龙蟠虎踞金陵郡,古来六代豪华盛。缥凤不来游,台空江自流。下临全楚地,包举中原势。可惜草连天,晴郊狐兔眠。
菩萨蛮令·金陵怀古。宋代。康与之。 龙蟠虎踞金陵郡,古来六代豪华盛。缥凤不来游,台空江自流。下临全楚地,包举中原势。可惜草连天,晴郊狐兔眠。
宋廷南迁,围绕定都问题,有过一段时期的HRef=https://www.qijian.info/list/zhenglun/ target=_blank class=infotextkey>争论。
建炎三年(1129)二月,帝在镇江。当时金军正拟渡HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南下,帝召从臣问计,王渊以杭州有重江之险,主张逃往杭州。高宗畏敌如虎,此话正中下怀。张邵上疏曰:“今纵未能遽争中原,宜进都金陵,因江、淮、蜀、汉、闽、广之资,以图恢复。”帝不听,去了杭州。绍兴六年(1136)七月,张浚上奏曰:“东南形胜莫重于建康(即金陵),实为中兴根本,且使人主居此,北望中原,常怀愤惕,不敢暇逸。而临安(即杭州)僻在一隅,内则易生玩肆,外则不足以号召远近,系中原之心。请临建康,抚三军,以图恢复。”这一回因形势好转,即于次年移跸金陵。但八年回杭州。张守谏曰:“建康自六朝为HRef=https://www.qijian.info/list/diwang/ target=_blank class=infotextkey>帝王都,气象雄伟,且据都会以HRef=https://www.qijian.info/list/jingli/ target=_blank class=infotextkey>经理中原,依险阻以捍御强敌。陛下席未及暖,今又巡幸,百司六军有勤动之苦,民力邦用有烦费之忧。愿少安于此,以系中原民心。”然而高宗正一心与金人议和不以收复北方失地为大业,执意定都杭州。同年,宋金签订了“绍兴和议”,自此南宋都定临安。(见《宋史纪事本末》卷六十三《南迁定都》)康与之此词,正即作于这一HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史时期。名曰“HRef=https://www.qijian.info/list/huaigu/ target=_blank class=infotextkey>怀古”,实是“HRef=https://www.qijian.info/list/shangjin/ target=_blank class=infotextkey>伤今”,是针对当时南宋小朝廷奉行逃跑和妥协政策而发的扼腕之叹。
上阕思接千载,写HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史长河中的金陵。金陵群HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山屏障,大江横陈,是东南形胜之地,自三国吴孙权建都于此,历东晋、宋、齐、梁、陈,六朝为HRef=https://www.qijian.info/list/diwang/ target=_blank class=infotextkey>帝王之宅,豪华竞逐,盛极一时。起二句,即概述那一段灿烂辉煌的HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事,以先声夺人。“龙蟠虎踞”四字用典,汉末诸葛亮出使东吴,睹金陵(时称秣陵)HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山阜,有“钟HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山龙蟠,石头虎踞”之见,见《太平御览。州郡部。叙京都》引晋张勃《吴录》。南京HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山川雄伟HRef=https://www.qijian.info/list/renshi/ target=_blank class=infotextkey>人事繁华,可谓珠联璧合,相得益彰。然而,宇宙无穷,HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山川长在;盈虚有数,HRef=https://www.qijian.info/list/renshi/ target=_blank class=infotextkey>人事不居。三百馀年在永恒的HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史面前只是弹指一瞬。随着政权更迭,国都无移,金陵的繁华已成古迹。“缥凤”二句,情绪陡落千丈,与后蜀欧阳炯《江城子》(晚日金陵岸草平)之所谓“六代繁华,暗逐逝波声”、“北宋王安石《桂枝香·金陵HRef=https://www.qijian.info/list/huaigu/ target=_blank class=infotextkey>怀古》之所谓六朝旧事随流水”同一HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨。