千年调·左手把青霓

千年调·左手把青霓朗读

开山径得石壁,因名曰苍壁。事出望外,意天之所赐邪,喜而赋。

左手把青霓,右手挟明月。吾使丰隆前导,叫开阊阖。周游上下,径入寥天一。览玄圃,万斛泉,千丈石。

钧天广乐,燕我瑶之席。帝饮予觞甚乐,赐汝苍壁。嶙峋突兀,正在一丘壑。余马怀,仆夫悲,下恍惚。

译文

开辟山路得到一块石壁,把它命名为苍壁。此事出乎意料之外,以为是上天的恩赐,因高兴而写此词。

左手拿住青霓,右手挟住明月,我让雷神丰隆在前面做向导,叫开天宫之门。我周游太空,径直走入天之最高处。游历了神奇迷离的仙山悬圃,观赏了水源滔滔的涌泉和直立千丈的仙石。

天帝用钧天广乐并设瑶池宴来款待我。天帝请我饮酒,并赐苍壁一块。苍壁重叠高耸,正在瓢泉丘壑山水之间。我的马不肯前行,驾车人因思家而悲伤,从天上返回人间我觉得恍惚惆怅。

注释

千年调:词牌名。此调曹组词名“相思会”,因其首韵有“人无百年人,刚作千年调”句,辛弃疾改此名。双调七十五字,仄韵格,较曹组词少末句二衬字。

青霓(ní):虹霓。

丰隆:雷神。

阊(chāng)阖(hé):天门。

寥天一:空虚浑然一体的高天。

斛(hú):古代量米容器,十斗为一斛。

钧天广乐:天上仙乐。

燕:同“宴”,即宴饮。瑶:瑶池,传说中的仙池,为群仙宴饮之所。

饮(yìn)予:请我饮酒。

嶙(lín)峋(xún)突兀:形容苍壁重叠高耸。

余马怀:我的马因怀乡而不肯前行。

仆夫悲:我的驾车人因思家而悲伤。

参考资料:

1、刘乃昌 编选.辛弃疾集.南京:凤凰出版社,2014:123-125

千年调·左手把青霓创作背景

  这首词问世时,已值作者辛弃疾闲居瓢泉,时间大约在公元1200年(宋庆元六年)之后,这时作者壮志难酬,长时间闲居家中,年过六旬,体力不济,所以,逃避现实,过隐居生活的消极思想应运而出,可是这首《千年调》却充满积极浪漫主义精神,这在那个时期的词中是很特别的。

  小序“意天之所赐邪,喜而赋”,表明了写作的原因和HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。作者自以为得了天赐石壁,HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神为之一振,又看到所得的苍壁“势欲摩空”、“有心雄泰华”,他似乎由此得了天命,奋发向上,不断进取的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想又在胸中激荡,HRef=https://www.qijian.info/list/zhuiqiu/ target=_blank class=infotextkey>追求HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神鼓舞他在HRef=https://www.qijian.info/list/huanxiang/ target=_blank class=infotextkey>幻想的世界里纵横驰骋。在这样的心境下,这首词应运而生。

  全词抒发词人超逸不凡的HRef=https://www.qijian.info/list/xionghuai/ target=_blank class=infotextkey>胸怀,反映他HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国HRef=https://www.qijian.info/list/huaixiang/ target=_blank class=infotextkey>怀乡精忠报国的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想,表现他HRef=https://www.qijian.info/list/huaicaibuyu/ target=_blank class=infotextkey>怀才不遇的HRef=https://www.qijian.info/list/kumen/ target=_blank class=infotextkey>苦闷HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。上阕写登天与周游。词人展开HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象的翅膀,乘着神HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马飞入太空。“左手把青霓,右手挟HRef=https://www.qijian.info/list/mingyue/ target=_blank class=infotextkey>明月”,起句很有气势,一开始就把读者带入了天HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马行空、纵横驰骋的神奇壮丽景象之中。接下去,化用HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原《离骚》中的诗句描绘进入天宫的情景。“叫开阊阖”一句由《离骚》“吾令帝阍开关兮,倚阊阖而望予”凝缩而来。HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原为了上下求索,曾HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象飞上天空,到达天门,但当他命令守门的帝阍打开天门时却吃了闭门羹。辛弃疾在这一点上似乎比HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原幸运得多,他是禀承着天恩登天的,天神HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然不会挡驾,他的开路先锋雷师很顺利地叫开了天门,让他进入天国。“吾使丰隆前导”脱胎于《离骚》“吾令丰隆乘云兮”。原句是描写HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原上天碰壁后准备到下界“求女”出发时的情景的,事在“令帝阍开关”而被拒之门外之后,词人在这里重新组合,把两件事融为一体了。“周游上下,径入寥天一。览玄圃,万斛泉,千丈石。”“入于寥天一”是《庄子·大宗师》篇中语。这四句描写遨游天宇的情景。词人在天国里上下周游,直到太虚之境,在那里饱览了天上的奇景珍物,游历了神奇迷离的仙HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山悬圃,观赏了水源滔滔的涌泉和直立千丈的仙石。

