王令

王令(1032~1059)北宋诗人。初字钟美,后改字逢原。原籍元城(今河北大名)。 5岁丧父母,随其叔祖王乙居广陵(今江苏扬州)。长大后在天长、高邮等地以教学为生,有治国安民之志。王安石对其文章和为人皆甚推重。有《广陵先生文章》、《十七史蒙求》。 王令的诗文(306篇) 王令的名句(3条)

()

HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物生平

  王令的高祖父、曾祖父都曾在朝廷任要职,而他HRef=https://www.qijian.info/list/fuqin/ target=_blank class=infotextkey>父亲只当过几年郑州管城县主簿。王令五岁时,HRef=https://www.qijian.info/list/muqin/ target=_blank class=infotextkey>母亲HRef=https://www.qijian.info/list/fuqin/ target=_blank class=infotextkey>父亲已相继离世,唯一的姐姐已出嫁,王令遂成孤儿,无所依靠,只得孤身一人随当时在淮南东路真、扬州当驻泊、巡检一类低级武官的叔祖父王乙来到扬州,寄居在叔祖父门下长大成人,王令因此而以广陵人自居。

  王令七八岁时进书塾HRef=https://www.qijian.info/list/dushu/ target=_blank class=infotextkey>读书。他常是白天与众学童一起嬉戏,HRef=https://www.qijian.info/list/wanshang/ target=_blank class=infotextkey>晚上回家独自HRef=https://www.qijian.info/list/dushu/ target=_blank class=infotextkey>读书,有时通宵达旦而不眠。HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年时代的王令,好助人,气盛放纵,对他人不义行为好当面指责而无所顾忌,众人都很敬服他。

  宋仁宗庆历八年(1048),十六岁的王令跟随叔祖父的长子越石来到瓜洲(今江苏扬州南)。次年,王令即离开寄居十年的叔祖父而另立门户,接回了寡居而难以生存的姐姐及外甥。从此,王令开始了长达十年的与姐姐相依为命、孤贫流浪的家塾聚学HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活。经济上失去了对叔祖父的依赖,一个三口之家的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活担子落在了年仅十七岁的王令身上。在瓜洲安家不久,王令便只身到HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山阳县某家塾当先生。第二年,又应邀去天长县一束姓的人家家塾聚学。在这里,王令一共度过了五个春秋。束氏,是王令一生中相交最深的HRef=https://www.qijian.info/list/zhiji/ target=_blank class=infotextkey>知己之一,他给了孤苦的王令经济上的支持和HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情上的HRef=https://www.qijian.info/list/anwei/ target=_blank class=infotextkey>安慰。实际上,束氏二子年龄与王令相当,也有一定的学识。王令《答束孝先》云:“君家HRef=https://www.qijian.info/list/xiongdi/ target=_blank class=infotextkey>兄弟贤,我见始惊夥,文章露光芒,藏蕴包丛脞。关门当自足,何暇更待我?固知仁人心,姑欲恤穷饿。”王令名为先生,实乃伴读,他也从不以先生自居。王令依靠束氏的帮助,维持着自己与HRef=https://www.qijian.info/list/jiaren/ target=_blank class=infotextkey>家人的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活。

  宋仁宗皇祐四年(1052),朝廷举行HRef=https://www.qijian.info/list/keju/ target=_blank class=infotextkey>科举HRef=https://www.qijian.info/list/kaoshi/ target=_blank class=infotextkey>考试,二十一岁的王令不顾众人的劝说,决然放弃了进取功名的机会。他本HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望“生太平世,HRef=https://www.qijian.info/list/dushu/ target=_blank class=infotextkey>读书学古,自少壮期切切以自奋进,裨补当世之万一”,可现在“不幸穷蹇颠倒,不得比常流”(《壬辰三月二十一日读李翰林墓铭云少以任侠为事因激素志示杜子长》)。在这以后几年间,王令从未参加HRef=https://www.qijian.info/list/keju/ target=_blank class=infotextkey>科举HRef=https://www.qijian.info/list/kaoshi/ target=_blank class=infotextkey>考试。HRef=https://www.qijian.info/list/heian/ target=_blank class=infotextkey>黑暗的HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实,寄居他人篱下的孤贫HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,使他徒有济世救民之宏愿,却又不甘愿“将六尺躯,贱易五羖皮”(《答黄薮富道》),他以为HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生只是暂就天地舍,“百岁只如梭过机,安能跼促努筋力,眼穿仰望丹桂枝?”(《快哉行呈诸友兼简仲美》)就在HRef=https://www.qijian.info/list/zheyinian/ target=_blank class=infotextkey>这一年HRef=https://www.qijian.info/list/chuxi/ target=_blank class=infotextkey>除夕,在万家欢笑声中,王令哭作《送穷文》,HRef=https://www.qijian.info/list/xushu/ target=_blank class=infotextkey>叙述自己悲惨的HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生,以泄心中HRef=https://www.qijian.info/list/kumen/ target=_blank class=infotextkey>苦闷:“HRef=https://www.qijian.info/list/ziwo/ target=_blank class=infotextkey>自我之生,迄于于今,拘前迫后,失险堕深。举头碍天,伸足无地,重上小下,卒莫安置!刻瘠不肥,骨出见皮,冬燠常寒,昼短犹饥……”

