做冷欺花,将烟困柳,千里偷催春暮。尽日冥迷,愁里欲飞还住。惊粉重、蝶宿西园,喜泥润、燕归南浦。最妨它、佳约风流,钿车不到杜陵路。
沉沉江上望极,还被春潮晚急,难寻官渡。隐约遥峰,和泪谢娘眉妩。临断岸、新绿生时,是落红、带愁流处。记当日、门掩梨花,剪灯深夜语。
绮罗香·咏春雨。宋代。史达祖。 做冷欺花,将烟困柳,千里偷催春暮。尽日冥迷,愁里欲飞还住。惊粉重、蝶宿西园,喜泥润、燕归南浦。最妨它、佳约风流,钿车不到杜陵路。沉沉江上望极,还被春潮晚急,难寻官渡。隐约遥峰,和泪谢娘眉妩。临断岸、新绿生时,是落红、带愁流处。记当日、门掩梨花,剪灯深夜语。
春雨挟着冷气,欺凌早开的花朵,雾气漫着烟缕,困疲垂拂的柳树,千里烟雨暗暗地催促着晚春的迟暮。整日里昏暗迷蒙,像忧愁满腹,想要飘飞又忽然停住。蝴蝶吃惊自己的翅膀湿重,落在西园栖息;春燕喜欢用湿润的春泥筑巢,飞来飞去。最无奈,是道路的泥泞,妨碍了风流男女的约会佳期,使他们华丽的车辆到不了杜陵路。极目眺望,江面上烟雾沉沉。再加上春潮正在迅急,令人难以找到官家的渡口。远山全都隐隐约约,宛如佳人那含情的眼睛和眉峰。临近残断的河岸,可见绿绿的水波涨起,使水面上漂着片片落红,带着幽愁漂流向东。记得当日,正是因为有你,我怕梨花被吹打才掩起院门。正是因为有你,我才和那位佳人在西窗下秉烛谈心。
绮罗香:史达祖创调。
做冷欺花:春天寒冷,妨碍了花儿的开放。
冥迷:迷蒙。
粉重:蝴蝶身上的花粉,经春雨淋湿,飞不起来。
西园:泛指园林。
钿车:用珠宝装饰的车,古时为贵族妇女所乘。
杜陵:地名,在陕西长安东南,也叫乐游原。
官渡:公用的渡船。
谢娘:唐代歌妓名,后泛指歌妓。
参考资料:
1、陶尔夫著 .宋词今译:语文出版社,1995-07:177
史达祖工于描摹HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物,以HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物词见长。这首咏HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨的《绮罗香》构思巧妙,摹写生动,情致深婉,也是他的HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物佳作之一。
南宋后期,词坛上的HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物词,存在两种不同的写作倾向。一种是:并不对所咏之物进行细致、逼真的描摩,有时甚至根本不对“物”的形貌加以刻画,而是竭力写出所咏之物的“HRef=https://www.qijian.info/list/pinge/ target=_blank class=infotextkey>品格”,借物的“HRef=https://www.qijian.info/list/pinge/ target=_blank class=infotextkey>品格”来表现作者的HRef=https://www.qijian.info/list/renge/ target=_blank class=infotextkey>人格、HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神。比如姜夔的《卜算子》:“月上海云沉,鸥去吴波迥,行过西泠有一枝,竹暗人家静”。此词系HRef=https://www.qijian.info/list/yongmei/ target=_blank class=infotextkey>咏梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,但对梅的色香、形貌,词人全然没有着笔,而是以HRef=https://www.qijian.info/list/mingyue/ target=_blank class=infotextkey>明月、海鸥、竹等高洁之物作为背景,侧面衬托西泠的一棵梅树,暗示此梅之“孤”与“洁”,从而表达出作者的性情HRef=https://www.qijian.info/list/renge/ target=_blank class=infotextkey>人格。这种遗去形貌、专取HRef=https://www.qijian.info/list/pinge/ target=_blank class=infotextkey>品格的写作倾向,虽有助于深化作品的意蕴,但由于其HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术表现的中心是物的HRef=https://www.qijian.info/list/pinge/ target=_blank class=infotextkey>品格,而非具体的形貌,因此难以给读者具体、鲜明、生动的感受。王国维说读这类作品如“雾里看HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,终隔一层。”(《人间词话》)道着了这类作品的弱点。
HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物词写作的另一种倾向,重物象形貌的刻画,在力求形似的同时兼求神似。通过对所咏之物细腻、准确的描绘,努力造成一种逼真、生动的画面,并由此传达作者的情感。史达祖此词即是如此。
上片一下笔,词人就创设了一种烟HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨迷离昏沉的境界。濛濛HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,带来寒意,使性喜温暖的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花儿受到摧残,凄迷的雾气笼罩HRef=https://www.qijian.info/list/liushu/ target=_blank class=infotextkey>柳树,天空昏沉黯淡,一片HRef=https://www.qijian.info/list/muse/ target=_blank class=infotextkey>暮色,仿佛是HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨偷偷促使而成。“做冷欺HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花”,给人以触觉上的感受;“将烟困柳”,给人以视觉上的感受;“偷催春暮”,更是巧妙地调动了人们的听觉器官,使人如闻HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨那沙沙的步履声。起笔三句,不同凡响,摄住了HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨之魂,使纸面上的绵绵HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,变成可感可触、可见可闻的对象。
