译文

风急天高猿猴啼叫显得十分悲哀,水清沙白的河洲上有鸟儿在盘旋。

无边无际的树木萧萧地飘下落叶,望不到头的长江水滚滚奔腾而来。  

悲对秋景感慨万里漂泊常年为客,一生当中疾病缠身今日独上高台。  

历尽了艰难苦恨白发长满了双鬓,衰颓满心偏又暂停了浇愁的酒杯。

注释

诗题一作《九日登高》。古代农历九月九日有登高习俗。选自《杜诗详注》。作于唐代宗大历二年(767)秋天的重阳节。

啸哀:指猿的叫声凄厉。

渚(zhǔ):水中的小洲;水中的小块陆地。鸟飞回:鸟在急风中飞舞盘旋。回:回旋。

落木:指秋天飘落的树叶。萧萧:模拟草木飘落的声音。

万里:指远离故乡。常作客:长期漂泊他乡。

百年:犹言一生,这里借指晚年。

艰难:兼指国运和自身命运。苦恨:极恨,极其遗憾。苦,极。繁霜鬓:增多了白发,如鬓边着霜雪。 繁,这里作动词,增多。

潦倒:衰颓,失意。这里指衰老多病,志不得伸。新停:刚刚停止。杜甫晚年因病戒酒,所以说“新停”。

参考资料:

1、海兵.杜甫诗全集祥注:新疆人民出版社,2000年:339-340

2、徐中玉 金启华.中国古代文学作品选.上海:华东师范大学出版社,1999:548-550

3、萧涤非.杜甫诗选注.北京:人民文学出版社,1998:288-289

登高创作背景

  此诗作于唐代宗大历二年(767年)秋天,杜甫时在夔州。这是五十六岁的老诗人在极端困窘的情况下写成的。一天他独自登上夔州白帝城外的高台,登高临眺,萧瑟的秋江景色,引发了他身世飘零的感慨,渗入了他老病孤愁的悲哀。于是,就有了这首被誉为“七律之冠”的《登高》。

参考资料:

1、海兵.杜甫诗全集祥注:新疆人民出版社,2000年:339-340

  此诗载于《杜工部集》,全诗通过HRef=https://www.qijian.info/list/denggao/ target=_blank class=infotextkey>登高所见秋江HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色,倾诉了诗人长年HRef=https://www.qijian.info/list/piaobo/ target=_blank class=infotextkey>漂泊、老病孤愁的复杂HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情,慷慨激越、动人心弦。

  此诗前四句写HRef=https://www.qijian.info/list/denggao/ target=_blank class=infotextkey>登高见闻。首联对起。诗人围绕夔州的特定环境,用“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风急”二字带动全联,一HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头就写成了千古流传的佳句。夔州向以猿多著称,峡口更以HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风大闻名。HRef=https://www.qijian.info/list/qiuri/ target=_blank class=infotextkey>秋日天高气爽,这里却猎猎多HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风。诗人HRef=https://www.qijian.info/list/dengshang/ target=_blank class=infotextkey>登上高处,峡中不断传来“高猿长啸”之声,大有“空谷传响,哀转久绝”(《水经注·江水》)的意味。诗人移动视线,由高处转向江水洲渚,在水清沙白的背景上,点缀着迎HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风飞翔、不住回旋的HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟群,真是一幅精美的画图。其中天、HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,沙、渚,猿啸、HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟飞,天造地设,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然成对。不仅上下两句对,而且还有句中自对,如上句“天”对“HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风”,“高”对“急”;下句“沙”对“渚”,“白”对“清”,读来富有节奏感。经过诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术提炼,十四个字,字字精当,无一虚设,用字遣辞,“尽谢斧凿”,达到了奇妙难名的境界。更值得注意的是:对起的首句,末字常用仄声,此诗却用平声入韵。沈德潜因有“起二句对举之中仍复用韵,格奇而变”(《唐诗别裁》)的HRef=https://www.qijian.info/list/zanyu/ target=_blank class=infotextkey>赞语。

  颔联集中表现了夔州HRef=https://www.qijian.info/list/qiutian/ target=_blank class=infotextkey>秋天的典型特征。诗人仰望茫无边际、萧萧而下的木叶,俯视奔流不息、滚滚而来的江水,在HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景的同时,便深沉地抒发了自己的HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀。“无边”“不尽”,使“萧萧”“滚滚”更加形象化,不仅使人HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想到落木窸窣之声,HRef=https://www.qijian.info/list/changjiang/ target=_blank class=infotextkey>长江汹涌之状,也无形中传达出韶光易逝,HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhinanchou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志难酬的感怆。透过沉郁HRef=https://www.qijian.info/list/beiliang/ target=_blank class=infotextkey>悲凉的对句,显示出神入化之笔力,确有“建瓴走坂”、“百川东注”的磅礴气势。前人把它誉为“古今独步”的“句中化境”,是有HRef=https://www.qijian.info/list/daoli/ target=_blank class=infotextkey>道理的。

