净土堂
结习自无始,沦溺穷苦源。
流形及兹世,始悟三空门。
华堂开净域,图像焕且繁。
清冷焚众香,微妙歌法言。
稽首愧导师,超遥谢尘昏。
曲讲堂
寂灭本非断,文字安可离!
曲堂何为设?高士方在斯。
圣默寄言宣,分别乃无知。
趣中即空假,名相与谁期?
愿言绝闻得,忘意聊思惟。
禅堂
发地结菁茆,团团抱虚白。
山花落幽户,中有忘机客。
涉有本非取,照空不待析。
万籁俱缘生,窅然喧中寂。
心境本同如,鸟飞无遗迹。
芙蓉亭
新亭俯朱槛,嘉木开芙蓉。
清香晨风远,溽彩寒露浓。
潇洒出人世,低昂多异容。
尝闻色空喻,造物谁为工?
留连秋月晏,迢递来山钟。
苦竹桥
危桥属幽径,缭绕穿疏林。
迸箨分苦节,轻筠抱虚心。
俯瞰涓涓流,仰聆萧萧吟。
差池下烟日,嘲哳鸣山禽。
谅无要津用,栖息有馀阴。
巽公院五咏。唐代。柳宗元。 净土堂结习自无始,沦溺穷苦源。流形及兹世,始悟三空门。华堂开净域,图像焕且繁。清冷焚众香,微妙歌法言。稽首愧导师,超遥谢尘昏。曲讲堂寂灭本非断,文字安可离!曲堂何为设?高士方在斯。圣默寄言宣,分别乃无知。趣中即空假,名相与谁期?愿言绝闻得,忘意聊思惟。禅堂发地结菁茆,团团抱虚白。山花落幽户,中有忘机客。涉有本非取,照空不待析。万籁俱缘生,窅然喧中寂。心境本同如,鸟飞无遗迹。芙蓉亭新亭俯朱槛,嘉木开芙蓉。清香晨风远,溽彩寒露浓。潇洒出人世,低昂多异容。尝闻色空喻,造物谁为工?留连秋月晏,迢递来山钟。苦竹桥危桥属幽径,缭绕穿疏林。迸箨分苦节,轻筠抱虚心。俯瞰涓涓流,仰聆萧萧吟。差池下烟日,嘲哳鸣山禽。谅无要津用,栖息有馀阴。
柳宗元初贬永州,住龙兴寺,曾与和尚交往,探讨佛理。龙兴寺旧址在潇水东岸,永州芝HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山城南太平门内。当年寺里有和尚重巽,即巽公,是湛然的再传弟子,与柳交往颇深。故柳有《巽上人以竹间自采新茶见HRef=https://www.qijian.info/list/zengchou/ target=_blank class=infotextkey>赠酬之以诗》、《送巽上人赴中丞叔父召序》,并作《永州龙兴寺西轩记》赠巽上人。HRef=https://www.qijian.info/list/zushi/ target=_blank class=infotextkey>组诗《巽公院五咏》作于公元806年(元和元年),写的是龙兴寺里有关事物和HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色。前三首以HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论入诗,直接谈佛理,后二首以HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景见长,蕴藏禅理。
柳宗元在《永州龙兴寺修净土院记》记载:龙兴寺里,有前刺史李承咥和僧人法林设置的,他们常在这里做法事。到此时已经二十多年了,净土堂的房屋损毁,佛像开裂崩塌。巽上人住在这儿,开始对此进行整理修复。刺史冯叙捐资修了大门,柳宗元则助修了回廊,使之焕然一新。巽上人,是已经修炼到了最高境界,理解最深教义的高僧。HRef=https://www.qijian.info/list/zushi/ target=_blank class=infotextkey>组诗第一首即以《净土堂》为题,记述重修净土院后佛堂修饰一新及诗人参与佛事的情景,抒发了诗人崇佛的心态。前四句为第一层:以HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论开始,直接切题,从HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生的HRef=https://www.qijian.info/list/kunan/ target=_blank class=infotextkey>苦难轮回中领悟到三种解脱的空门,即“我空、法空、空空”的佛道。二至八句为第二层:细腻地描绘了在净土堂做佛事的情景:华堂的净土,清晰的佛像,焚烧的檀香,诵唱的佛经,历历在目,声声入耳。HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾两句“稽首媿导师,超遥谢尘昏”,诗人叩首拜谢唱经的法师,遥遥地向他忏悔自己在红尘中的昏聩。他要抛弃人世欲望的种种烦恼,HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往不生不死的涅盘之门;诗人还相信西方净土——极乐世界,可见他受佛教的影响已到了执迷的程度。
第二首《》,结构形式与前首大致相同。从设置曲讲堂的必要性落笔,经文需要讲解,高士讲经需为之设置讲坛,那么,曲讲堂的设立就是天经地义的了。“趣中即空假,名相与假期?”进一步指出“默然的妙语也要假托言语的宣讲,将沉默与宣讲分开是无知的做法。”并认为中道与空相、假名本是一回事,不必分明名、相的区别。最后两句“愿言绝闻得,忘意聊思惟”,HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望能弃绝听闻所得到的东西,通过认真思维而得到佛的真谛。全诗基本上是HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论,充满佛教的术语,作者一心HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往佛教的真谛,HRef=https://www.qijian.info/list/taidu/ target=_blank class=infotextkey>态度之虔诚,俨然一信徒。