  下阕写受赐与HRef=https://www.qijian.info/list/huaixiang/ target=_blank class=infotextkey>怀乡。“钧天广乐,燕我瑶之席。帝饮予觞甚乐,赐汝苍壁。”这四句写天帝对词人的恩赐。这里化用《史记·赵世家》中赵简子HRef=https://www.qijian.info/list/mengyou/ target=_blank class=infotextkey>梦游天国的HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故。赵简子曾有病,五日不省HRef=https://www.qijian.info/list/renshi/ target=_blank class=infotextkey>人事,扁鹊对赵的家臣说,昔日秦穆公也曾这样过,三天后一定会醒过来。又过了两天半果然醒来,醒后对家臣说:我到了天帝那里,玩得很快乐,我和众神在中天游玩,欣赏了天上的仙乐和仙舞,天帝很高兴,还赐我两个竹篮子。辛弃疾把这个HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故借用过来,描写自己HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象中受天帝款待、赏赐的情景:天帝以隆重的仪式迎接他,在瑶池设下宴席,众多乐工奏起仙乐,天帝亲自斟酒,还高兴地说:“我要将苍壁赐予你。”这是至高无上的恩遇,只有当年将成霸业的秦穆公和将要拜为正卿的赵简子才得到过。辛用此典,可见HRef=https://www.qijian.info/list/xiongjin/ target=_blank class=infotextkey>胸襟之博大与自命不凡。天帝赐赵简子两个篮子,日后果然得到了应验,赵简子接连攻下二国,扩大了奉邑,成为晋国的实权派。辛弃疾把苍壁看作“天之所赐”与当年赵简子的受天幸相比,表现出他立功报国的勃大雄心和凌云HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志。

  “嶙峋突兀,正在一丘壑。”这两句描写苍壁的形象和位置。这苍壁形体虽小,但气势雄伟。作者在《临江仙》中说:“莫笑吾家苍壁小,棱层势欲摩空。”“一丘一壑”本指HRef=https://www.qijian.info/list/yinzho/ target=_blank class=infotextkey>隐者的住处,这里指作者瓢泉宅第亭园的一部分,也代指他的居所。这样一块苍壁坐落在一丘一壑之间是很有象征意义的。作者这样写,大概是在表明他虽然身在一丘一壑之间,却志在千里之外,“位卑未敢忘HRef=https://www.qijian.info/list/youguo/ target=_blank class=infotextkey>忧国”也许作者正是这样来领会天赐苍壁的用意的。

  词的最后三句借用《离骚》中的“忽临睨夫旧乡;仆夫悲余HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马怀兮,蜷局顾而不行”,抒发HRef=https://www.qijian.info/list/huainian/ target=_blank class=infotextkey>怀念故土的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情。词人虽然在天宫受到盛情接待,过着HRef=https://www.qijian.info/list/moihao/ target=_blank class=infotextkey>美好HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活,但他仍然深情地HRef=https://www.qijian.info/list/juanlian/ target=_blank class=infotextkey>眷恋着祖国和HRef=https://www.qijian.info/list/jiaxiang/ target=_blank class=infotextkey>家乡,致使他的随从和HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马都HRef=https://www.qijian.info/list/beishang/ target=_blank class=infotextkey>悲伤起来,于是辞别天宫,恍恍惚惚地回返尘寰。这里也反映出词人当时HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想的HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾,他虽然羡慕那醉眠的陶令,却又不甘心去过那种完全超然世外的桃源HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活。苍壁的出现触动了他的HRef=https://www.qijian.info/list/jiji/ target=_blank class=infotextkey>积极用世HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想,赋苍壁寄托着远大的HRef=https://www.qijian.info/list/baofu/ target=_blank class=infotextkey>抱负。

