喜迁莺·霜天秋晓

喜迁莺·霜天秋晓朗读

霜天秋晓,正紫塞故垒,黄云衰草。汉马嘶风,边鸿叫月,陇上铁衣寒早。剑歌骑曲悲壮,尽道君恩须报。塞垣乐,尽櫜鞬锦领,山西年少。

谈笑。刁斗静,烽火一把,时送平安耗。圣主忧边,威怀遐远,骄虏尚宽天讨。岁华向晚愁思,谁念玉关人老?太平也,且欢娱,莫惜金樽频倒。

译文

边塞秋晓,霜天无际,冷气袭人,步出帐外,只见晓色中隐约可见的故垒和低压的黄云下那随风摇曳的枯草。战马在风中嘶叫,边鸿在月下呜叫,陇山上戍卒身穿铠甲,在早寒中戍守。将士们唱着悲壮的军歌,都说皇恩应报。衣甲鲜明的少年将士,深觉从军守边之乐。

我们在从容镇定之间就把边事平定了。夜间不必击刁斗以警戒,每夜放炳一炬,经常送出平安的信息。朝廷采取守边的策略,对化外之民,也想用仁义去感化他们,而不用武力去镇压,等待他们自己来归附。但在太平时期,我却叹息岁晚难归、年华空逝。边境平静了,暂且尽情欢乐,不要吝惜金樽里的美酒,频频畅饮吧。

注释

喜迁莺:词牌名,又名《鹤冲天》、《万年枝》、《春光好》等。

紫塞:长城边塞。

故垒:边塞的旧营垒。

汉马:指宋朝边防军的战马。

铁衣:铁甲。

橐(tuó)楗(jiàn):橐,袋子;楗,马上盛弓的器具,这里引申为收藏。

山西:指华山或太行山以西的地区。

刁斗:一种铜质军中用具,有柄;白天用来烧饭,夜间击以巡更。

平安耗:报平安的消息;耗,消息、音信。

圣主:此处指宋仁宗赵祯。

岁华:时光,年华。

参考资料:

1、王蔚编选.《宋词三百首·元曲三百首》.内蒙古:内蒙古文化出版社,2006:44

2、《古代汉语词典》编写组编.《古代汉语词典》.北京:商务印书馆,2003:1555

3、刘振喜.《宋代爱国词选》.郑州:中州古籍出版社,1990年07月第1版:10

喜迁莺·霜天秋晓创作背景

  宋仁宗嘉祐年间,蔡挺曾任庆州(治所在今甘肃庆阳)太守,屡次击退西夏军队的进犯,为朝廷立下大功。不久,他又调任渭州(治所在今甘肃平凉)太守,生活艰苦。在这种艰苦的环境中,蔡挺训练出一支能征惯战、训练有素的军队,保卫了国家边境的安全。于战斗间隙,蔡挺写就这篇词。

参考资料:

1、徐尚衡编著.《中国诗词故事》.江苏:江苏少年儿童出版社,2014:266

  这篇词词人从塞上秋来的异样HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光入笔,展开对边防HRef=https://www.qijian.info/list/junlu/ target=_blank class=infotextkey>军旅HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的铺陈,表现了HRef=https://www.qijian.info/list/jiangshi/ target=_blank class=infotextkey>将士们立功报国、以苦为乐的HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神,同时也是HRef=https://www.qijian.info/list/kowang/ target=_blank class=infotextkey>渴望保家卫国却无用武之地的HRef=https://www.qijian.info/list/ziwo/ target=_blank class=infotextkey>自我HRef=https://www.qijian.info/list/kuanwei/ target=_blank class=infotextkey>宽慰,使得读者产生深刻的印象。