接下来的“尽日”两句,进一步描写HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨的特有面貌。上句是说HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨极细极密,一片迷糊,满布空间,着重刻画的是HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨的静态;下句说HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨忽起忽止,下下停停,总下个没完,重点表现的是HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨的动态。动静结合,使HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨形象更为鲜明、具体地呈现读者面前。同时,又用一“愁”字,点染气氛,奠定了全词的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情基调。
以上五句,作者紧扣HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨特征加以摹写已到尽态极妍的地步。进一步刻画,已难措笔,所以作者笔锋一转,写了HRef=https://www.qijian.info/list/yanzi/ target=_blank class=infotextkey>燕子、HRef=https://www.qijian.info/list/hudie/ target=_blank class=infotextkey>蝴蝶的行动。HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨沾湿蝶翅,影响它展翅飞行,故云蝶惊。HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨润湿泥土,便于HRef=https://www.qijian.info/list/yanzi/ target=_blank class=infotextkey>燕子衔泥筑巢,故云燕喜。迷漾灰黯的HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨图经紫燕素蝶点缀,色彩有所改观,呈现一种凄丽的境界。燕、蝶的作用不仅侧面衬托HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,扩大了词境,而且,蝶惊燕喜的气氛还反衬出作者HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞黯然的心境。
“最妨它”两句,写HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨对自己HRef=https://www.qijian.info/list/yuehui/ target=_blank class=infotextkey>约会的影响。“佳约HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风流”,指男女HRef=https://www.qijian.info/list/yuehui/ target=_blank class=infotextkey>约会。钿车,以金为饰的华丽车子。杜陵,在HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安附近,汉宣帝陵墓所在地,附近多富贵人家,这里借指与HRef=https://www.qijian.info/list/qinHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>情人HRef=https://www.qijian.info/list/yuehui/ target=_blank class=infotextkey>约会之地。HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨连绵,道路泥泞,心爱之人所乘之钿车受阻,HRef=https://www.qijian.info/list/yuehui/ target=_blank class=infotextkey>约会之事也就成为泡影了。
这两句因HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物而融入HRef=https://www.qijian.info/list/guiqing/ target=_blank class=infotextkey>闺情。“佳约”的一方,或是作者自己。HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨妨佳约,钿车难至,HRef=https://www.qijian.info/list/huairen/ target=_blank class=infotextkey>怀人不见,愁情可知。这两句,遥应前面“愁”字。作者融一片愁情于HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨景之中,借HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨冥迷暗淡之境现作者HRef=https://www.qijian.info/list/huairen/ target=_blank class=infotextkey>怀人不见之情,情景两者融洽无间,堪称绝妙。
