白朴

白朴(1226—约1306) 原名恒,字仁甫,后改名朴,字太素,号兰谷。汉族,祖籍隩州(今山西河曲附近),后徙居真定(今河北正定县),晚岁寓居金陵(今南京市),终身未仕。他是元代著名的文学家、曲作家、杂剧家,与关汉卿、马致远、郑光祖合称为元曲四大家。代表作主要有《唐明皇秋夜梧桐雨》、《裴少俊墙头马上》、《董月英花月东墙记》等。 白朴的诗文(155篇) 白朴的名句(10条)

()

HRef=https://www.qijian.info/list/renwu/ target=_blank class=infotextkey>人物生平

  白朴(1226—约1306),字太素,号兰谷,原名恒,字仁甫,祖籍隩州(今HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山西河曲一带),后迁居真定(今河北正定县),元代著名戏曲作家。与关汉卿、郑光祖、HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马致远称为“HRef=https://www.qijian.info/list/yuanqu/ target=_blank class=infotextkey>元曲四大家。”白朴出身官僚士大夫家庭,他的HRef=https://www.qijian.info/list/fuqin/ target=_blank class=infotextkey>父亲白华为金宣宗三年(1215年)进士,官至枢密院判;仲父白贲为金章宗泰和间进士,曾做过县令,叔父早卒,却有诗名。白家与元好问父子为世交,过从甚密。两家子弟,常以诗文相往来,交往甚好。

  白朴出身于这样的家庭,本应优游HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi/ target=_blank class=infotextkey>闲适,HRef=https://www.qijian.info/list/dushu/ target=_blank class=infotextkey>读书问学,以便将来博取功名。然而,他的幼年却偏偏遭逢兵荒HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马乱,他只得同HRef=https://www.qijian.info/list/jiaren/ target=_blank class=infotextkey>家人在惊恐惶惑中苦熬光阴。他出生后不久,金朝的南京汴梁已在蒙古军的重重包围之下,位居中枢的白华,整日为金朝的存亡而奔忙,从而无暇顾及妻儿家室。金哀宗天兴元年(1232年),蒙古军树炮攻城,哀宗决计弃城北走归德,白华只得留HRef=https://www.qijian.info/list/jiaren/ target=_blank class=infotextkey>家人于汴京,只身随哀宗HRef=https://www.qijian.info/list/duhe/ target=_blank class=infotextkey>渡河而上。次年三月,汴京城破,蒙古军纵兵大掠,城内士庶残遭杀戮,财富遭到空前洗劫。HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争中,白朴母子相失,幸好当时元好问也在城中,才把他和他的姐姐收留起来,在乱兵和HRef=https://www.qijian.info/list/jihuang/ target=_blank class=infotextkey>饥荒中救了他的性命。四月底,元好问携带白朴姐弟HRef=https://www.qijian.info/list/duhe/ target=_blank class=infotextkey>渡河北上,流寓聊城,后寄居于冠氏(今HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山东冠县)县令赵天锡幕府。元好问虽也是HRef=https://www.qijian.info/list/wangguo/ target=_blank class=infotextkey>亡国奔命之臣,HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活至为HRef=https://www.qijian.info/list/jianxin/ target=_blank class=infotextkey>艰辛,但他视白朴姊弟犹如亲生,HRef=https://www.qijian.info/list/guanhuai/ target=_blank class=infotextkey>关怀备至。白朴为瘟疫所袭,HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命垂危,元好问昼夜将他抱在怀中,竟于得疫后第六HRef=https://www.qijian.info/list/richu/ target=_blank class=infotextkey>日出汗而愈。白朴聪明颖悟,所以从小喜好HRef=https://www.qijian.info/list/dushu/ target=_blank class=infotextkey>读书,元好问对他悉心培养,教他HRef=https://www.qijian.info/list/dushu/ target=_blank class=infotextkey>读书问学之经,处世为人之理,使他幼年时就受到了良好的HRef=https://www.qijian.info/list/jiaoyu/ target=_blank class=infotextkey>教育。

