解语花·梅花

解语花·梅花朗读

门横皱碧,路入苍烟,春近江南岸。暮寒如剪。临溪影、一一半斜清浅。飞霙弄晚。荡千里、暗香平远。端正看、琼树三枝,总似兰昌见。

酥莹云容夜暖。伴兰翘清瘦,箫凤柔婉。冷云荒翠,幽栖久、无语暗申春怨。东风半面。料准拟、何郎词卷。欢未阑,烟雨青黄,宜昼阴庭馆。

译文

碧水荡漾横于门前,苍烟茫茫迷糊了小路,江南岸边春光溶溶。夜来春寒恰似剪刀,剪出溪畔梅影在清浅的水中斜浮。雪花故意在晚上飞闲自得,梅花的幽香亦随之向千里外飘去。仔细看它绝似兰昌宫里的三个美人,琼树三枝多有风度。

梅枝晶莹酥软像体态婀娜的张云容,夜里给人送来温情香暖。它插戴在头上与刘兰翘一样清瘦,又如萧凤台那般柔婉。它久栖于枯寒荒冷的幽涧,春来了它默默无语独自抱怨。东风吹过只留半面,想何逊一定打算把它写入诗卷。人们观赏它的兴致未尽,天空又布满了青黄的烟雨,应让它安放于白天阴凉的庭馆。

注释

解语花:词牌名,此体双调一百字,上片九句六仄韵,下片九句六仄韵。

皱碧:形容碧水有波纹。

飞霙(yīng):飞雪。霙,雪花。

端正:容貌姣美、整齐。

兰昌:宫名。在唐福昌县西十七里,属河南府河南郡。

半面:词中喻花之凋零。

何郎:何逊,南朝梁诗人,写有《咏早梅》一诗,后世咏梅时多用此事。

烟雨青黄:指梅雨季节。青黄,指梅子。

参考资料:

1、赵慧文.吴文英词新释辑评(上册):中国书店,2007:113-115

2、上海辞书出版社文学鉴赏辞典编纂中心.吴文英词鉴赏辞典:上海辞书出版社,2016:40-43

3、王洪.唐宋词精华分卷:朝华出版社,1991:1143-1144

解语花·梅花创作背景

  这是一首咏梅词,因为有拟人之语,且语多艳冶,杨铁夫《吴梦窗词笺释》认为它是写“冶游”的,具体创作年代不详。

参考资料:

1、上海辞书出版社文学鉴赏辞典编纂中心.吴文英词鉴赏辞典:上海辞书出版社,2016:40-43

  上片从地理环境和HRef=https://www.qijian.info/list/tianqi/ target=_blank class=infotextkey>天气写起,为梅之出场烘托气势。“门横皱碧”三句是倒写,从逻辑上说,应是先“春近HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南岸”,然后词人循路而去,一路烟水苍茫,HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景迷离,最后来到梅之所在。“皱碧”“苍烟”“HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南岸”,处处有水,可见梅在水边。“暮寒如翦”写时当日暮,春寒料峭,“翦”暗含春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风之意,“翦翦轻HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风阵阵寒”,呼应HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头“门横皱碧”,有冯延巳“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风乍起,吹皱一池春水”(《谒金门》)意,落实“春近HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南岸”。“临溪影”两句,梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花出场,然而出场的只是影子。梅影映在溪中,枝枝疏影横斜,临水照HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花清浅。此HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之态与韵。其态横斜,其韵清幽。用林逋“疏影横斜水清浅”(《HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山园小梅二首》诗之一)诗意。“飞霙弄晚”三句,宕开一笔,写素HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪飘零,飞舞HRef=https://www.qijian.info/list/muse/ target=_blank class=infotextkey>暮色,把浮动的暗香吹散千里。此HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之香与色。其香悠远,其色衬HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪。暗用王安石“遥知不是HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪,为有暗香来”(《梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花》)诗意。词人善用侧笔,HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花姿态,从临水照HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花写起,HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花香色,从飞HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪飘梅写起,化用前人诗句以熔铸HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境。词人先HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花所处之环境气氛,再HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之香色态韵,HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅影、梅香、梅色、梅HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪,为梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之正式出场蓄势。“端正看”三句仿佛欲正面HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,却依然不HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花蕊枝萼如何,而是陡然一转,将梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花比作当年薛昭在兰昌HRef=https://www.qijian.info/list/gongzhong/ target=_blank class=infotextkey>宫中所见之艳鬼。词人在此地见到梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,就和当年薛昭在兰昌宫见到三姝一样,“自疑飞到蓬莱顶,琼艳三枝半夜春”。“总似”二字,写其惊喜不定,徘徊叹赏之情,如此HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景,岂是人间当有。前有“飞霙”二字,为此处“琼树”做伏笔。

