江头日暮痛饮。乍雪晴犹凛。山驿凄凉,灯昏人独寝。
鸳机新寄断锦。叹往事、不堪重省。梦破南楼,绿云堆一枕。
清商怨·葭萌驿作。宋代。陆游。 江头日暮痛饮。乍雪晴犹凛。山驿凄凉,灯昏人独寝。鸳机新寄断锦。叹往事、不堪重省。梦破南楼,绿云堆一枕。
日落江边,黄昏时分,任情畅怀八九饮,初雪放晴,寒气袭袭天还冷。小小驿站深山中,显得分外凄凉冷清,灯昏昏,孤零零,一人独睡进梦境。
新近情人寄来织机上段锦,决绝意分明,怎么忍心再回忆旧日款款柔情。南楼同枕美梦今惊醒,当初枕上堆云黑发、妩媚乌鬓,再难寻。
清商怨:古乐府有《清商曲辞》,其音多哀怨,故取以为名。周邦彦以晏词有〔关河愁思〕句,更名《关河令》,又名《伤情怨》。此调42字、43字诸体,俱为双调。
葭萌驿:位于四川剑阁附近,西傍嘉陵江(流经葭萌附近,又名桔柏江),是蜀道上著名的古驿之一。
江头:江边。
乍雪:初雪。
凛:寒冷。
鸳机:织鸳鸯锦的织机。
锦:为裁锦作书。
不堪:不忍。
重省:回顾。
梦破:梦醒。
南楼:武汉南城楼。指所思念的女子。
绿云:指女子乌黑的头发。
参考资料:
1、喻朝刚,周航主编 .《分类两宋绝妙好词 》:生活.读书.新知三联书店,2015:643页
2、人民文学出版.《中国古典词曲 》 :人民文学出版,1995:118页
3、张永鑫,刘桂秋.《古代文史名著选译丛书 陆游诗词选译 》 :凤凰出版社, 2011:289页
这首词创作时间是乾道八年(1172)冬,当时陆游在四川宣抚使司(治所南郑,今陕西汉中)任职,十一月被迫离开抗金前线南郑赴成都任职,在途径四川广元西南的葭萌驿时心生感慨,创作了《清商怨·葭萌驿作》。
参考资料:
1、喻朝刚,周航主编 .《分类两宋绝妙好词 》:生活.读书.新知三联书店,2015:643页
葭萌驿,位于四川剑阁附近,西傍嘉陵江(流经葭萌附近,又名桔柏江),是蜀道上著名的古驿之一,作者有诗云:“乱HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山落日葭萌驿,古渡悲HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风桔柏江”(《有怀梁益旧游》)。公元1172年(乾道八年)陆游在四川宣抚使司(治所南郑,今陕西汉中)任职时,曾数次经过此地。按陆游是当年三月到任、十一月离任赴成都的,据词中所写情景应该是十一月间赴成都经过此地所写的。
上片写在这里留宿的情况,“江头日暮痛饮”,直赋其事,可见词人心中的不快。“痛饮”是排遣HRef=https://www.qijian.info/list/chouxu/ target=_blank class=infotextkey>愁绪的意思。“乍HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪晴犹凛”,衬写其景。斜光照积HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪,愈见其寒,由此HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪后清寒正映出心境之寒。“HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山驿HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉,灯昏人独寝。”由日暮写到夜宿,“HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉”二字写出了词人独宿的滋味“灯昏”更可以看出词人的HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉、HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞。古驿孤灯,是旅中孤栖的典型的氛围,不少诗人词客都曾这样描写。白居易写过:“邯郸驿里逢HRef=https://www.qijian.info/list/dongzhi/ target=_blank class=infotextkey>冬至,抱膝灯前影伴身”(《邯郸HRef=https://www.qijian.info/list/dongzhi/ target=_blank class=infotextkey>冬至夜思家》);秦观写过:“……HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风紧驿亭深闭。梦破鼠窥灯”(《如梦令》)。此词亦复如此,而且此处“灯昏”与前面日暮HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪白映照,更带有一层悲哀的色调。上片四句似信手掂来其实在层次、情景的HRef=https://www.qijian.info/list/zuzhi/ target=_blank class=infotextkey>组织上是很新巧的。