  上片描写的是北方HRef=https://www.qijian.info/list/biansai/ target=_blank class=infotextkey>边塞HRef=https://www.qijian.info/list/shenqiu/ target=_blank class=infotextkey>深秋景象。首言“霜天秋晓”,时令已届“白露为霜”的HRef=https://www.qijian.info/list/shenqiu/ target=_blank class=infotextkey>深秋,天刚拂晓。一个“正”字,领起HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物环境的描绘。“紫塞故垒,黄云衰草”,HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物对举,色彩斑烂。表明词人立足之处已是边防HRef=https://www.qijian.info/list/guansai/ target=_blank class=infotextkey>关塞,HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物HRef=https://www.qijian.info/list/xiaose/ target=_blank class=infotextkey>萧瑟苍茫。接着用工整的对句,由环境HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物描绘,进入HRef=https://www.qijian.info/list/junlu/ target=_blank class=infotextkey>军旅HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的铺陈。“汉HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马嘶HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,边鸿叫月。”宋朝边防军的骏HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马正迎着凛冽西HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风呼啸,是对战斗的HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往;南归的鸿雁,在边庭拂晓时的HRef=https://www.qijian.info/list/yuexia/ target=_blank class=infotextkey>月下飞鸣,给苍茫HRef=https://www.qijian.info/list/biansai/ target=_blank class=infotextkey>边塞增添了几分HRef=https://www.qijian.info/list/qiqing/ target=_blank class=infotextkey>凄清。作为身先HRef=https://www.qijian.info/list/shizu/ target=_blank class=infotextkey>士卒的统帅,词人身上的铁甲奈不得陇上早寒,故称“陇上铁衣寒早。”“剑歌骑曲HRef=https://www.qijian.info/list/beizhuang/ target=_blank class=infotextkey>悲壮,尽道君恩须报”。两句通过HRef=https://www.qijian.info/list/beizhuang/ target=_blank class=infotextkey>悲壮的军乐军歌,HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示了边防HRef=https://www.qijian.info/list/jiangshi/ target=_blank class=infotextkey>将士的HRef=https://www.qijian.info/list/xinli/ target=_blank class=infotextkey>心理。在“朕即HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家”的当时HRef=https://www.qijian.info/list/shehui/ target=_blank class=infotextkey>社会,人们视君王与HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家为一体,一个“尽”字,突现报效君国为国HRef=https://www.qijian.info/list/shubian/ target=_blank class=infotextkey>戍边是全军上下的心愿。正由于以身许国,万众一心,尽管置身早秋的异域,历尽边地的HRef=https://www.qijian.info/list/jianxin/ target=_blank class=infotextkey>艰辛,人人都能以HRef=https://www.qijian.info/list/shubian/ target=_blank class=infotextkey>戍边为乐。“塞垣乐”三字,洋溢着战斗HRef=https://www.qijian.info/list/leguan/ target=_blank class=infotextkey>乐观情绪。一字千钧。“尽櫜鞬锦领”句,描写HRef=https://www.qijian.info/list/jiangshi/ target=_blank class=infotextkey>将士们的装束。又一“尽”字,既见所有HRef=https://www.qijian.info/list/jiangshi/ target=_blank class=infotextkey>将士的飒爽英姿,又见全军上下的严明HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风纪。“HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山西年少”四字,点明这英勇的行伍,是由华HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山以西的HRef=https://www.qijian.info/list/shaonian/ target=_blank class=infotextkey>少年组成,收束上片。

