of Gannan Teacher’s College 编辑部邮箱, 1983年Z1期

爱莲说创作背景

  宋熙宁四年(公元1071年),周敦颐来星子任南康知军。周敦颐来星子后,在军衙东侧开挖了一口池塘,全部种植荷花。周敦颐来星子时已值暮年(55岁),又抱病在身,所以每当茶余饭后,他或独身一人,或邀三五幕僚好友,于池畔赏花品茗,并写下了散文《爱莲说》。

  这篇文章可明显分为二部分:前一部分对莲HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花高洁的形象极尽铺排描绘之能事;第二部分则HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示了莲HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻义,分评三HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,并以莲自况,抒发了作者内心深沉的慨叹。

  作者起笔说:“水陆草木之HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,可爱者甚蕃。”选用“可爱”二字,包罗群芳,表明托物寄兴,并不刻意求工,极见其立言斟酌之妙。接着叙说“晋陶渊明独爱菊”。陶渊明不肯为五斗米折腰,解绶HRef=https://www.qijian.info/list/guiyin/ target=_blank class=infotextkey>归隐后,HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒赋诗,安享“采菊东篱下,HRef=https://www.qijian.info/list/youran/ target=_blank class=infotextkey>悠然见南HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山”的HRef=https://www.qijian.info/list/tianyuan/ target=_blank class=infotextkey>田园逸趣。“独爱菊”,显示渊明雅致芬芳,傲然物外的HRef=https://www.qijian.info/list/xingge/ target=_blank class=infotextkey>性格,而且更加明确了题意:陶渊明可以爱菊HRef=https://www.qijian.info/list/shuhuai/ target=_blank class=infotextkey>抒怀,我怎不可独爱莲呢?继写“自李唐来,世人甚爱HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹”,写了唐人,特别是统治阶层“甚爱HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹”的好尚,这几句像是重复,但实为加深语意也,而且此句入文,让对比感更为强烈,为其求莲之高洁铺下了引子。大意是周敦颐本人独爱莲与晋陶渊明的爱菊避世不同,为保持一份高洁,宁愿终老南HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山。他要在尘世中当个出淤泥而不染的君子。这种在污世保持清白与独自避世求真的心态,与众人皆羡富贵(HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹)的从众心态是有着HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想境界上本质的区别的。这为爱莲说所要表达的“出淤泥而不染”作了最好的铺垫。然后作者撇开一笔说,让那班人爱其所爱吧,“予独爱莲之出淤泥而不染,濯清涟而不妖,中通外直,不蔓不枝,香远益清,亭亭净植,可远观而不可亵玩焉”。这一连串铺叙,对莲HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花挺拔秀丽的芳姿,清逸超群的令德,特别是可敬而不可侮慢的嵚崎磊落的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风范,作了有力的渲染。这几句HRef=https://www.qijian.info/list/yinyu/ target=_blank class=infotextkey>隐喻作者本身具有“出淤泥而不染,濯清莲而不妖”的HRef=https://www.qijian.info/list/gaoshang/ target=_blank class=infotextkey>高尚HRef=https://www.qijian.info/list/pinge/ target=_blank class=infotextkey>品格。实际上,他说的意思就是:官场HRef=https://www.qijian.info/list/heian/ target=_blank class=infotextkey>黑暗,要在官场上保持自己高洁的HRef=https://www.qijian.info/list/pinge/ target=_blank class=infotextkey>品格,就如同莲HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花出淤泥而不染那么难。这也是他为官的经验总结,因为他不想同流合污。而“濯清莲而不妖”,不过是作者的一种良好HRef=https://www.qijian.info/list/yuanwang/ target=_blank class=infotextkey>愿望罢了。他为官正直,数洗冤狱,为民作主;HRef=https://www.qijian.info/list/wannian/ target=_blank class=infotextkey>晚年定居庐HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山,著书明道,洁身自爱,颐养天年,便是身体力行,澹泊明志的体现。这正是这篇HRef=https://www.qijian.info/list/xiaopin/ target=_blank class=infotextkey>小品能给人HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想情趣以深切感染的着力之处。