  白朴的HRef=https://www.qijian.info/list/fuqin/ target=_blank class=infotextkey>父亲白华于金朝灭亡后投降了南宋,做了均州提鲁(八品官)。不久,白华遂北投元朝。蒙古太宗九年(1237年),白朴12岁时,白华偕金朝一些亡命大臣来到真定,依附在世守真定的蒙古将领史天泽门下。同年秋,元好问由冠氏返太原,路经真定,遂将白朴姊弟送归白华,使失散数年的父子得以HRef=https://www.qijian.info/list/tuanju/ target=_blank class=infotextkey>团聚。父子相见,白华感到极大的快慰,他有一首《满庭芳·示列子新》词,表述当时的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情:“光禄他台,HRef=https://www.qijian.info/list/jiangjun/ target=_blank class=infotextkey>将军楼阁,十年一梦中间。短衣匹HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,重见镇州HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山。内翰当年醉墨,纱笼支高阔依然。今何日,灯前儿女,飘荡喜生还”。他也十分HRef=https://www.qijian.info/list/ganji/ target=_blank class=infotextkey>感激元好问代为抚育儿女之恩,曾有诗谢之曰:“顾我真成丧家犬,赖君曾护落窠儿。”

  随着北方的安定,白朴父子也就在真定定居下来。从此,他按照HRef=https://www.qijian.info/list/fuqin/ target=_blank class=infotextkey>父亲的要求,写作诗赋,HRef=https://www.qijian.info/list/xuexi/ target=_blank class=infotextkey>学习科场HRef=https://www.qijian.info/list/kaoshi/ target=_blank class=infotextkey>考试的课业。他对律赋之学颇为上进,很快即以能诗善赋而知名。其时,元好问为修撰金朝HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史书籍,也常出入大都,从而往来于真定,HRef=https://www.qijian.info/list/guanxin/ target=_blank class=infotextkey>关心着他的学业,每至其家,都要指导他治学门径,曾有诗夸赞白朴说:“元白通家旧,诸郎独汝贤。”HRef=https://www.qijian.info/list/mianli/ target=_blank class=infotextkey>勉励他刻苦用功,成就一番事业。然而,蒙古统治者的残暴掠夺,使白朴心灵上的伤痕难以恢复,他对蒙古统治者充满了HRef=https://www.qijian.info/list/yane/ target=_blank class=infotextkey>厌恶,兵荒HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马乱中母子相失,使他常有HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山川满目之叹,更感到为统治者效劳的可悲。因此,他放弃了官场HRef=https://www.qijian.info/list/mingli/ target=_blank class=infotextkey>名利的争逐,而以HRef=https://www.qijian.info/list/wangguo/ target=_blank class=infotextkey>亡国遗民自适,以词赋为专门之业,用歌声宣泄自己胸中的郁积及HRef=https://www.qijian.info/list/buman/ target=_blank class=infotextkey>不满。

  随着年岁的增长,HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会阅历的扩大,白朴的学问更见长进。元世祖中统二年(1261年),白朴36岁。这年四月,元世祖命各路宣抚使举HRef=https://www.qijian.info/list/wenxue/ target=_blank class=infotextkey>文学才识可以从考者,以听擢用,时以河南路宣抚使入中枢的史天泽推荐白朴出仕,被他HRef=https://www.qijian.info/list/xiejue/ target=_blank class=infotextkey>谢绝了。他既拂逆史天泽荐辟之意,自觉不便在真定久留,便于这年弃家南游,更以此表示他遁世消沉,永绝仕宦之途的决心。然而,眷妻恋子的情肠终不能割断,他也经常为自己HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情所煎熬,感到十分HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦。

  他先到汉口,再入九江,41岁时曾北返真定,路经汴京。此后,再度南下,往来于九江与洞庭之间,到元世祖至元十七年(1280年)在金陵定居下来。这前后,可能因为他的真定原配去世,他曾为妻丧而回到过真定,逢着这个机会,又有人建议他去朝中做官,却被他HRef=https://www.qijian.info/list/xiejue/ target=_blank class=infotextkey>谢绝了。此后不久,他即返金陵。从此,主要在HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南的杭州、扬州一带游历,直到81岁时,还重游扬州。而后,他的行踪就无从寻觅了。

