问讯湖边春色,重来又是三年。东风吹我过湖船,杨柳丝丝拂面。
世路如今已惯,此心到处悠然。寒光亭下水如天,飞起沙鸥一片。
西江月·问讯湖边春色。宋代。张孝祥。 问讯湖边春色,重来又是三年。东风吹我过湖船,杨柳丝丝拂面。世路如今已惯,此心到处悠然。寒光亭下水如天,飞起沙鸥一片。
问候这湖中的春水,岸上的春花,林间的春鸟,你们太美了,这次的到来距前次已是三年了。东风顺吹,我驾船驶过湖面,杨柳丝丝拂面,似对我的到来表示欢迎。
人生道路上的曲折、沉浮我已习惯,无论到哪里,我的心一片悠然。寒光亭下,湖水映照天空,真是天水一色,水面上飞起一群沙鸥。
西江月:词牌名,原唐教坊曲。又名《白苹香》、《步虚词》、《晚香时候》、《玉炉三涧雪》、《江月令》。双调,五十字,上下片各两平韵,结句各叶一仄韵。
题溧阳三塔寺:溧阳,今江苏省溧阳县。三塔寺,溧阳境内寺名。这首词原无题,南宋周密《绝妙好词》本增补为“丹阳湖”,而厉鹗笺注则作“题溧阳三塔寺”。宋王象之《舆地纪胜》谓丹阳湖在当涂县东南六十九里。当时为建康和宣城之间内河交通的必经航道。黄异《花庵词选》题作“洞庭”,显系疏误。按岳珂《玉楮集》有诗题《三塔寒光亭张于湖书词寺柱吴毅夫命名后轩》,所云“张于湖书词”,当指此篇。
问讯:问候。湖:指三塔湖。
重来又是三年:相隔三年重游旧地。
过湖船:驶过湖面的船。
杨柳丝丝:形容杨柳新枝柔嫩如丝。拂面:轻轻地掠过面孔。
世路:世俗生活的道路。
寒光亭:亭名。在江苏省溧阳县西三塔寺内。
沙鸥:沙洲上的鸥鸟。
参考资料:
1、江天主.中国才子文化集成(第2卷):唐诗、宋词:新世界出版社,1998:652
2、宋安群.宋词三百首鉴赏辞典:知识出版社,2007:448
这首词大约是绍兴三十二年(1162)春,张孝祥自建康还宣城途经溧阳(今江苏省溧阳县)时所作。三年前,张孝祥在临安兼权中书舍人,后为汪彻所劾罢。不久知抚州(今江西临川),一年后又罢归。这样前后三年之内,两次遭罢。这与词中所吐露的人世感慨是相一致的。
参考资料:
1、唐圭璋 钟振振.唐宋词鉴赏辞典:安徽文艺出版社,2006:825-827
2、江天主.中国才子文化集成(第2卷):唐诗、宋词:新世界出版社,1998:652
起首二句,直接描述自己时隔三年旧地重游的HRef=https://www.qijian.info/list/huailian/ target=_blank class=infotextkey>怀恋心境。“问讯”,表达出词人主动前来探望的殷切HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。“湖边”,点明远道而来,刚至湖岸,为下文HRef=https://www.qijian.info/list/chengchuan/ target=_blank class=infotextkey>乘船游湖作铺垫。“HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色”,形容万紫千红的HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好HRef=https://www.qijian.info/list/chunjing/ target=_blank class=infotextkey>春景,乃下文“东HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风”、“HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳”之引笔。“重来”,说明是再次来此,表明“问讯”实是有意重访。“又是三年”,不仅突出相别的确切HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间,而且暗示其间经历了HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生的多少波折变幻;一个“又”字,内涵复杂,既包含了对HRef=https://www.qijian.info/list/shiguang/ target=_blank class=infotextkey>时光流逝的叹惜,对历经HRef=https://www.qijian.info/list/kanke/ target=_blank class=infotextkey>坎坷的HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨,也包含了对湖边HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色的HRef=https://www.qijian.info/list/huailian/ target=_blank class=infotextkey>怀恋,对再次来此的欣喜。词人酷爱HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然之情,潇洒出尘之姿,就在这质朴明快、语近情深的起句中脱颖而出,奠定了全词飘逸清朗的基调。