  接下来,作者对三种HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花象征的不同HRef=https://www.qijian.info/list/xingge/ target=_blank class=infotextkey>性格进行了比较和品评:“予谓菊,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之HRef=https://www.qijian.info/list/yinyi/ target=_blank class=infotextkey>隐逸者也;HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之富贵者也;莲,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之君子者也。”本来,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花是不具备HRef=https://www.qijian.info/list/renge/ target=_blank class=infotextkey>人格的,但在作者眼里,莲HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花近于菊,却不像菊那样清高冷傲,似乎是逃避HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实的HRef=https://www.qijian.info/list/yinzho/ target=_blank class=infotextkey>隐者;它更不像HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹那样妍丽妖冶,以富贵媚人。莲HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花出于污浊HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实而不受沾染,受清水洗濯而不显妖冶,实为百HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花丛中的贤君子。另外,莲HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花又是佛教中的圣物,如来、观音均以莲HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花为座。唐释道世《三宝敬佛》云:“故十方诸佛,同出于淤泥之浊;三身正觉,俱坐于莲台之上。”作者《题莲》诗也云:“佛爱我亦爱,清香蝶不偷。一般清意味,不上HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人头。”与这篇HRef=https://www.qijian.info/list/xiaopin/ target=_blank class=infotextkey>小品参照,情趣相得益彰。

  最后,作者评HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花进而对“爱”也作出评价:“噫!菊之爱,陶后鲜有闻;莲之爱,同予者何人?HRef=https://www.qijian.info/list/mudan/ target=_blank class=infotextkey>牡丹之爱,宜乎众矣!”深深地慨叹:当今之世真HRef=https://www.qijian.info/list/yinzho/ target=_blank class=infotextkey>隐者少,有德者寡,而趋炎附势钻刺富贵之门的小人比比皆是;这莽莽红尘,能有几个志同道合之人,共同去根治这HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会痼疾呢?这里先用HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花进行HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻,让HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的特性HRef=https://www.qijian.info/list/yuren2/ target=_blank class=infotextkey>喻人,虽平淡,但HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻帖切,然后借HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/yuren2/ target=_blank class=infotextkey>喻人,将陶渊明的避世,世人皆HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求荣华富贵的心态描写的淋漓尽致。言下虽不免流露出一种孤掌难鸣的HRef=https://www.qijian.info/list/aiyuan/ target=_blank class=infotextkey>哀怨,但意味深长,无情地鞭挞了那些寡廉鲜耻之徒。这里,周敦颐是高傲的,他那种不从众只求纯净的心态,在碌碌尘世中是难能可贵的。他HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹,是因为世HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风日下,大多数人皆被世事玷染。

  作者通过对莲HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的HRef=https://www.qijian.info/list/aimu/ target=_blank class=infotextkey>爱慕与礼赞,表明自己对HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想的HRef=https://www.qijian.info/list/chongjing/ target=_blank class=infotextkey>憧憬,对HRef=https://www.qijian.info/list/gaoshang/ target=_blank class=infotextkey>高尚情操的崇奉,对庸劣世态的憎恶。

周敦颐

周敦颐,宋营道楼田堡(今湖南道县)人,北宋著名哲学家,是学术界公认的宋明理学开山鼻祖。“两汉而下,儒学几至大坏。千有馀载,至宋中叶,周敦颐出于舂陵,乃得圣贤不传之学,作《太极图说》、《通书》,推明阴阳五行之理,明于天而性于人者,了若指掌。”《宋史·道学传》将周子创立理学学派提高到了极高的地位。 ...

周敦颐朗读
()

猜你喜欢

高楼一上思依依,笑倚琼枝愿不违。悬榻可堪怜寂寞,开尊偏喜对芳菲。

风生睥睨烟光淡,雨过阶除暑气微。为问登临能赋者,座中谁似谢玄晖。

()

韶光庾岭转青阳,忽讶君来共此乡。看到瑶华须发冷,吟残玉屑齿牙香。

雨中春树谁先发,雪后园林独未荒。听得漏声花外尽,一帘清影正飞霜。

()

白狼山下白三郎,酒后偏能说战场。飒飒悲风飘瓦砾,座间人似到昆阳。

()

安乐窝中春不亏,山翁出入小车儿。水边平转绿杨岸,花外就移芳草堤。

明快眼看三月景,康强身历四朝时。凤凰楼下天津畔,仰面迎风倒载归。

()

拂拭沧波远接天,摩挲乔木老生烟。题诗作画人何在,万古蓬窗一觉眠。

()

秦人不窥兵。赵胜南诅楚。乃与毛遂行。黄歇北适秦。

太子还入荆。美哉游侠士。何以尚四卿。我则异于是。

()