卜算子·咏梅

卜算子·咏梅朗读

译文

驿站之外的断桥边,梅花孤单寂寞地绽开了花,无人过问。暮色降临,梅花无依无靠,已经够愁苦了,却又遭到了风雨的摧残。

梅花并不想费尽心思去争艳斗宠,对百花的妒忌与排斥毫不在乎。即使凋零了,被碾作泥土,又化作尘土了,梅花依然和往常一样散发出缕缕清香。

注释

卜(bǔ)算子·咏梅:选自吴氏双照楼影宋本《渭南词》卷二。“卜算子”是词牌名。又名《百尺楼》《眉峰碧》《楚天遥》《缺月挂疏桐》等。万树《词律》卷三《卜算子》:“毛氏云:‘骆义鸟(骆宾王)诗用数名,人谓为“卜算子”,故牌名取之。’按山谷词,‘似扶著卖卜算’,盖取义以今卖卜算命之人也。”

驿(yì)外:指荒僻、冷清之地。驿:驿站,供驿马或官吏中途休息的专用建筑。

断桥:残破的桥。一说“断”通“簖”,簖桥乃是古时在为拦河捕鱼蟹而设簖之处所建之桥。

寂寞:孤单冷清。

无主:自生自灭,无人照管和玩赏。

更:副词,又,再。著(zhuó):同“着”,遭受,承受。更著:又遭到。

无意:不想,没有心思。自己不想费尽心思去争芳斗艳。

苦:尽力,竭力。

争春:与百花争奇斗艳。此指争权。

一任:全任,完全听凭;一:副词,全,完全,没有例外。任:动词,任凭。

群芳:群花、百花。百花,这里借指诗人政敌──苟且偷安的主和派。

妒(dù):嫉妒。

零落:凋谢,陨落。

碾(niǎn):轧烂,压碎。

作尘:化作灰土。

香如故:香气依旧存在。

参考资料:

1、《卜算子·咏梅》赏析 .人民教育出版社[引用日期2014-05-29]

卜算子·咏梅创作背景

  陆游一生酷爱梅花,将其作为一种精神的载体来倾情歌颂,梅花在他的笔下成为了一种坚贞不屈的形象的象征。不难理解,其《卜算子·咏梅》正是以梅寄志的代表,那“零落成泥碾作尘,只有香如故”的梅花,正是诗人一生对恶势力不懈的抗争精神和对理想坚贞不渝的品格的形象写照。

参考资料:

1、段学红.陆游《卜算子·咏梅》解读:《河北广播电视大学学报》 ,2000年第4期

2、王双启.陆游词新释辑评:中国书店,2001:236-239

3、张巍峰.中国古典诗词赏析:江苏大学出版社,2014:168-169

  此词以梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花自况,HRef=https://www.qijian.info/list/yongmei/ target=_blank class=infotextkey>咏梅的HRef=https://www.qijian.info/list/qiku/ target=_blank class=infotextkey>凄苦以泄胸中抑郁,HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生的HRef=https://www.qijian.info/list/shiyi/ target=_blank class=infotextkey>失意HRef=https://www.qijian.info/list/kanke/ target=_blank class=infotextkey>坎坷;赞梅的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神又表达了HRef=https://www.qijian.info/list/qingchun/ target=_blank class=infotextkey>青春无悔的信念以及对自己HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国情操及高洁HRef=https://www.qijian.info/list/renge/ target=_blank class=infotextkey>人格的自许。