下片,作者继续把咏HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨和HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情结合一起。上片重在描写HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨而兼寓HRef=https://www.qijian.info/list/chouxu/ target=_blank class=infotextkey>愁绪,下片则主要抒发HRef=https://www.qijian.info/list/huairen/ target=_blank class=infotextkey>怀人之情而仍关合HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨意。
前三句写天色渐晚,潮随HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨涨,江水汹涌,作者站在HRef=https://www.qijian.info/list/jiangbian/ target=_blank class=infotextkey>江边,极目远望,但见烟波迷茫,渺无边际,官方所设之渡口(官渡)隐没于烟HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨之中,难以寻觅。“还被春潮晚急,难寻官渡”,化用唐朝韦应物七绝名作《滁州西涧》:“春潮带HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨晚来急,野渡无人舟自横”两句诗而自成HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境。韦诗通过HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨天潮急,野渡无人,小舟自横的HRef=https://www.qijian.info/list/jingse/ target=_blank class=infotextkey>景色描写,表现出一种HRef=https://www.qijian.info/list/youran/ target=_blank class=infotextkey>悠然自得的闲情逸趣。史词则承“最妨他佳约HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风流,钿车不到杜陵路”两句,更进一步、更深一层表现了他的HRef=https://www.qijian.info/list/chouxu/ target=_blank class=infotextkey>愁绪:陆路不通,则觅水道,官渡亦不见,则其愁转浓,可以想见。写来曲折细致、笔法多变。官渡既不见,映入眼中的,只是远处隐隐约约的几座HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山峰。“和泪谢娘眉妩”一句,妙笔突起。谢娘本是唐时HRef=https://www.qijian.info/list/geji/ target=_blank class=infotextkey>歌妓,这里借指作者所HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念的HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子。眉妩,指HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子眉毛妩媚。此句HRef=https://www.qijian.info/list/xiowu/ target=_blank class=infotextkey>写物HRef=https://www.qijian.info/list/niren/ target=_blank class=infotextkey>拟人,含蕴极深。其一,生动地写出了烟HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨迷漾之中的HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山峰形态;其二,将远HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山比作谢娘(自己之HRef=https://www.qijian.info/list/qinHRef=https://www.qijian.info/list/gre/ target=_blank class=infotextkey>GREn/ target=_blank class=infotextkey>情人),可见作者因“HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨妨佳约”,心头情丝缭绕,排遣不去。其三,写谢娘含泪,又是作者悬想对方因HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念自己而伤心落泪,这种由“对面入笔”的写法,更翻进一层显示出作者HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思之深切。这与李商隐“晓镜但愁云鬓改,夜吟应觉HRef=https://www.qijian.info/list/yueguang/ target=_blank class=infotextkey>月光寒”的诗句及杜甫“今夜鄜州月,闺中只独看”的诗句写法机杼略同而层折更多、更深,的确是极为难得的佳句。
HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨绵绵,HRef=https://www.qijian.info/list/huairen/ target=_blank class=infotextkey>怀人不见,伤如之何?“临断岸新绿生时,是落红带愁流处”两句承上进一步写词人之愁。HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨磁润,新绿遍生,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花儿却受到摧残,脱离枝叶,带着愁意,随着流水飘向远处。言下之意,HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨隔人,除了HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思,别无他法。犹如HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨摧残下的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花儿,只有一条路可走,那就是“带将愁去”。无可奈何之情,溢于言表。其HRef=https://www.qijian.info/list/chousi/ target=_blank class=infotextkey>愁思之深长,读来真有“一江春水向东流”之感。