  过片承接“琼树三枝”而来,分写三姝之美,以譬喻梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花。“酥莹云容夜暖”,以“酥莹”形容云容肌肤之细腻温润、晶莹无瑕,如暖玉温香。因薛昭曾与张云容同衾共枕,因而此语甚是恰当。“伴兰翘清瘦,箫凤柔婉。”薛昭并未与二女同衾,故此着一“伴”字。兰翘取其消瘦之态,箫凤取其柔婉之情。云容酥莹,HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花晶莹玉润之色泽,兰翘清瘦,HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花疏影横斜之姿态。箫凤柔婉,HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花幽婉娴雅之品性。“夜暖”二字,反衬上片之“暮寒”,大有柔情骀荡之意。梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之美,直令人忘却春寒,神魂飘荡。“冷云荒翠”三句半实半虚,写三姝身处荒官古墓,只有冷云流离,荒烟蔓草,孤栖百年,幽恨从生,无语中暗含春怨。“春怨”既写三姝远离人间春情,亦HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花开在暮HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪飘零之时,不为东君所赏。李商隐《十一月中旬至扶HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风界见梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花》:“为谁成早秀,不待作年芳。”HRef=https://www.qijian.info/list/youyuan2/ target=_blank class=infotextkey>幽怨之情、春恨之意,兼人兼HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花。“东HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风半面”三句,从三姝而来,HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花瓣凋落,用李洪《念奴娇·晓起观落梅》词意:“半面妆新,回HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风舞困,此况真奇绝。”“料准拟、何郎词卷。”写即使梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花在春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风中飘零,也依然能为何逊这样的才子所赏,写出HRef=https://www.qijian.info/list/youmoi/ target=_blank class=infotextkey>优美的诗篇。何逊《咏早梅》:“应知早飘落,故逐上春来。”梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花知道自己飘落的早,因此不待春浓便开,而即使飘零,也已在飘零之前占尽HRef=https://www.qijian.info/list/chunguang/ target=_blank class=infotextkey>春光。”欢未阑”三句,HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花落尽,然而欢乐不尽,待到梅子熟时,正好当庭院昼阴,日日相对,供人倚靠。“烟HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨青黄”化用贺铸《青玉案》词:“一川烟草,满城HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风絮,梅子黄时HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨。”此HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花将来之景,亦暗用张云容还阳HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事。

  此词HRef=https://www.qijian.info/list/yongmei/ target=_blank class=infotextkey>咏梅,词笔幽艳,颇多波折。铺垫梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之背景气氛,梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花久久不出,为第一波折;梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花既出,而从梅影、梅香、梅色、梅HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪写起,并不正HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,为第二波折;正HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花而以张云容HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事为喻,兼及兰翘、箫凤,密丽质实,雕缋满眼,为第三波折;从“暮寒如翦”写至“酥莹夜暖”,又写至“冷云荒累”,最后至“烟HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨青黄,昼阴庭馆”,时空错综,忽而实景,忽而幻觉,忽而HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,忽而展望,令人目眩神迷,悲喜不定,为第四波折。有此几段波折,使得词境更为丰富,颇堪玩赏。

吴文英

吴文英(约1200~1260),字君特,号梦窗,晚年又号觉翁,四明(今浙江宁波)人。原出翁姓,后出嗣吴氏。与贾似道友善。有《梦窗词集》一部,存词三百四十余首,分四卷本与一卷本。其词作数量丰沃,风格雅致,多酬答、伤时与忆悼之作,号“词中李商隐”。而后世品评却甚有争论。 ...

吴文英朗读
()

猜你喜欢

停棹投渔火,人烟自一区。

远行衔月浅,隔水度营孤。

()

入幕曾沾禄,之官始问津。边城甘冷淡,世路识艰辛。

责重杯柈省,公馀简册频。先人清白意,百世尚书绅。

()
刘崧

莫叹飘零万里身,尊前相见即相亲。黄花翠竹来江外,紫蟹银鱼出海滨。

雁度石门云气近,乌啼金井露花新。不辞令节成欢醉,总是登高能赋人。

()

意亦心所至,言须耳所闻。

谁云天地外,别有好乾坤。

()

被发卧盘石,红颜朝日光。有鸾自歌舞,不嫁长沙王。

()

摘杨花,摘杨花,

打鼓弄琵琶。昨日栽笳子,

()