  束氏子女年龄渐长,王令觉得再不辞去空受馈赠有愧,便辞别束氏到高邮聚学。宋仁宗至和元年(1054),王安石由舒州通判被召入京,途经高邮,王令投书并赠《南HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山之田》一诗与王安石以求见,开始了他与王安石的交往。王安石长王令十一岁,在这之前,早与王乙父子相熟,王令也早已敬佩他的人品和文章,王令曾在《与束伯仁手书》中云:“自扬雄以来,盖未有临川之学也。”王安石也十分看重王令的为人与才学。在HRef=https://www.qijian.info/list/huixin/ target=_blank class=infotextkey>回信中他赞王令“足下之材,浩乎沛然,非某之所能及”、“足下之行,学为君子而方不已”。从此,两人HRef=https://www.qijian.info/list/shuxin/ target=_blank class=infotextkey>书信往来频繁,成莫逆之交。经王安石的举荐,当时许多有声誉的文人学者开始与王令投赠HRef=https://www.qijian.info/list/changhe/ target=_blank class=infotextkey>唱和,王令的诗文得以传抄流通。王令声誉赫然,便有不少好攀附之徒望HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风伺候,进誉献谀,这使清高倔强的王令大为恼火,他在门上大书“纷纷闾巷士,看我复何为?来则令我烦,去则我不思”以绝客。

  HRef=https://www.qijian.info/list/zheyinian/ target=_blank class=infotextkey>这一年,江淮大闹蝗灾,到处饿殍遍野,满目HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉。王令见其景,愤作《梦蝗》诗。

  次年,王令被高邮知军邵必强邀为高邮学官,不久便书告邵必:“人固各有志,令志在贫贱,愿阁下怜其有志,全之不强。”辞归天长束氏。王令重返束氏之家,“去而复来,苟得食以自延”,“而受人之厚赐,无足酬报”而又“迫于莩饿,又不得自引而去,其惭于旦暮不忘”。不求功名的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活信念和HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的HRef=https://www.qijian.info/list/pinkun/ target=_blank class=infotextkey>贫困,使王令陷于难堪的境地而难以自拔。

  王令知道,自己不可能靠束氏的HRef=https://www.qijian.info/list/lianmin/ target=_blank class=infotextkey>怜悯度过一生。于是在二十五岁那年HRef=https://www.qijian.info/list/qiutian/ target=_blank class=infotextkey>秋天,他辞别束氏,到润州(今江苏镇江市)以求聚徒教授糊口。然在润州事久未成,又不得不重返瓜洲。

  从十七八岁开始,王令就独自一人为养家糊口而四方奔走,饱受了世态炎凉,HRef=https://www.qijian.info/list/renqing/ target=_blank class=infotextkey>人情冷暖。他常以孤雁自喻:“万里常为客,飞飞岂HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由?情知稻粱急,莫近网罗求。……哀鸣徒自切,谁谓尔HRef=https://www.qijian.info/list/beichou/ target=_blank class=infotextkey>悲愁。”(《雁》)他HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹“笑面恶肝脾”(《交难赠杜渐》)的险恶人心;他HRef=https://www.qijian.info/list/kowang/ target=_blank class=infotextkey>渴望有朝一日,“买田结归庐,HRef=https://www.qijian.info/list/zhongshu/ target=_blank class=infotextkey>种树屋四周,子居课桑蚕,我出鞭耕牛,教妻绩以筐,使儿饷东畴,坐笑忘岁时,聚首成白头”(《HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山阳HRef=https://www.qijian.info/list/sigui/ target=_blank class=infotextkey>思归书寄女兄》)。