由字面可看出,明显是化用李白《登金陵凤凰台》诗:“凤凰台上凤凰游,凤去台空江自流。”缥凤,淡清色的凤HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟。凤凰台,故址在今南京HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花盝冈。南朝宋文帝元嘉十六年(439),有三HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟翔集于此,状如孔雀,五色文彩,鸣声谐和,众HRef=https://www.qijian.info/list/niao/ target=_blank class=infotextkey>鸟群至,遂筑此台以纪其瑞。见宋乐史《太平寰宇记·HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南东道·升州·江宁县》。由于李白诗为人们所熟知,而读者不难HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想而及同诗中“吴宫HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花草埋幽径,晋代衣冠成古丘”等名句,局部返观为整体,十个字带出了一连串HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境,当年“豪华”之盛,今日HRef=https://www.qijian.info/list/xiaose/ target=_blank class=infotextkey>萧瑟之衰,种种画面遂一而过。且“龙蟠虎踞”云云以“HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山”起,“台空江流”云云以“水结”针缕亦极周到。
题面“金陵HRef=https://www.qijian.info/list/huaigu/ target=_blank class=infotextkey>怀古”之意,上阕四句已足。然词人之用心原不在“发思古之幽情”,为“HRef=https://www.qijian.info/list/huaigu/ target=_blank class=infotextkey>怀古”而“HRef=https://www.qijian.info/list/huaigu/ target=_blank class=infotextkey>怀古”,“HRef=https://www.qijian.info/list/huaigu/ target=_blank class=infotextkey>怀古”的目的是为了“HRef=https://www.qijian.info/list/shangjin/ target=_blank class=infotextkey>伤今”,故下阕即转入此旨。“下临”二句,视通万里,置金陵于有利战略地位。“全楚地”,语见唐刘长卿《长沙馆中与郭夏对HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨》诗“云横全楚地”,泛指HRef=https://www.qijian.info/list/changjiang/ target=_blank class=infotextkey>长江中游地区。春秋战国时,此系楚国的腹地,故云。“包举”,包抄而攻取。二句说金陵为HRef=https://www.qijian.info/list/changjiang/ target=_blank class=infotextkey>长江下游的战略要地,与HRef=https://www.qijian.info/list/changjiang/ target=_blank class=infotextkey>长江中游诸重镇共同构结成包抄中原的态势。按当时军事方略,南宋如欲北伐收复中原失地,可于HRef=https://www.qijian.info/list/changjiang/ target=_blank class=infotextkey>长江中、下游两路出兵,一路自鄂州(今武汉市一带)出荆襄,直趋河路;一路自金陵等地出淮南,迂回HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山东。倘若更置一军自汉中出,攻取关陕,三路进击,则尤佳。词人能够高度评价金陵在北伐事业中所占据的重要战略地位,见识卓越前引张邵、张浚、张守之HRef=https://www.qijian.info/list/zouyi/ target=_blank class=infotextkey>奏议,与康与之此词,或为HRef=https://www.qijian.info/list/zhengzhi/ target=_blank class=infotextkey>政治家之言论,或为HRef=https://www.qijian.info/list/wenxue/ target=_blank class=infotextkey>文学家之笔墨,都代表着当时的军心、民心。