病起书怀

病起书怀朗读

病骨支离纱帽宽,孤臣万里客江干。

位卑未敢忘忧国,事定犹须待阖棺。

天地神灵扶庙社,京华父老望和銮。

出师一表通今古,夜半挑灯更细看。

译文

病体虚弱消瘦,以致头上的纱帽也显得宽大了,孤单一人客居在万里之外的成都江边。

虽然职位低微却从未敢忘记忧虑国事,但若想实现统一理想,只有死后才能盖棺定论。

希望天地神灵保佑国家社稷,北方百姓都在日夜企盼着君主御驾亲征收复失落的河山。

诸葛孔明的传世之作《出师表》忠义之气万古流芳,深夜难眠,还是挑灯细细品读吧。

注释

病起:病愈。

病骨:指多病瘦损的身躯。支离:憔悴;衰疲。

孤臣:孤立无助或不受重用的远臣。江干:江边;江岸。

忘忧:忘却忧虑。

阖(hé )棺:指死亡,诗中意指:盖棺定论。

庙社:宗庙和社稷,以喻国家。

京华:京城之美称。因京城是文物、人才汇集之地,故称。 和銮(luán):同“ 和鸾 ”。古代车上的铃铛。挂在车前横木上称“和”,挂在轭首或车架上称“銮”。诗中代指“君主御驾亲征,收复祖国河山”的美好景象。

出师一表:指三国时期诸葛亮所作《出师表》。

挑灯:拨动灯火,点灯。亦指在灯下。

参考资料:

1、李改之 游国恩.陆游诗选.北京:人民文学出版社,1963:201-202

2、山东文艺出版社编辑部.陆游诗词.济南:山东文艺出版社,2015:96-97

病起书怀创作背景

  《病起书怀》作于宋孝宗淳熙三年(1176)四月,陆游时年五十二岁。被免官后病了二十多天,移居成都城西南的浣花村,病愈之后仍为国担忧,为了表现要效法诸葛亮北伐,统一中国的决心,挑灯夜读《出师表》,挥笔泼墨,写下此诗。

参考资料:

1、张永鑫;刘桂秋.陆游诗词选译.北京:凤凰出版社,2011:39-40

  《病起书怀》载于《剑南诗稿》,此诗贯穿了诗人HRef=https://www.qijian.info/list/youguo/ target=_blank class=infotextkey>忧国HRef=https://www.qijian.info/list/youmin/ target=_blank class=infotextkey>忧民的HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀,表现了中华子民HRef=https://www.qijian.info/list/reai/ target=_blank class=infotextkey>热爱祖国的伟大HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神,HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示了HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓与HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家的血肉关系。“位卑未敢忘HRef=https://www.qijian.info/list/youguo/ target=_blank class=infotextkey>忧国”这一传世警句,是诗人内心的真实写照,也是历代HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国HRef=https://www.qijian.info/list/zhishi/ target=_blank class=infotextkey>志士HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国之心的真实写照,这也是它能历尽沧桑,历久常新的原因所在。诗人想到自己一生屡遭挫折,HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhinanchou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志难酬,而年已老大,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然有着深深的慨叹和HRef=https://www.qijian.info/list/ganshang/ target=_blank class=infotextkey>感伤;但他在诗中说一个人盖棺方能论定,表明诗人对HRef=https://www.qijian.info/list/qiantu/ target=_blank class=infotextkey>前途仍然充满着HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望。

  首联“病骨支离纱帽宽,孤臣万里客江干”。HRef=https://www.qijian.info/list/xushi/ target=_blank class=infotextkey>叙事、点题,是诗人诗文自身的写照“纱帽宽”,一语双关,既言其病后瘦损,故感帽沿宽松。也暗含被贬官之意,写出了HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实,纵使有满腔报国之志,也只能身处江湖之远,客居HRef=https://www.qijian.info/list/jiangbian/ target=_blank class=infotextkey>江边,无力回天,心中的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦与烦恼可见一斑。

  颔联“位卑未敢忘HRef=https://www.qijian.info/list/youguo/ target=_blank class=infotextkey>忧国,事定犹须待阖棺”。为全篇的主旨所在,其中“位卑未敢忘HRef=https://www.qijian.info/list/youguo/ target=_blank class=infotextkey>忧国”同顾炎武的“天下HRef=https://www.qijian.info/list/xingwang/ target=_blank class=infotextkey>兴亡,匹夫有责“意思相近,它的主旨就是HRef=https://www.qijian.info/list/reai/ target=_blank class=infotextkey>热爱祖国。这两句使我们看到诗人HRef=https://www.qijian.info/list/gaoshang/ target=_blank class=infotextkey>高尚的HRef=https://www.qijian.info/list/renge/ target=_blank class=infotextkey>人格和一颗忠心HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国的赤子之心。正因为诗人光明磊落、心地坦荡,所以他对暂时HRef=https://www.qijian.info/list/zaoyu/ target=_blank class=infotextkey>遭遇的挫折并不介意。他坚信HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史是公正的,是一定会对一个人做出恰如其分的评价的。但是诗人并没有局限于抒写自己的HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀,而是以HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家的大事为己任。

  颈联“天地神灵扶庙社,京华父老望和銮”。宕开一笔,抒写了对HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家政局的HRef=https://www.qijian.info/list/youlǜ/ target=_blank class=infotextkey>忧虑同时呼吁朝廷北伐,重返故都,以慰京华父老之望。在这里诗人寄托了殷切的HRef=https://www.qijian.info/list/qiwang/ target=_blank class=infotextkey>期望:但愿天地神灵扶持HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家,使过大民众脱离战火,安乐昌盛。

  尾联“出师一表通今古,夜半挑灯更细看”。采用HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故抒发了诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀,可收复河HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山对于诗人来说毫无办法。只能独自一人挑灯细看诸葛亮的传世之作,HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望皇帝能早日悟出“出师一表通古今”的HRef=https://www.qijian.info/list/daoli/ target=_blank class=infotextkey>道理。

陆游

陆游(1125—1210),字务观,号放翁。汉族,越州山阴(今浙江绍兴)人,南宋著名诗人。少时受家庭爱国思想熏陶,高宗时应礼部试,为秦桧所黜。孝宗时赐进士出身。中年入蜀,投身军旅生活,官至宝章阁待制。晚年退居家乡。创作诗歌今存九千多首,内容极为丰富。著有《剑南诗稿》、《渭南文集》、《南唐书》、《老学庵笔记》等。 ...

陆游朗读
()

猜你喜欢

窈窕夕阳佳,丰茸春色好。欲觅淹留处,无过狭斜道。
绮席卷龙须,香杯浮玛瑙。北林积修树,南池生别岛。
手拨金翠花,心迷玉红草。谈笑光六义,发论明三倒。

()

天下军储尽海头,材官郡国遍防秋。若道成功无造伪,岂应屠贾坐封侯。

()

风流不坠莫愁城,司马池台胜已并。只觉花蓬连理好,尽缘人重合欢名。

双凌芍药阶前艳,并照荚蓉幕里清。从此三生怀渌水,年年开发倍含情。

()

惟天有命,眷求上哲。赫矣圣武,抚运桓扰。功并敷土,道均汝坟。

止戈曰武,经纬称文。鸟龙失纪,云火代名。受终改物,作我宋京。

()
宋登春

肝臂列为人,自知亦巳幸。循性即坦途,求名自贻病。

()

猎猎峰旗空际磨,千山草木见还无。天策府中玄甲队,淮南节下黑云都。

()