  下片描写词人HRef=https://www.qijian.info/list/kowang/ target=_blank class=infotextkey>渴望保家卫国以及无法消遣的HRef=https://www.qijian.info/list/chousi/ target=_blank class=infotextkey>愁思。用“谈笑”二字,承接“HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山西年少”,进一步展现以“塞垣”为“乐”的HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄群象。“刁斗尽”,意味着夜尽天明以照应篇首。“烽火一把,时送平安耗”,既表明敌情及对敌情的警惕、戒备,又表明边防线上没有HRef=https://www.qijian.info/list/zhanzheng/ target=_blank class=infotextkey>战争冲突。“圣主忧边,威怀遐远,骄寇尚宽天讨”。HRef=https://www.qijian.info/list/youlǜ/ target=_blank class=infotextkey>忧虑边患,威震边庭,怀柔远方,这是对“圣主”神宗赵顼的HRef=https://www.qijian.info/list/gesong/ target=_blank class=infotextkey>歌颂。“骄寇尚宽天讨”句,既是边防没有战事的原因,又为词人那老却HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄的HRef=https://www.qijian.info/list/chousi/ target=_blank class=infotextkey>愁思伏笔。HRef=https://www.qijian.info/list/jiangshi/ target=_blank class=infotextkey>将士HRef=https://www.qijian.info/list/kowang/ target=_blank class=infotextkey>渴望报国立功,圣主对“骄寇”却“尚宽天讨”,在这一对HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾面前,身先HRef=https://www.qijian.info/list/shizu/ target=_blank class=infotextkey>士卒的词人,倍觉无有用武之地,故有“岁华向晚”时的“HRef=https://www.qijian.info/list/chousi/ target=_blank class=infotextkey>愁思”和“谁念玉关人老”的嗟叹。语辞婉转,含义深沉,是全词眼目所在。这几句,是词人的HRef=https://www.qijian.info/list/ziwo/ target=_blank class=infotextkey>自我HRef=https://www.qijian.info/list/kuanwei/ target=_blank class=infotextkey>宽慰。“太平也,且欢娱,莫惜金樽频倒”。意谓趁着边庭没有战事,姑且为欢作乐,用“金樽频倒”来浇灌“岁华向晚”的HRef=https://www.qijian.info/list/chousi/ target=_blank class=infotextkey>愁思,享受玉关闲置的太平HRef=https://www.qijian.info/list/suiyue/ target=_blank class=infotextkey>岁月。

  全词突出表现戍HRef=https://www.qijian.info/list/bianjiang/ target=_blank class=infotextkey>边将士立功报国的共同心愿与以苦为乐的战斗HRef=https://www.qijian.info/list/jingshen/ target=_blank class=infotextkey>精神,倾诉了帅驻边关唯恐HRef=https://www.qijian.info/list/shiguang/ target=_blank class=infotextkey>时光空过、老却HRef=https://www.qijian.info/list/yingxiong/ target=_blank class=infotextkey>英雄的HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁。HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物描绘有声有色,形象刻画神采飞扬。言词流利婉转,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格含蓄深沉。词人通过这首词暗讽边防政策的不力又讴歌盛世的太平、HRef=https://www.qijian.info/list/kowang/ target=_blank class=infotextkey>渴望早立边功又不安久戍,耐人寻味。十分鲜明表现出词人不愿闲置边地的心思和HRef=https://www.qijian.info/list/chouxu/ target=_blank class=infotextkey>愁绪。

蔡挺

蔡挺(1014-1079)字子政,宋城(今河南商丘)人。景祐元年(1034)进士,官至直龙图阁,知庆州,屡拒西夏犯边。神宗即位,加天章阁待制,知渭州。治军有方,甲兵整习,常若寇至。熙宋五年(1072),拜枢密副使,元丰二年卒,年六十六,谥敏肃。《宋史》、《东都事略》有传。《宋史》本传称挺“渭久,郁郁不自聊,寓意词曲,有‘玉关人老’之叹”。魏泰《东轩笔录》卷六称其词“盛传都下”。 ...

蔡挺朗读
()

猜你喜欢

韩雍

青云梦里谢夔皋,懒受玄纁制锦袍。贫贱不荒三径业,轻肥应薄五陵豪。

江湖寂寞流风远,光岳晶荧间气高。过客纷纷吊遗迹,谁轻名利等鸿毛。

()

暘虫赫赫欲流金,夹岸垂杨失翠阴。

已恐人间被汤旱,谁从天上作商霖。

()

青粉墙低望里遥,红泥亭子柳千条。

郎船但逐东流水,西丽桥来北丽桥。

()

闻名悭一面,见画悟同门。衣钵承卢赵,钩皴逼宋元。

明窗堪自遣,斯道共谁论。格禁空翘跂,神交海内存。

()

飘泊诚堪叹,飞蓬离本根。艰危辞故邑,高逸隐吴门。

闻说芳兰地,都令野草繁。何时赋归去,同醉少陵园。

()

百辟欢呼降诞辰,金樽献酒愿千春。延年不假丹砂效,亨寿全由圣德新。

古物进来兼药鼎,画图呈处有仙人。君恩若赏歌诗意,应念甘泉侍从臣。

()