  词的上半阕着力渲染梅的HRef=https://www.qijian.info/list/luomo/ target=_blank class=infotextkey>落寞HRef=https://www.qijian.info/list/qiqing/ target=_blank class=infotextkey>凄清、饱受HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨之苦的情形。陆游曾经称赞梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花“HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪虐HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风饕愈凛然,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花中气节最高坚”(《落梅》)。梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花如此清幽绝俗,出于众HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之上,可是“如今”竟开在郊野的驿站外面,紧临着破败不堪的“断桥”,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然是人迹罕至、HRef=https://www.qijian.info/list/jiliao/ target=_blank class=infotextkey>寂寥荒寒、倍受冷落、令人HRef=https://www.qijian.info/list/lianxi/ target=_blank class=infotextkey>怜惜了。无人照看与护理,其HRef=https://www.qijian.info/list/shengsi/ target=_blank class=infotextkey>生死荣枯全凭自己。“断桥”已失去沟通两岸的功能,唯有断烂木石,更是人迹罕至之处。由于这些原因,它只能“HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞开无主”了,“无主”既指无人照管,又指梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花无人赏识,不得与人亲近交流而只能孤芳自赏,独自走完自己的HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命历程而已。“已是HRef=https://www.qijian.info/list/huanghun/ target=_blank class=infotextkey>黄昏独自愁”是HRef=https://www.qijian.info/list/niren/ target=_blank class=infotextkey>拟人手法,HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神状态,身处荒僻之境的野梅,虽无人栽培,无人HRef=https://www.qijian.info/list/guanxin/ target=_blank class=infotextkey>关心,但它凭借自己顽强的HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命力也终于长成开HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花了。宝剑剑锋从磨砺出,梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花香自苦寒来!野梅不平凡的HRef=https://www.qijian.info/list/zaoyu/ target=_blank class=infotextkey>遭遇使它具有不同凡响的气质。范成大《梅谱序》说:“野生不经栽接者,……谓之野梅,……香最清。”可是,由于地势使然,野梅虽历经磨难而独具清芬,却无人能会,无人领略其神韵。这犹如“幽居见。那么,野梅为何又偏在HRef=https://www.qijian.info/list/huanghun/ target=_blank class=infotextkey>黄昏时分独自愁呢?因为白天,它尚残存着一线被人发现的HRef=https://www.qijian.info/list/huanxiang/ target=_blank class=infotextkey>幻想,而一到HRef=https://www.qijian.info/list/huanghun/ target=_blank class=infotextkey>黄昏,这些微的HRef=https://www.qijian.info/list/huanxiang/ target=_blank class=infotextkey>幻想也彻底破灭了;这也如前人HRef=https://www.qijian.info/list/guiyuan/ target=_blank class=infotextkey>闺怨诗所说:最难消遣是HRef=https://www.qijian.info/list/huanghun/ target=_blank class=infotextkey>黄昏!不仅如此,HRef=https://www.qijian.info/list/huanghun/ target=_blank class=infotextkey>黄昏又是阴阳交替,气温转冷而易生HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨的时辰,所以;除了心灵的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦之外,还要有肢体上的折磨,“更著HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风和HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨”。这内HRef=https://www.qijian.info/list/waijiao/ target=_blank class=infotextkey>外交困、身心俱损的情形将梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之不幸推到了极处,野梅的HRef=https://www.qijian.info/list/zaoyu/ target=_blank class=infotextkey>遭遇也是作者已往HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生的写照,倾注了诗人的心血!“HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞开无主”一句,作者将自己的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情倾注在客观HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物之中,首句是景语,这句已是情语了。

  上阕集中写了梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的HRef=https://www.qijian.info/list/kunnan/ target=_blank class=infotextkey>困难处境,它也的确还有“愁”。从HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术手法说,写愁时作者没有用诗人、词人们那套惯用的HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻手法,把愁写得像这像那,而是用环境、HRef=https://www.qijian.info/list/shiguang/ target=_blank class=infotextkey>时光和HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然现象来烘托。况周颐说:“词有淡远取神,只描取HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物,而神致自在言外,此为高手。”(《蕙HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风词话》)就是说,词人描写这么多“HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物”,是为了获得梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的“神致”;“深于言情者,正在善于HRef=https://www.qijian.info/list/xiejing/ target=_blank class=infotextkey>写景”(田同之《西圃词说》)。上阕四句可说是“情景双绘”。让读者从一HRef=https://www.qijian.info/list/xilie/ target=_blank class=infotextkey>系列HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物中感受到作者的特定环境下的心绪──愁,也让读者逐渐踏入作者的心境。

  下半阕HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的灵魂及HRef=https://www.qijian.info/list/shengsi/ target=_blank class=infotextkey>生死观。梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花生在世上,无意于炫耀自己的HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花容月貌,也不肯媚俗与招蜂引蝶,所以在HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间上躲得远远的,既不与争奇斗妍的百HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花争夺HRef=https://www.qijian.info/list/chunse/ target=_blank class=infotextkey>春色,也不与菊HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花分享秋光,而是HRef=https://www.qijian.info/list/gudu/ target=_blank class=infotextkey>孤独地在冰天HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪地里开放。但是这样仍摆脱不了百HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的嫉妒,可能会被认为“自命清高”、“别有用心”甚至是“出洋相”……。正像梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花“无意苦争春”一样,对他物的侮辱、误解也一概不予理睬,而是“一任群芳妒”,听之任之:走自己的路,让别人去说吧!同时,不论外界舆论如何,我以不变应万变,只求灵魂的升华与纯洁,即使HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花落了,化成泥土了,轧成尘埃了,我的HRef=https://www.qijian.info/list/pinge/ target=_blank class=infotextkey>品格就像我的香气一样永驻人间。这HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神不正是诗人回首HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事不知悔、奋勇向前不动摇的HRef=https://www.qijian.info/list/renge/ target=_blank class=infotextkey>人格宣言吗!“群芳”在这里代指“主和派”小人。这两句表现出陆游标格孤高,决不与争宠邀媚、阿谀逢迎之徒为伍的HRef=https://www.qijian.info/list/pinge/ target=_blank class=infotextkey>品格和不畏谗毁、HRef=https://www.qijian.info/list/jianzhen/ target=_blank class=infotextkey>坚贞自守的崚嶒傲骨。最后几句,把梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的“独标高格”,再推进一层:“零落成泥碾作尘,只有香如故”。前句承上阕的HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞无主、黄梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花昏日落、HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨交侵等凄惨境遇。这句七个字四次顿挫:“零落”,不堪HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨骤HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风狂的摧残,梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花纷纷凋落了,这是一层。落HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花委地,与泥水混杂,不辨何者是HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,何者是泥了,这是第二层。从“碾”字,显示出摧残者的无情,被摧残者承受的压力之大,这是第三层。结果呢,梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花被摧残、被践踏而化作灰尘了。这是第四层。看,梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的HRef=https://www.qijian.info/list/mingyun/ target=_blank class=infotextkey>命运有多么悲惨,简直令人不忍卒读。但作者的目的决不是单为HRef=https://www.qijian.info/list/xiomei/ target=_blank class=infotextkey>写梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的悲惨HRef=https://www.qijian.info/list/zaoyu/ target=_blank class=infotextkey>遭遇,引起人们的HRef=https://www.qijian.info/list/tongqing/ target=_blank class=infotextkey>同情;从写作手法说,仍是铺垫,是蓄势,是为了把下句的词意推上最高峰。虽说梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花凋落了,被践踏成泥土了,被碾成尘灰了,请看,“只有香如故”,它那“别有韵”的香味,却永远如故,一丝一毫也改变不了。