过片由“独寝”作相反HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想。“鸳机新寄断锦,叹HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事、不堪重省。”“鸳机”,是一种织具此句引用了前秦苏蕙织锦为HRef=https://www.qijian.info/list/huiwen/ target=_blank class=infotextkey>回文诗寄赠其夫窦滔的HRef=https://www.qijian.info/list/gushi/ target=_blank class=infotextkey>故事,意思是自己心爱的人新近又寄来了HRef=https://www.qijian.info/list/shuxin/ target=_blank class=infotextkey>书信。“HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事”,指当初欢快HRef=https://www.qijian.info/list/xiangju/ target=_blank class=infotextkey>相聚的时候“不堪重省”者有二,一是HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山长水阔难以重聚,二是此时HRef=https://www.qijian.info/list/qiqing/ target=_blank class=infotextkey>凄清想起往日的温暖,更是难耐。
后一种意味更切此时的“不堪”。虽则不堪,心偏HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往,回避不了:“梦破南楼,绿云堆一枕。”这就是“HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事”中的一事,当年同卧南楼,梦醒时见身边的她“绿云堆一枕”。“绿云”指的是HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子秀美的鬓发,“堆”,形容头发蓬松、茂密之状这使人想起“鬓云欲度香腮HRef=https://www.qijian.info/list/xue/ target=_blank class=infotextkey>雪”、“绿窗残梦迷”温庭筠《菩萨蛮》的句子,这是多么动人的情态啊!独宿的HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉,使他想起HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事;想起这件HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事,可能加重了他的HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉感,也可能使他的HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉感在HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事的玩味中消减,这就是HRef=https://www.qijian.info/list/renqing/ target=_blank class=infotextkey>人情的微妙处。“梦破”自是当年情事,读者也不妨将之与此时联系起来,当年的情事如果发生在此时,不同样是温馨一梦吗?今梦、昔梦连成一片,词家恍惚之笔,十分难得。赵翼云:放翁诗“结处必有兴会,有意味”(《瓯北诗话》),此词也是这样。
此词当写HRef=https://www.qijian.info/list/jilu/ target=_blank class=infotextkey>羁旅HRef=https://www.qijian.info/list/chousi/ target=_blank class=infotextkey>愁思,将HRef=https://www.qijian.info/list/yanqing/ target=_blank class=infotextkey>艳情打并进去,正显出HRef=https://www.qijian.info/list/chousi/ target=_blank class=infotextkey>愁思的深切温厚,宋词中如此表现颇为常见。下片所HRef=https://www.qijian.info/list/siren/ target=_blank class=infotextkey>思人事,当有所源。同年春末词人由夔州调往南郑时经过此地曾写有《蝶恋HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花·离小益作》:陌上箫声寒食近。HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨过园林,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花气浮芳润。千里斜阳钟欲螟,凭高望断南楼信。海角天涯行略尽。三十年间,无处无HRef=https://www.qijian.info/list/yihen/ target=_blank class=infotextkey>遗恨。天若有情终欲问,忍教霜点HRef=https://www.qijian.info/list/xiangsi/ target=_blank class=infotextkey>相思鬓?