《》与前两者的内容密切相关,写的是三堂之一的“禅堂”。而在写作上稍有HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化,先是描写:“发地结青茆,团团抱虚白。”像是一特写镜头,刻画出“禅堂”的特点:青茅盖成的禅堂,青HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山团团围住虚白的HRef=https://www.qijian.info/list/jianzhu/ target=_blank class=infotextkey>建筑。然后,由外及内,由物及人,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花飘落在幽静的门前,禅堂中坐着忘机的禅客,突出了禅客。禅客也HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然包括诗人。中间一层,用禅语叙说对佛学的理解:涉及了有并非有意去取得,观照于全也不用去解析。天地万籁都有缘而生,喧闹当中有深深的寂静。对佛理的理解比较深透,是禅客(诗人)进入禅堂的收获。最后二句:表现了空有双亡、心境如一的境界,使诗意得到升华。
前三首以HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论为主,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格大致相近,后二首别具一格,以HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景为主。五代人谭用之《秋宿湘江遇HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨》中有“秋HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风万里芙蓉国”的诗句。芙蓉,一指荷HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,二指木芙蓉。湖南多HRef=https://www.qijian.info/list/shuixiang/ target=_blank class=infotextkey>水乡,处处有莲荷。木芙蓉比一般HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花卉高大,枝叶繁茂就像小树,庭院,路旁均可栽种。故湖南有芙蓉国美称。信仰禅宗的王维,也有一首咏芙蓉HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的《辛夷坞》:“木本芙蓉HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山中发红萼。涧户寂无人,纷纷开且落。”《》全诗分三层,以鲜艳美丽的芙蓉着墨,“新亭俯朱槛。嘉木开芙蓉。”新亭里修建着红色的栏杆,四周开满了芙蓉鲜HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花。早晨的清HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风吹送了远香,寒冷的露水沾湿了鲜艳的色彩。前四句全是HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,像一副颜色绚丽、动静相间的水彩画。第二层“潇洒出人世,低昂多异容”,继续描写芙蓉HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花。HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花朵潇洒地开放,呈现不同的姿态与容貌。芙蓉HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花盛开时,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花朵缀满枝头,或白或红或黄,千姿百态,赏心悦目。特别令人惊奇的是,早晨开的白HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,下午因为光合作用侧变成红色。笔锋一转,由HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想佛学中色、空的HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻,不知造物界到底是谁在巧夺天工,创造出芙蓉HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花这样美丽的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物。佛教谓有形的万物为色,并认为万物为因缘所生,本非实有,故谓“色即是空”。诗中的“色”一语双关,既指芙蓉HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的颜色,又泛指世间事物。结句为第三层:从早到晚,留连芙蓉亭的HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景,久久不愿离去。秋月中,诗人静听断断续续地传来HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山寺的钟声,HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往佛学禅境的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想不言而喻。禅院中有如此HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物,佛经中更是诗人HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神寄托的HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想之地。诗熔HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风景诗、HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物诗、HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水诗为一炉,情景交融,如“羚羊挂角,无迹可求”。