  末句具有扛鼎之力,它振起全篇,把前面梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的不幸处境,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨侵凌,凋残零落,成泥作尘的HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉、衰飒、悲戚,一股脑儿抛到九霄云外去了。“零落成泥碾作尘,只有香如故”。作者从HRef=https://www.qijian.info/list/minzu/ target=_blank class=infotextkey>民族HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家的利益出发,做出HRef=https://www.qijian.info/list/shengming/ target=_blank class=infotextkey>生命的表白。悲忧中透出一种HRef=https://www.qijian.info/list/jianzhen/ target=_blank class=infotextkey>坚贞的自信。词人借梅HRef=https://www.qijian.info/list/yanzhi/ target=_blank class=infotextkey>言志,曲折地写出险恶HRef=https://www.qijian.info/list/shitu/ target=_blank class=infotextkey>仕途中坚持高沽志行。不媚俗.不屈邪.清真绝俗,HRef=https://www.qijian.info/list/zhongzhen/ target=_blank class=infotextkey>忠贞不渝的HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀与HRef=https://www.qijian.info/list/baofu/ target=_blank class=infotextkey>抱负。这首HRef=https://www.qijian.info/list/yongmei/ target=_blank class=infotextkey>咏梅词.通篇来见“梅”字.却处处传出“梅”的神韵.且作者以梅自喻。比必寄托。物我融一。对梅的赞咏中,显示词人身处逆境而矢志不渝的崇高HRef=https://www.qijian.info/list/pinge/ target=_blank class=infotextkey>品格。

  纵观全词,诗人以物HRef=https://www.qijian.info/list/yuren2/ target=_blank class=infotextkey>喻人,托物HRef=https://www.qijian.info/list/yanzhi/ target=_blank class=infotextkey>言志,巧借饱受摧残、HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花粉犹香的梅HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻自己虽终生HRef=https://www.qijian.info/list/kanke/ target=_blank class=infotextkey>坎坷,绝不媚俗的HRef=https://www.qijian.info/list/zhongzhen/ target=_blank class=infotextkey>忠贞,这也正像他在一首HRef=https://www.qijian.info/list/yongmei/ target=_blank class=infotextkey>咏梅诗中所写的“过时自合飘零去,耻向东君更气怜”。陆游以他饱满的HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国热情,谱写了一曲曲HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国主义诗篇,HRef=https://www.qijian.info/list/jili/ target=_blank class=infotextkey>激励了并HRef=https://www.qijian.info/list/jili/ target=_blank class=infotextkey>激励着一代又一代人,真可谓“双鬓多年作HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪,寸心至死如丹”。

陆游

陆游(1125—1210),字务观,号放翁。汉族,越州山阴(今浙江绍兴)人,南宋著名诗人。少时受家庭爱国思想熏陶,高宗时应礼部试,为秦桧所黜。孝宗时赐进士出身。中年入蜀,投身军旅生活,官至宝章阁待制。晚年退居家乡。创作诗歌今存九千多首,内容极为丰富。著有《剑南诗稿》、《渭南文集》、《南唐书》、《老学庵笔记》等。 ...

陆游朗读
()

猜你喜欢

当年彬父遗词臣,列戟傍观色怒嗔。

过水曾无归壁日,稽山已有措金人。

()

风雷昨夜揭窗纱,未信楼岩不忆家。

和靖山头春到了,莫因寻鹤负梅花。

()

莪蒿露结叶初乾,白首莱衣岁若干。此日开图空掩泣,终天无复梦魂安。

()

贵藩尧母族,外戚汉家亲。业重兴王际,功高复辟辰。
爱贤唯报国,乐善不防身。今日衣冠送,空伤置醴人。
金精何日闭,玉匣此时开。东望连吾子,南瞻近帝台。

()

了无暑。南来几、梅风吹霁虹雨。博山烟一缕。轻度魫窗,萦带芳树。

罗衣楚楚。添半臂、泥金刚彀。玉簟龙鳞似水,仗六曲画屏风,把新寒防护。

()

太液澄波,愁红换了,败荷零露。凉蝉起舞。自窥人,耿无语。

看花长记经游地,但衰泪、风前几缕。怅哀鸿唳角,天涯残梦,旷望何许。

()