“南楼信”云云亦是HRef=https://www.qijian.info/list/sinian/ target=_blank class=infotextkey>思念“南楼”HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子,此HRef=https://www.qijian.info/list/nuzi/ target=_blank class=infotextkey>女子是谁,现在已难以确考了有人认为此词是比兴之作,“‘梦破’是说的幻梦应该是指由陇右进军HRef=https://www.qijian.info/list/changan/ target=_blank class=infotextkey>长安,收复失地这一HRef=https://www.qijian.info/list/mengxiang/ target=_blank class=infotextkey>梦想(的破灭,从表现看来,这里全写的男女之情,当日的欢爱,……可是现在恩情断了,‘鸳机新寄断锦’,更没有挽回的余地。陆游在这个境界里,感到无限的HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉。”(《中国历代著名HRef=https://www.qijian.info/list/wenxue/ target=_blank class=infotextkey>文学家评传》第三卷《陆游》,参见《词学研究论HRef=https://www.qijian.info/list/wenji/ target=_blank class=infotextkey>文集·陆游的词》)这样的解说恐怕并不是词的本意。如果说,陆游由于从军南郑的HRef=https://www.qijian.info/list/shiyi/ target=_blank class=infotextkey>失意,加深了心头的抑郁,使得他“在这个境界里”,更“感到无限的HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉”,羁愁中渗进了HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治HRef=https://www.qijian.info/list/shiyi/ target=_blank class=infotextkey>失意的意绪,那是可以理解的,也是很HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然的;若字牵句合以求比兴,那就显得太机械了。至于以陆游此次是携眷同行为据,证实此词是“假托HRef=https://www.qijian.info/list/guiqing/ target=_blank class=infotextkey>闺情写他自己HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情”,那恐怕与HRef=https://www.qijian.info/list/wenxue/ target=_blank class=infotextkey>文学创作规律及HRef=https://www.qijian.info/list/guren2/ target=_blank class=infotextkey>古人HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活方式都相距甚远了。
陆游(1125—1210),字务观,号放翁。汉族,越州山阴(今浙江绍兴)人,南宋著名诗人。少时受家庭爱国思想熏陶,高宗时应礼部试,为秦桧所黜。孝宗时赐进士出身。中年入蜀,投身军旅生活,官至宝章阁待制。晚年退居家乡。创作诗歌今存九千多首,内容极为丰富。著有《剑南诗稿》、《渭南文集》、《南唐书》、《老学庵笔记》等。 ...
陆游。 陆游(1125—1210),字务观,号放翁。汉族,越州山阴(今浙江绍兴)人,南宋著名诗人。少时受家庭爱国思想熏陶,高宗时应礼部试,为秦桧所黜。孝宗时赐进士出身。中年入蜀,投身军旅生活,官至宝章阁待制。晚年退居家乡。创作诗歌今存九千多首,内容极为丰富。著有《剑南诗稿》、《渭南文集》、《南唐书》、《老学庵笔记》等。
投赠刑部尚书不忽木公。元代。赵孟頫。 胄子何多士,明公特妙年。诗书师法在,簪绂相门传。曳履星辰上,分光日月边。帝心知俊彦,群望属英贤。大木明堂器,朱丝清庙弦。吉人词自寡,君子德为先。断狱阴功厚,优儒礼数偏。我非天下士,人谓地行仙。山好双游屐,溪清一钓船。赋诗时遣兴,好客恨无钱。政尔韦编绝,俄闻束帛戋。风尘驱驲骑,霜雪洒鞍鞯。别妇经春夏,离乡整四千。家书愁展读,旅食困忧煎。郎位蒙超擢,官曹幸接联。屡闻哦鄙句,信或有前缘。知己诚难遇,扪心益自怜。樊中淹泽雉,春晚怨啼鹃。骥病思丰草,鸿冥羡远天。仁言如借便,白首向林泉。
古意五首 其三。。戴梓。 庭前有嘉树,双双落奇鸟。卿云散组翰,焕彩张灵葆。乳哺群雏娇,噰噰聚晴晓。春风游冶郎,翠骑飞芳草。挟弹觅当垆,意气何矫矫。侧目眄高柯,金丸度空杪。一击毛羽摧,惊飞何扰扰。哀哉覆巢下,众雏难自保。
浣溪沙。两汉。佚名。 酒拍胭脂颗颗新。丹砂然火弃精神。暑天秋杪锦生春。香味已惊樱实淡,绛皮还笑荔枝皴。美人偏喜破朱唇。