最后一首《》,更像一首HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物诗,它描写的是苦竹间的桥,而且表面上是HRef=https://www.qijian.info/list/xioqiao/ target=_blank class=infotextkey>写桥,实则重点是HRef=https://www.qijian.info/list/xiozhu/ target=_blank class=infotextkey>写竹,桥只不过是陪衬而已。苦竹,楚地湘南极普通的一种HRef=https://www.qijian.info/list/zhuzi/ target=_blank class=infotextkey>竹子,而且连名称都带有贬意。诗人独具慧眼,从平凡的事物中发现了诗意,将自己HRef=https://www.qijian.info/list/shenshi/ target=_blank class=infotextkey>身世HRef=https://www.qijian.info/list/zaoyu/ target=_blank class=infotextkey>遭遇与不起眼的苦竹有机联系起来,寓意于有“苦竹”“虚心”的竹。诗的结构与HRef=https://www.qijian.info/list/zushi/ target=_blank class=infotextkey>组诗一致,分三层。前四句写实:“危桥属幽径,缭绕穿疏林”,远远的桥与幽幽的小路相连接,它缭绕地穿过稀疏的竹林。突出危桥、幽径、疏林。“迸箨分苦节,轻筠抱虚心”。特HRef=https://www.qijian.info/list/xiozhu/ target=_blank class=infotextkey>写竹子的拔节,充分运用诗的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,似乎看见HRef=https://www.qijian.info/list/zhuzi/ target=_blank class=infotextkey>竹子从笋箨中迸发出苦节,轻轻的筠皮环抱着空虚的竹心。诗中突出了“苦节”与“虚心”。第二层HRef=https://www.qijian.info/list/xioqiao/ target=_blank class=infotextkey>写桥上观景所得:俯身可以看到绢绢细流,抬头可以听到萧萧的竹声。烟雾蒸腾中阳光西下,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山里的HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟儿啁鸣归巢。既俯看,又仰视,还运用听觉。天边的太阳,近处的HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟鸣,一一入画,充满了生机。眼中的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物往往是诗人内心世界的外在展示。大HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然是HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的,然而HRef=https://www.qijian.info/list/xionghuai/ target=_blank class=infotextkey>胸怀大志的诗人不能像HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟一样HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由飞翔,投入她的怀抱,只能与“囚徒为朋”,在寺院的木鱼声中难以入眠,这强烈的反差不能不使人产生共鸣,HRef=https://www.qijian.info/list/shanggan/ target=_blank class=infotextkey>伤感之情溢于言表。最后抒发HRef=https://www.qijian.info/list/gangai/ target=_blank class=infotextkey>感概“谅无要津用,栖息有余阴”,这里的苦竹也不可能作为渡口的竹伐,正好给人们的栖息提供了荫凉。正如吴文治先生所指出的:“作者借竹自喻,HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹HRef=https://www.qijian.info/list/zhuzi/ target=_blank class=infotextkey>竹子虽有‘苦节’和‘虚心’的美质,也只能供人和HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟歇息遮阴,不会用在重要的渡口,隐有自HRef=https://www.qijian.info/list/shanghuai/ target=_blank class=infotextkey>伤怀才不遇之意。”(《柳宗元选集》)诗除了咏苦竹桥之外,还写到竹林、小径、溪流、竹韵、落日、HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟鸣,故HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然属于HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水诗。