  前两联极力描写HRef=https://www.qijian.info/list/qiujing/ target=_blank class=infotextkey>秋景,直到颈联,才点出一个“秋”字。“独登台”,则表明诗人是在高处远眺,这就把眼前景和心中情紧密地联系在一起了。“常作客”,指出了诗人HRef=https://www.qijian.info/list/piaobo2/ target=_blank class=infotextkey>飘泊无定的生涯。“百年”,本喻有限的HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生,此处专指暮年。“HRef=https://www.qijian.info/list/beiqiu/ target=_blank class=infotextkey>悲秋”两字写得沉痛。HRef=https://www.qijian.info/list/qiutian/ target=_blank class=infotextkey>秋天不一定可悲,只是诗人目睹苍凉恢廓的HRef=https://www.qijian.info/list/qiujing/ target=_blank class=infotextkey>秋景,不由想到自己沦落HRef=https://www.qijian.info/list/taxiang/ target=_blank class=infotextkey>他乡、HRef=https://www.qijian.info/list/nianlao/ target=_blank class=infotextkey>年老多病的处境,故生出无限HRef=https://www.qijian.info/list/beichou/ target=_blank class=infotextkey>悲愁之绪。诗人把久客最易HRef=https://www.qijian.info/list/beichou/ target=_blank class=infotextkey>悲愁,多病独爱登台的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情,概括进一联“雄阔高浑,实大声弘”的对句之中,使人深深地感到了他那沉重地跳动着的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情脉搏。此联的“万里”“百年”和上一联的“无边”“不尽”,还有相互呼应的作用:诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/jilu/ target=_blank class=infotextkey>羁旅愁与HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独感,就象落叶和江水一样,推排不尽,驱赶不绝,情与景交融相洽。诗到此已给作客HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡的一般含意,添上久客HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独的内容,增入HRef=https://www.qijian.info/list/beiqiu/ target=_blank class=infotextkey>悲秋苦病的HRef=https://www.qijian.info/list/qingsi/ target=_blank class=infotextkey>情思,加进离乡万里、人在暮年的HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹,诗意就更见深沉了。

  尾联对结,并分承五六两句。诗人备尝HRef=https://www.qijian.info/list/jiannan/ target=_blank class=infotextkey>艰难潦倒之苦,国难家愁,使自己白发日多,再加上因病断酒,HRef=https://www.qijian.info/list/beichou/ target=_blank class=infotextkey>悲愁就更难排遣。本来兴会盎然地HRef=https://www.qijian.info/list/denggao/ target=_blank class=infotextkey>登高HRef=https://www.qijian.info/list/wangyuan/ target=_blank class=infotextkey>望远,此时却平白无故地惹恨添悲,诗人的HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情是容易理解的。前六句“飞扬震动”,到此处“软冷收之,而无限HRef=https://www.qijian.info/list/beiliang/ target=_blank class=infotextkey>悲凉之意,溢于言外”(《诗薮》)。

  诗前半HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,后半HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情,在写法上各有错综之妙。首联着重刻画眼前具体HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物,好比画家的工笔,形、声、色、态,一一得到表现。次联着重渲染整个HRef=https://www.qijian.info/list/qiutian/ target=_blank class=infotextkey>秋天气氛,好比画家的写意,只宜传神会意,让读者用HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象补充。三联表现HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情,从纵(HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间)、横(空间)两方面着笔,由HRef=https://www.qijian.info/list/yixiang/ target=_blank class=infotextkey>异乡HRef=https://www.qijian.info/list/piaobo2/ target=_blank class=infotextkey>飘泊写到多病残生。四联又从白发日多,护病断饮,归结到时世HRef=https://www.qijian.info/list/jiannan/ target=_blank class=infotextkey>艰难是潦倒不堪的根源。这样,杜甫HRef=https://www.qijian.info/list/youguo/ target=_blank class=infotextkey>忧国伤时的情操,便跃然张上。

  此诗八句皆对。粗略一看,首尾好像“未尝有对”,胸腹好象“无意于对”。仔细玩味,“一篇之中,句句皆律,一句之中,字字皆律”。不只“全篇可法”,而且“用句用字”,“皆古今人必不敢道,决不能道者”。它能博得“旷代之作”(均见胡应麟《诗薮》)的盛誉,就是理所当然的了。

杜甫

杜甫(712-770),字子美,自号少陵野老,世称“杜工部”、“杜少陵”等,汉族,河南府巩县(今河南省巩义市)人,唐代伟大的现实主义诗人,杜甫被世人尊为“诗圣”,其诗被称为“诗史”。杜甫与李白合称“李杜”,为了跟另外两位诗人李商隐与杜牧即“小李杜”区别开来,杜甫与李白又合称“大李杜”。他忧国忧民,人格高尚,他的约1400余首诗被保留了下来,诗艺精湛,在中国古典诗歌中备受推崇,影响深远。759-766年间曾居成都,后世有杜甫草堂纪念。 ...

杜甫朗读
()

猜你喜欢

蚁溃金堤薄俗颓,圣门谁与嗣云来。良难托讽追风雅,只可微辞纪定哀。

有志向能穿虎石,无疑今始悟蛇杯。掀天气燄吾尝见,转首空成一聚埃。

()

久知灵境无缘到,今被春风引得来。

上帝殿头闻雨过,仙人石面欠花开。

()

抱被相随石室中,天鸡初唱海涛红。晦明不定山头日,呼舞无端谷口风。

前辈书题空石藓,野人心思只云松。神仙骨相知谁是,更踏飞云最上峰。

()

送君无奈别情何,五日生朝客里过。心逐悬旌离汉徼,梦随春柳渡辽河。

重关复岭狼烟接,暮雨朝云海气多。应有大篇吟出塞,不须停马问干戈。

()

伊商胡越尚同图,管蔡如何有异谟。
不念祖宗危社稷,强于仁圣遣行诛。

()
弘历

浴佛传佳节,清和景尚妍。每因逢此日,不禁忆当年。

儿女花真幻,昔今时久迁。齐云遥在望,愧我未忘缘。

()