如果说起首两句是从词人有意重访的角度而言,三四两句则从客观HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风物欢迎自己的角度下笔,描画出上船离岸乘HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风过湖的情景。“东HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风”、“HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳”,都紧承“HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色”发展而来。东HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风似乎有意,轻轻吹拂,送我渡过湖波;HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳似乎含情,微微摆动,丝丝擦着我面。词人不说船乘HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风势,人触柳丝,而说HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风助船行,柳拂人面,正是注情于物的HRef=https://www.qijian.info/list/niren/ target=_blank class=infotextkey>拟人写法,从而创造出一个物我合一、通体和谐的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术境界。词人那种超脱尘网、得其所哉的无限快意,就这样得到了淋漓酣畅的表现。
上片以作者自己与HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风物的互相映衬,表达了重访三塔湖离岸登船之际的快意感受;下片则以世路与湖亭的强烈对比,抒发了置身寒光亭时的HRef=https://www.qijian.info/list/youran/ target=_blank class=infotextkey>悠然HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。
“世路”二句,暗承上片“过湖”,由描述转入HRef=https://www.qijian.info/list/yilun/ target=_blank class=infotextkey>议论,看似语意突兀,实是一脉相通。“世路”,是一条HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治腐败、荆棘丛生的路,与眼前这东HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风怡人、HRef=https://www.qijian.info/list/yangliu/ target=_blank class=infotextkey>杨柳含情的HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然之路岂能相提并论。然而,词人说是“如今已惯”,这不仅表明他已历尽世俗道路的倾轧磨难,对权奸的打击、HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会的HRef=https://www.qijian.info/list/heian/ target=_blank class=infotextkey>黑暗业已司空见惯,更暗寓着他已看透世事、唾弃尘俗的莫名悲哀和无比HRef=https://www.qijian.info/list/youfen/ target=_blank class=infotextkey>忧愤。因此,“此心到处HRef=https://www.qijian.info/list/youran/ target=_blank class=infotextkey>悠然”,也就不仅在说自己的心境无论到哪儿总是HRef=https://www.qijian.info/list/youxian2/ target=_blank class=infotextkey>悠闲安适,更包含着自己这颗备受折磨、无力回天的心只能随遇而安、自寻解脱了。词人由HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国HRef=https://www.qijian.info/list/zhishi/ target=_blank class=infotextkey>志士而成江湖处士,HRef=https://www.qijian.info/list/wunai/ target=_blank class=infotextkey>无奈去到和谐HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好的大HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然中寻求解脱,内心HRef=https://www.qijian.info/list/beifen/ target=_blank class=infotextkey>悲愤难言,却说“到处HRef=https://www.qijian.info/list/youran/ target=_blank class=infotextkey>悠然”,可谓语近旨远,沉郁至极,与那“而今识尽愁滋味,欲说还休。欲说还休,却道天凉好个秋”的辛弃疾先后同调,从而铸成凝聚全词主旨的警句。