  润州之行,经济上无所收获,虚度一年光阴,这使王令陷入更加窘迫的境地。虽说王令奉寡姊如严父,教孤甥如爱子,可为了大家不致饥寒而死,他不得不决定让多年来与自己相依为命的姐姐再嫁。据封建HRef=https://www.qijian.info/list/lijiao/ target=_blank class=infotextkey>礼教,HRef=https://www.qijian.info/list/funu/ target=_blank class=infotextkey>妇女在HRef=https://www.qijian.info/list/zhangfu/ target=_blank class=infotextkey>丈夫去世之后,应终身守节,不可再嫁。为了不使自己和姐姐在熟人面前感到羞愧而无地自容,从润州归来不久,王令便举家迁往江阴暨阳。

  “颓檐断柱不相缔,瓦坠散地梁架虚,门无藩闑户不闭,时时犬彘入自居。”从王令《暨阳居四首》中的这段描写,我们可以得知其住房的破败不堪。房主人可怜他不能自己动手修葺,便替他找来一位泥瓦匠,这位泥瓦匠见王令穷得实在拿不出什么来招待他,便伺机溜之大吉。“家无田食储,雀鼠非我仇,朝出从人居,诗书讲前修”(《暨阳居四首》),王令依旧一贫如洗,依旧靠聚徒教授勉强度日,同时四方借贷,HRef=https://www.qijian.info/list/jiannan/ target=_blank class=infotextkey>艰难地筹集姐姐再嫁所必需的资金。

  姐姐出嫁了,王令又成孤身一人。HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独、HRef=https://www.qijian.info/list/pinqiong/ target=_blank class=infotextkey>贫穷与时发时愈的脚气病纠缠着他,使他HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神颓丧,难以振作。深夜,他常独对摇曳的烛火,顾影自叹,泪滴满襟。他HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹自己“趋坐迷夷涂,失城陷深堑,病拙未为疗,膏肓不容砭。无家可容归,有灶外断掭”(《夜坐》)。他HRef=https://www.qijian.info/list/xiwang/ target=_blank class=infotextkey>希望能早日与HRef=https://www.qijian.info/list/qinren/ target=_blank class=infotextkey>亲人一起盖棺而去,结束HRef=https://www.qijian.info/list/kunan/ target=_blank class=infotextkey>苦难的HRef=https://www.qijian.info/list/mingyun/ target=_blank class=infotextkey>命运。

  在这以后的HRef=https://www.qijian.info/list/qiku/ target=_blank class=infotextkey>凄苦HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活中,唯一给他带来HRef=https://www.qijian.info/list/anwei/ target=_blank class=infotextkey>安慰的是在王安石的HRef=https://www.qijian.info/list/guanxin/ target=_blank class=infotextkey>关心与努力下,他终于娶亲成家。还是在十八岁时,王令就曾书告姐姐“吾将亦娶妇,力以石臼未”,然而奉寡姊,育孤甥,颠沛流离的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活使他难以如愿。王令二十六岁在润州之时,王安石就多次修书给舅舅吴蕡,力荐王令,以求吴蕡之女能与王令成婚。嘉祐三年,王令前往吴蕡所任地蕲州蕲春县(今湖北蕲春县)迎亲,于十一月归暨阳,十二月,又“以生用之窘”而应人之邀到常州聚徒讲学。

  迎亲而归,次年HRef=https://www.qijian.info/list/qizi/ target=_blank class=infotextkey>妻子有孕,这给王令HRef=https://www.qijian.info/list/guji/ target=_blank class=infotextkey>孤寂HRef=https://www.qijian.info/list/pinkun/ target=_blank class=infotextkey>贫困的HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活带来了一点HRef=https://www.qijian.info/list/anwei/ target=_blank class=infotextkey>安慰与甜蜜。然而,此时他的脚气病越来越剧。疾病迫使他卧床难起,“足疾之余,心虚善忘,恍惚无聊”(《与王介甫书》)。嘉祐四年(1059)六月初二,年仅二十八岁的王令便在贫病交加之中离世而去。

春城儿女纵春游,醉倚层台笑上楼。

满眼落花多少意,若何无个解春愁?

()

二十男儿面似冰,出门嘘气玉蜺横。

未甘身世成虚老,大见天心却太平。

()

三月残花落更开,小檐日日燕飞来。

子规夜半犹啼血,不信东风唤不回。

()

清风无力屠得热,落日着翅飞上山。

人固已惧江海竭,天岂不惜河汉干?

()

万事无成只一吁,穷年况复叹穷途。

功名未立头先白,贫病相仍气尚粗。

()

皖上相逢昔少留,登楼隐几听鸣鸠。

山峰行处今何在,溪水流乘此有不。

()