最后两句以回想从前之事作结,依然不离HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨景。“记当日门掩梨HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花”,化用李重元《忆王孙》词:“欲HRef=https://www.qijian.info/list/huanghun/ target=_blank class=infotextkey>黄昏,HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨打梨HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花深闭门”。“剪灯深夜语”,则脱胎李商隐《夜HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨寄北》:“何当共剪西窗烛,却话巴HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山夜HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨对”诗句。两句HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事:也是这样的春日,HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨打梨HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,院门深闭,自己和心爱的HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子欢聚一起,剪着灯HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花促膝夜语。史词两句的HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境,却是作者已经经历过的,是HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆的产物。作者化用前人诗词,灵活通脱,不仅不离咏HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨及HRef=https://www.qijian.info/list/siren/ target=_blank class=infotextkey>思人的本旨,而且还借此更为真切地反映了自己的HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。李商隐之诗本系悬想,是HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象将来欢聚,而史达祖却用以HRef=https://www.qijian.info/list/yixi/ target=_blank class=infotextkey>忆昔,伤叹欢聚长叙已成HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事,眼前他只是孤身一人,怅对沉沉大江,绵绵HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨。经过如此组合化用,形成新的境界,和全词所要传达的情绪契合无间,浑然一体。这样用事,达到HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人所谓“浑化无迹”的地步。
综观全词,构思措辞都很工巧,没有一字说出“HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨”字,却句句不离HRef=https://www.qijian.info/list/chunyu/ target=_blank class=infotextkey>春HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨。同时,全词发抒愁情,写得婉转层折,情致深厚。张炎认为此词好在;“收纵联密,用事合题,一段意思,全在结句”。这是有一定HRef=https://www.qijian.info/list/daoli/ target=_blank class=infotextkey>道理的。
史达祖1163~1220?年,字邦卿,号梅溪,汴(河南开封)人。一生未中第,早年任过幕僚。韩侂胄当国时,他是最亲信的堂吏,负责撰拟文书。韩败,史牵连受黥刑,死于贫困中。史达祖的词以咏物为长,其中不乏身世之感。他还在宁宗朝北行使金,这一部分的北行词,充满了沉痛的家国之感。今传有《梅溪词》。存词112首。 ...
史达祖。 史达祖1163~1220?年,字邦卿,号梅溪,汴(河南开封)人。一生未中第,早年任过幕僚。韩侂胄当国时,他是最亲信的堂吏,负责撰拟文书。韩败,史牵连受黥刑,死于贫困中。史达祖的词以咏物为长,其中不乏身世之感。他还在宁宗朝北行使金,这一部分的北行词,充满了沉痛的家国之感。今传有《梅溪词》。存词112首。
满江红。。朱帆。 北望长安,悲华夏,又倾梁柱。百年恨、浏阳河水,两番腾怒。壮士断头除旧制,英雄振臂开新路。问苍天,底事丧斯人,天不语。广场上,旌旗舞。丰碑下,花如炬。但纵观青史,泪飞成雨。骏马犹留燕赵骨,坑灰未化秦川土。定不忘、酹酒唤芳魂,民为主。
捣练子 其八 八梅。两汉。佚名。 捣练子,赋梅青。休共檀梨取次争。叶底青青如豆小,已知金鼎待和羹。
牡丹百咏 其十。明代。张淮。 红玉肌容艳有神,九天飞下一仙真。垂头雨后犹倾国,点额风前欲唤人。龙脑薰成香世界,蝶翎逗落锦埃尘。春光得我方能丽,笑杀凡花号丽春。
题刘至诚行乐。清代。戴亨。 溪回荡云容,虬松势妖矫。日月摩高巅,石瘦青苔老。科头信芒鞋,临风恣幽讨。箕踞憩云根,苍翠午阴悄。触目与神谋,精理扩怀抱。得意已忘言,隔涧闻幽鸟。邃壑古烟深,呼童觅瑶草。
狄梁公祠次匏庵韵。明代。王鏊。 歌中妩媚亦诚豪,覆体何人脱御袍。鍊石有方天可补,檿弧无验鬼空号。参苓入笼还为用,稂莠当阶不受薅。南望河阳如在眼,青山无限白云高。