HRef=https://www.qijian.info/list/jiewei/ target=_blank class=infotextkey>结尾两句,紧承“HRef=https://www.qijian.info/list/youran/ target=_blank class=infotextkey>悠然”二字宕开一笔,着力描写来到湖中寒光亭时所见的HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然HRef=https://www.qijian.info/list/moijing/ target=_blank class=infotextkey>美景。词人撇开“世路”,来到寒光亭上,只见寒光亭下的HRef=https://www.qijian.info/list/hushui/ target=_blank class=infotextkey>湖水一碧万顷,犹如辽阔无际的蓝天;在这明丽如画的水天之间,一群沙鸥展翅飞起,HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由翱翔。这一静一动、点面交映的画面,充满了蓬勃的生气,陶醉着词人的心胸。特别是沙鸥飞起的镜头,不仅使整个画面灵动起来,更寄寓着“鸥HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟忘机”(典出《列子·黄帝》)与鸥同盟的深意。如果说上片以问讯HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色和HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风物含情写出了物我一体的美妙境界,那么,下片就以唾弃世路和同盟鸥HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟表露出投身HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的HRef=https://www.qijian.info/list/youran/ target=_blank class=infotextkey>悠然心境。而这末尾两句,纯粹HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景,HRef=https://www.qijian.info/list/yijingjieqing/ target=_blank class=infotextkey>以景结情,语淡意远,余味不尽,词人对于世路尘俗的鄙弃憎恶,对于返归HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的恬适HRef=https://www.qijian.info/list/yukuai/ target=_blank class=infotextkey>愉快,尽在言外,从而成为全词HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境旷远、余音绕梁的结笔。
张孝祥(1132年-1169年),字安国,号于湖居士,汉族,简州(今属四川)人,生于明州鄞县。宋朝词人。著有《于湖集》40卷、《于湖词》1卷。其才思敏捷,词豪放爽朗,风格与苏轼相近,孝祥“尝慕东坡,每作为诗文,必问门人曰:‘比东坡如何?’” ...
张孝祥。 张孝祥(1132年-1169年),字安国,号于湖居士,汉族,简州(今属四川)人,生于明州鄞县。宋朝词人。著有《于湖集》40卷、《于湖词》1卷。其才思敏捷,词豪放爽朗,风格与苏轼相近,孝祥“尝慕东坡,每作为诗文,必问门人曰:‘比东坡如何?’”
新昌县晓行。明代。郑善夫。 暝发新昌县,晨临赤土隈。秋花随地有,渚雁与云来。杂树炊烟出,前泾山照回。忽闻歌伐木,行路兴悠哉。
拟高青邱梅花诗九首 其八。清代。陈世济。 韶光庾岭转青阳,忽讶君来共此乡。看到瑶华须发冷,吟残玉屑齿牙香。雨中春树谁先发,雪后园林独未荒。听得漏声花外尽,一帘清影正飞霜。
九效 其五 医国。宋代。葛立方。 破纽绝络兮民不支,不了兰藏兮举世无医。病在腠兮废汤熨,未至血脉兮乃施针石。布指于位兮息至不知,阴阳倒置兮寒凉逆施。内实兮饵之桂附,中乾兮反投消以蠹。天生卢扁兮授术上池,跻民寿兮至期颐。
劝农二首奉呈同官诸丈 其一。。陈淳祖。 劝农事云毕,晴日足登山。山高翠微上,坐见人境閒。天目有修眉,洞庭无狂澜。田畴井画见,布谷行相关。村村自花柳,流水春风颜。周行抚泉石,碧匣开潺湲。尚想读书声,犹在松树间。此事已难会,沂水何时还。朗吟苏仙语,明月下前湾。
叉鱼招张功曹(署)。唐代。韩愈。 叉鱼春岸阔,此兴在中宵。大炬然如昼,长船缚似桥。深窥沙可数,静搒水无摇。刃下那能脱,波间或自跳。中鳞怜锦碎,当目讶珠销。迷火逃翻近,惊人去暂遥。竞多心转细,得隽语时嚣。潭罄知存寡,舷平觉获饶。交头疑凑饵,骈首类同条。濡沫情虽密,登门事已辽。盈车欺故事,饲犬验今朝。血浪凝犹沸,腥风远更飘。盖江烟幂幂,拂棹影寥寥。獭去愁无食,龙移惧见烧。如棠名既误,钓渭日徒消。文客惊先赋,篙工喜尽谣。脍成思我友,观乐忆吾僚。自可捐忧累,何须强问鸮.