前人对HRef=https://www.qijian.info/list/zushi/ target=_blank class=infotextkey>组诗的写作评价颇高,曾吉甫《笔墨闲录》说:“退之虢州《三堂二十一咏》,子厚《巽公院五咏》,取韵各精切,非复纵肆而作。随其题观之,其工可见也。“孙月峰评点:“五作俱就禅理发挥,最精妙。”汪森认为:“五诗极能因名立意,洗剔见工。然谈理而实诸所无,不若HRef=https://www.qijian.info/list/xiowu/ target=_blank class=infotextkey>写物而空诸所有,在具眼者自当辩之。”蒋之翘指出:“五咏中《禅室》一首差胜。”孙昌武教授对《》《》也提出了HRef=https://www.qijian.info/list/piping/ target=_blank class=infotextkey>批评:“这种诗,写法颇像六朝的玄言诗,是以诗的形式讲说平庸陈腐的佛理。”(《柳宗元传论》)由于内容上宣扬佛理,导致当今的选本一般不选该诗。吴文治教授独具慧眼,在世界HRef=https://www.qijian.info/list/wenxue/ target=_blank class=infotextkey>文学名著文库《柳宗元选集》中选注了《》《》二首。二诗的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格相近,特色各具,仅就诗题而言,前者鲜艳,后者暗淡。《芙蓉亭》描绘芙蓉,宣扬佛理如信手拈来,《苦竹桥》寓意深刻,从苦竹生发开去,抒发了遭贬的HRef=https://www.qijian.info/list/fenmen/ target=_blank class=infotextkey>愤懑。要了解HRef=https://www.qijian.info/list/zushi/ target=_blank class=infotextkey>组诗,关键是要对柳的信佛有一个正确评价。不必为尊者讳,柳宗元的信佛是客观存在,不能HRef=https://www.qijian.info/list/jiandan/ target=_blank class=infotextkey>简单地否定、肯定。首先,柳宗元HRef=https://www.qijian.info/list/bianzhe/ target=_blank class=infotextkey>贬谪永州,对他的打击是巨大的,HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神摧残非常人所能承受,他之所以崇佛,是因为转移注意力,回避HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾,以求解脱、安宁HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情,这一点可以理解。其次,佛教虽不等于迷信,但也有迷信的成分。他在诗中宣传的“三空”、西方净土,流露出退避HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实HRef=https://www.qijian.info/list/xiaoji/ target=_blank class=infotextkey>消极的HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生HRef=https://www.qijian.info/list/zhexue/ target=_blank class=infotextkey>哲学,这是应予HRef=https://www.qijian.info/list/pipan/ target=_blank class=infotextkey>批判的。再次,他对佛学有一个认识过程,通过钻研、扬弃,借它HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山之石,吸取佛学中对儒学相通、有用的内容,以儒统释,这是值得肯定的。此外,他对佛教也曾提出过HRef=https://www.qijian.info/list/piping/ target=_blank class=infotextkey>批评。如对僧尼“无夫妇父子,不为耕家蚕桑”表示HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满,对禅宗谈空太过,造成离奇荒诞、戒律不存的弊病提出HRef=https://www.qijian.info/list/piping/ target=_blank class=infotextkey>批评,对那些“假浮屠之形以为高”的“纵诞乱杂”者坚决予以反对。
柳宗元(773年-819年),字子厚,唐代河东(今山西运城)人,杰出诗人、哲学家、儒学家乃至成就卓著的政治家,唐宋八大家之一。著名作品有《永州八记》等六百多篇文章,经后人辑为三十卷,名为《柳河东集》。因为他是河东人,人称柳河东,又因终于柳州刺史任上,又称柳柳州。柳宗元与韩愈同为中唐古文运动的领导人物,并称“韩柳”。在中国文化史上,其诗、文成就均极为杰出,可谓一时难分轩轾。 ...
柳宗元。 柳宗元(773年-819年),字子厚,唐代河东(今山西运城)人,杰出诗人、哲学家、儒学家乃至成就卓著的政治家,唐宋八大家之一。著名作品有《永州八记》等六百多篇文章,经后人辑为三十卷,名为《柳河东集》。因为他是河东人,人称柳河东,又因终于柳州刺史任上,又称柳柳州。柳宗元与韩愈同为中唐古文运动的领导人物,并称“韩柳”。在中国文化史上,其诗、文成就均极为杰出,可谓一时难分轩轾。
贻子相。明代。王世贞。 薄禄藏吾道,移官拒物情。簿书空自老,衣食自难轻。渐削峥嵘迹,谁探黯淡名。语君无一可,只是学归耕。
送张端明赴召。宋代。周必大。 曾以诗书化蜀人,更恢文教大江垠。诸生亦有如何武,争咏三章转上闻。
和崔象之紫菊。宋代。韩亿。 紫菊披香碎晓霞,年年霜晚赏奇葩。嘉名自合开仙府,丽色何妨夺锦砂。雨径萧疏凌藓晕,露丛芬馥敌兰芽。孤标只取当筵重,不似寻常泛酒花。
待隐园池亭观物感怀和韵 其二十。明代。方献夫。 先生身外固无求,帝问何尝间隐幽。洛下当年遗盛事,乘传犹得赞谋猷。
西江月·曾把江梅入室。宋代。汪莘。 曾把江梅入室,门人不敬红梅。清香一点入灵台。傲雪家风犹在。状貌妇人孺子,性情烈士奇才。自开自落有谁来。与妆上林相待。