  这首词最大的HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术特点就是五彩缤纷的HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想和光怪陆离的幻觉。古代HRef=https://www.qijian.info/list/langman/ target=_blank class=infotextkey>浪漫主义诗人HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原在主客观HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾得不到解决时,常常在诗歌中以HRef=https://www.qijian.info/list/huanxiang/ target=_blank class=infotextkey>幻想的方式求得HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神的寄托和解脱。辛弃疾继承了HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原的HRef=https://www.qijian.info/list/langman/ target=_blank class=infotextkey>浪漫主义传统,在这首词中,通过HRef=https://www.qijian.info/list/xiangxiang/ target=_blank class=infotextkey>想象,创造出神奇瑰丽的形象和HRef=https://www.qijian.info/list/lixiang/ target=_blank class=infotextkey>理想的HRef=https://www.qijian.info/list/shenxian/ target=_blank class=infotextkey>神仙世界。他在那里得到无限广阔的HRef=https://www.qijian.info/list/ziyou/ target=_blank class=infotextkey>自由天地,受到礼遇和赏赐,与HRef=https://www.qijian.info/list/xianshi2/ target=_blank class=infotextkey>现实HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活中的HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄无用武之地形成鲜明对照。这首词不仅表现手法象HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原的《离骚》,而且多处融进了《离骚》的句意,因此它在HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想和HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术方面都同《离骚》有许多共同点。

  但是,作者并没有机械地模仿《离骚》。所用《离骚》的诗句都经过了加工改造和融会创新。借用的诗句涉及到《离骚》的许多情节,HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原求见天帝被拒之门外,下界求女又遭到拒绝,后来终于听了巫咸、灵氛的HRef=https://www.qijian.info/list/quangao/ target=_blank class=infotextkey>劝告去“周流观乎上下”,但终因“仆夫悲,余HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马怀”而告终。这些情节到了辛弃疾笔下,得到有机地重新组合,内容上赋予它以新的涵义,并与赵简子受天幸的HRef=https://www.qijian.info/list/diangu/ target=_blank class=infotextkey>典故HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然地融合为一,创造出另一番神游天外的HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境,使之适合表达他的HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang2/ target=_blank class=infotextkey>思想HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情的需要。

  其词抒写力图恢复HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家统一的HRef=https://www.qijian.info/list/aiguo/ target=_blank class=infotextkey>爱国热情,倾诉HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhinanchou/ target=_blank class=infotextkey>HRef=https://www.qijian.info/list/zhuangzhi/ target=_blank class=infotextkey>壮志难酬的HRef=https://www.qijian.info/list/beifen/ target=_blank class=infotextkey>悲愤,对南宋上层统治HRef=https://www.qijian.info/list/jituan/ target=_blank class=infotextkey>集团的屈辱投降进行HRef=https://www.qijian.info/list/jielu/ target=_blank class=infotextkey>揭露和HRef=https://www.qijian.info/list/pipan/ target=_blank class=infotextkey>批判;也有不少吟咏祖国河HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山的作品。HRef=https://www.qijian.info/list/yishu/ target=_blank class=infotextkey>艺术HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格多样,而以HRef=https://www.qijian.info/list/haofang/ target=_blank class=infotextkey>豪放为主。热情洋溢,慷慨HRef=https://www.qijian.info/list/beizhuang/ target=_blank class=infotextkey>悲壮,笔力雄厚,与苏轼并称为“苏辛”。

辛弃疾

辛弃疾(1140-1207),南宋词人。原字坦夫,改字幼安,别号稼轩,汉族,历城(今山东济南)人。出生时,中原已为金兵所占。21岁参加抗金义军,不久归南宋。历任湖北、江西、湖南、福建、浙东安抚使等职。一生力主抗金。曾上《美芹十论》与《九议》,条陈战守之策。其词抒写力图恢复国家统一的爱国热情,倾诉壮志难酬的悲愤,对当时执政者的屈辱求和颇多谴责;也有不少吟咏祖国河山的作品。题材广阔又善化用前人典故入词,风格沉雄豪迈又不乏细腻柔媚之处。由于辛弃疾的抗金主张与当政的主和派政见不合,后被弹劾落职,退隐江西带湖。 ...

辛弃疾朗读
()

猜你喜欢

晓雨初晴满院清,瑶琴一曲遣浮生。柳依花坞传春信,水隔山城远市声。

酒贱每逢田父醉,诗成还就野僧评。尚嫌村客人烟闹,拟就烟霞学向平。

()

兵余重见元宵,浅寒收雨东风起。城门傍晚,金吾传令,遍张灯市。

报道而今,依然放夜,纵人游戏。望愔愔巷陌,星毬散乱,经行处、无歌吹。

()

无计留月住,孤城绝域看。居延击刁斗,闺梦到城难。

()

南冠君子系京华,秋色伤心广柳车。此地由来多侠客,不知谁是鲁朱家。

()

词源灩灩波头展,清唱一声岩谷满。

未容雪积句先高,岂独湖开心自远。

()

弱冠相知早,中年不见多。生涯在王事,客鬓各蹉跎。
良守初分岳,嘉声即润河。还从汉阙下,倾耳听中和。

()