  白朴放浪形骸,HRef=https://www.qijian.info/list/jiqing/ target=_blank class=infotextkey>寄情于HRef=https://www.qijian.info/list/shanshui/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山水之间,但他却并不可能真正遁迹世外,对HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实熟视无睹。加之,他的足迹所至,恰恰是曾经繁华一时,而今被兵火洗劫变为的荒凉境地。前后景象的对比,更激起他对蒙古统治者的HRef=https://www.qijian.info/list/yuanhen/ target=_blank class=infotextkey>怨恨。他以诗词来宣泄这种HRef=https://www.qijian.info/list/yuanhen/ target=_blank class=infotextkey>怨恨,控诉蒙古统治者的罪恶行径。

  元世祖至元十四年(1277年),白朴游至九江,再入巴陵。九江昔日的繁华,却被一扫而光,留在他眼底的是萧条冷落,他不禁无限HRef=https://www.qijian.info/list/shanggan/ target=_blank class=infotextkey>伤感地HRef=https://www.qijian.info/list/tanxi/ target=_blank class=infotextkey>叹息道:“纂罢不知人换世,兵余独见川流血,叹昔时歌舞岳阳楼,繁华歇”。至于金陵HRef=https://www.qijian.info/list/huaigu/ target=_blank class=infotextkey>怀古,杭城“临平六朝禾黍、南宋池苑诸作,”处处抒发遗民的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情,“伤时纪乱,尽见于字里行间。”其感物HRef=https://www.qijian.info/list/shangqing/ target=_blank class=infotextkey>伤情从笔下款款道出。

  白朴毕竟是封建时代的HRef=https://www.qijian.info/list/zhishi2/ target=_blank class=infotextkey>知识分子,尽管他为江HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山异代,HRef=https://www.qijian.info/list/tianyuan/ target=_blank class=infotextkey>田园荒芜而HRef=https://www.qijian.info/list/ganshang/ target=_blank class=infotextkey>感伤、而悲戚,但他更多地是为自己一生九患的HRef=https://www.qijian.info/list/shenshi/ target=_blank class=infotextkey>身世HRef=https://www.qijian.info/list/shanghuai/ target=_blank class=infotextkey>伤怀。一部《天籁集》 ,可以说处处倾诉着他对怆凉HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生的HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨。他除了用词曲表达他的意志HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀外,还写下了不少HRef=https://www.qijian.info/list/zaju/ target=_blank class=infotextkey>杂剧,为元代HRef=https://www.qijian.info/list/zaju/ target=_blank class=infotextkey>杂剧的繁荣贡献了自己的才华。

  在元代HRef=https://www.qijian.info/list/zaju/ target=_blank class=infotextkey>杂剧的创作中,白朴更具有重要的地位。历来HRef=https://www.qijian.info/list/pinglun/ target=_blank class=infotextkey>评论元代HRef=https://www.qijian.info/list/zaju/ target=_blank class=infotextkey>杂剧,都称他与关汉卿、HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马致远、郑光祖为元HRef=https://www.qijian.info/list/zaju/ target=_blank class=infotextkey>杂剧四大家。

长醉后方何碍,不醒时有甚思。糟腌两个功名字,醅渰千古兴亡事,曲埋万丈虹霓志。不达时皆笑屈原非,但知音尽说陶潜是。

()

暖日宜乘轿,春风堪信马。恰寒食有二百处秋千架。对人娇杏花,扑人飞柳花,迎人笑桃花。来往画船边,招飐青旗挂。

()

凤髻蟠空,袅娜腰肢温更柔。轻移莲步,汉宫飞燕旧风流。谩催鼍鼓品梁州,鹧鸪飞起春罗袖。锦缠头,刘郎错认风前柳。

()

凤髻蟠空,袅娜腰肢温更柔。轻移莲步,汉宫飞燕旧风流。谩催鼍鼓品梁州,鹧鸪飞起春罗袖。锦缠头,刘郎错认风前柳。

()

裂石穿云,玉管宜横清更洁。霜天沙漠,鹧鸪风里欲偏斜。凤凰台上暮云遮,梅花惊作黄昏雪。人静也,一声吹落江楼月。

()

轻拈斑管书心事,细折银笺写恨词。可怜不惯害相思,则被你个肯字儿,迤逗我许多时。

鬓云懒理松金凤,胭粉慵施减玉容。伤情经岁绣帏空,心绪冗,闷倚翠屏。

()