南宋HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国词,与HRef=https://www.qijian.info/list/minzu/ target=_blank class=infotextkey>民族、HRef=https://www.qijian.info/list/renmin/ target=_blank class=infotextkey>人民的HRef=https://www.qijian.info/list/yuanwang/ target=_blank class=infotextkey>愿望息息相通。行文至此,词情再度振起。可是,“事无两样人心别”(辛弃疾《虞HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人。同父见和再用前韵》),以高宗为首的南宋统治HRef=https://www.qijian.info/list/jituan/ target=_blank class=infotextkey>集团只知向金人屈膝求和,不知利用民众力量。他们龟缩在浙东一隅,视HRef=https://www.qijian.info/list/changjiang/ target=_blank class=infotextkey>长江天险为第二道院墙,不去利用金陵的战略位置。
面对这一冷酷的HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实,词人的激情不禁再一次跌到冰点。“可惜草连天,晴郊狐兔眠!”一声长吁,包含着多么沉重的HRef=https://www.qijian.info/list/shiwang/ target=_blank class=infotextkey>失望与HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦啊。作为南宋臣民,词人不可能直言不讳地去批揭那龙喉下的逆鳞,然而他已经形象地告诉后人,南宋统治者的胆识,在六朝之下!东晋以迄梁陈,文治武功虽不甚景气,毕竟尚有勇气定都金陵,与北方抗衡,未至于躲得那么远呢。
此词的特点是,上下八句,两两相形,共分为四个层次,呈现为“扬——抑——扬——抑”的大起大落,这种章法与词人HRef=https://www.qijian.info/list/huaigu/ target=_blank class=infotextkey>怀古HRef=https://www.qijian.info/list/shangjin/ target=_blank class=infotextkey>伤今时起伏的心潮吻合无间。
由起句的“龙蟠虎踞”到收句的“狐卧兔眠”,两组意象遥遥相对,亦是匠心所在。其意盖从北周庚信《哀HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南赋》“昔之虎踞龙盘,加以黄旗紫气,莫不随狐兔而窟穴,与HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风尘而殄瘁”云云化出,更为简洁。龙虎地而无有龙腾虎掷的形象,却成为狐兔之乐园,此情此景,本身即是莫大的HRef=https://www.qijian.info/list/fongci/ target=_blank class=infotextkey>讽刺,不必更着一字,读者已随词人作喟然之浩叹矣。
康与之字伯可,号顺庵,洛阳人,居滑州(今河南滑县)。生平未详。陶安世序其词,引与之自言:“昔在洛下,受经传于晁四丈以道,受书法于陈二丈叔易。”建炎初,高宗驻扬州,与之上《中兴十策》,名振一时。秦桧当国,附桧求进,为桧门下十客之一,监尚书六部门,专应制为歌词。绍兴十七年(1147),擢军器监,出为福建安抚司主管机宜文字。桧死,除名编管钦州。二十八年,移雷州,再移新州牢城,卒。 ...
康与之。 康与之字伯可,号顺庵,洛阳人,居滑州(今河南滑县)。生平未详。陶安世序其词,引与之自言:“昔在洛下,受经传于晁四丈以道,受书法于陈二丈叔易。”建炎初,高宗驻扬州,与之上《中兴十策》,名振一时。秦桧当国,附桧求进,为桧门下十客之一,监尚书六部门,专应制为歌词。绍兴十七年(1147),擢军器监,出为福建安抚司主管机宜文字。桧死,除名编管钦州。二十八年,移雷州,再移新州牢城,卒。
武功阻雨呈康德涵状元三首 其三。明代。郑岳。 关辅多英俊,抡魁迥不凡。清樽延款语,细雨湿征衫。绝粒离烟火,行空脱辔衔。西归仍有约,拉我访云岩。
有人示山水画卷以为元晖作求诗。宋代。戴表元。 砚山山下小於菟,文彩斓斑今亦无。一坞乱云浓似漆,春风吹梦过西湖。
颂古三十一首。宋代。释如本。 一波才动众波随,汩没尘寰几个知。突兀须弥横宇宙,纵横妙用更由谁。
秋兰篇。魏晋。傅玄。 秋兰映玉池,池水清且芳。芙蓉随风发,中有双鸳鸯。双鱼自踊跃,两鸟时回翔。君其历九秋,与妾同衣裳。
与谢石秋、星楼、林湘畹、黄茂笙游冈山超峰寺中途遇雨 其一。近现代。许南英。 游憩超峰寺,登车日已曛。暮天销薄霭,秋雨酿浓云。老去思依佛,閒来欲与君。西风吹断雁,拭泪拜孤坟!