南歌子·驿路侵斜月

南歌子·驿路侵斜月朗读

驿路侵斜月,溪桥度晓霜。短篱残菊一枝黄。正是乱山深处、过重阳。

旅枕元无梦,寒更每自长。只言江左好风光。不道中原归思、转凄凉。

译文

将近黎明时分,穿过山间驿路,踏过溪上板桥,只见斜月西隐,寒霜满地。行过乱山深处,只见在那野人篱落旁,一枝盛开的金菊,赫然点缀在残菊丛中,耀人眼目,好像在提醒人们重阳佳节已至。

夜投旅舍,孤寂难眠,寒夜的更声阵阵传来,让人更感长夜难捱。平时总听说江南山水奇绝,风光秀美,今日踏上了江南的土地,却丝毫唤不起心中的激情,心里所想的却是那正被金人铁蹄蹂躏的故乡,有家难归的满腔悲凉油然而生。

注释

元:同“原”。

寒更:寒夜的更声。

江左:江东,这里泛指江南地区。

参考资料:

1、杨光治.唐宋词三百首今译赏析:江西人民出版社,1996-01

南歌子·驿路侵斜月创作背景

  吕本中在宋高宗时做过中书舍人,因主张政治清明,收复失地,得罪秦桧被免职,这首词就是他被免职后在流徙途中写成的。

参考资料:

1、杨光治.唐宋词三百首今译赏析:江西人民出版社,1996-01

  这是一首描写HRef=https://www.qijian.info/list/lutu/ target=_blank class=infotextkey>旅途HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物与感受的HRef=https://www.qijian.info/list/xiaoling/ target=_blank class=infotextkey>小令。词人作此词时不但有一个时令背景(HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳佳节),而且有一个特殊的HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史背景(北宋灭亡后词人南渡,流落HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南)。正是这个特殊的HRef=https://www.qijian.info/list/lishi/ target=_blank class=infotextkey>历史背景,使这首词具有和一般的HRef=https://www.qijian.info/list/jilu/ target=_blank class=infotextkey>羁旅之作不同的特点。

  上片为HRef=https://www.qijian.info/list/lutu/ target=_blank class=infotextkey>旅途HRef=https://www.qijian.info/list/jijing/ target=_blank class=infotextkey>即景。HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头两句,写早行时沿途的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风景。天上还挂着斜月,就动身上路了。驿路上映照着斜月的寒光溪桥上尚凝结着一层晓霜。两句中写词人自己动作的词只一“度”字,但第一句写斜月映路,实际上已经暗含人的早行。两句HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境接近温庭筠诗句“鸡声茅店月,人迹板桥霜”的HRef=https://www.qijian.info/list/yijing/ target=_blank class=infotextkey>意境,但温诗前面直接点出“客行悲HRef=https://www.qijian.info/list/guxiang/ target=_blank class=infotextkey>故乡”,吕词则情含景中,只于“驿路”、“晓霜”中稍透HRef=https://www.qijian.info/list/jilu/ target=_blank class=infotextkey>羁旅之意。此外“晓霜”兼点时令,为的是下面提出“残菊”不突然。

  “短篱残菊一枝黄,正是乱HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山深处过HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳。”这两句说的是路旁农舍外词人看到矮篱围成的小园中,一枝残菊正HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞地开着黄HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花。看到此景,词人想起当天是应该HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒赏菊的HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳佳节,又HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨到这年这HRef=https://www.qijian.info/list/jieri/ target=_blank class=infotextkey>节日,竟乱HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山深处的HRef=https://www.qijian.info/list/lutu/ target=_blank class=infotextkey>旅途中度过了。上句是HRef=https://www.qijian.info/list/lutu/ target=_blank class=infotextkey>旅途所见,下句是由此触发的HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想与HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨。佳节HRef=https://www.qijian.info/list/siqin/ target=_blank class=infotextkey>思亲HRef=https://www.qijian.info/list/huaixiang/ target=_blank class=infotextkey>怀乡,是人之常情,更何况对于有家难归(吕本中是寿州人)的词人来说,由此引起的家国沦亡之痛便更为深沉了。但词人这里并未点破这种HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦,只是用“乱HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山深处过HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳”一语轻轻带过,留待下片集中抒发HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨。两句由残菊HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想到HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳,又由HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳想到眼前的处境和沦亡的HRef=https://www.qijian.info/list/guxiang/ target=_blank class=infotextkey>故乡。词人思绪曲折HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨万千,而出语却HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然爽利。

  “旅枕元无梦,寒更每自长。”下片的头两句,由早行所见所HRef=https://www.qijian.info/list/ganxiang/ target=_blank class=infotextkey>感想到夜间HRef=https://www.qijian.info/list/taxiang/ target=_blank class=infotextkey>他乡客宿情景。HRef=https://www.qijian.info/list/lutu/ target=_blank class=infotextkey>旅途中住宿,词人因为心事重重,老是睡不着觉,所以说“元无梦”;正因为深夜不能入睡,就更加感到HRef=https://www.qijian.info/list/qiuye/ target=_blank class=infotextkey>秋夜的漫长,所以说“寒更每自长”。句中着一“每”字,可见这种情形已非一日,而是HRef=https://www.qijian.info/list/jilu/ target=_blank class=infotextkey>羁旅中常有的。“元”、“每”二字,着意而不着力,言外更令人凄然。

  一般的HRef=https://www.qijian.info/list/jilu/ target=_blank class=infotextkey>羁旅之行,特别是佳节独处的时候,固然也会令人有这种难掩的HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞和HRef=https://www.qijian.info/list/youshang/ target=_blank class=infotextkey>忧伤,但词人之所以有此感,却是另有一番滋味心头。“只言江左好HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光,不道中原归思转HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉。”江左即是江东,这里指的是南宋统治下的东南半壁河HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山。江左HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风光,历来为生长北方的文人墨客所HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往。词人此时身在江东了,却并未感到HRef=https://www.qijian.info/list/xiyue/ target=_blank class=infotextkey>喜悦。原因是中原被占、HRef=https://www.qijian.info/list/guxiang/ target=_blank class=infotextkey>故乡难归,HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞的HRef=https://www.qijian.info/list/lutu/ target=_blank class=infotextkey>旅途中,词人HRef=https://www.qijian.info/list/sixiang/ target=_blank class=infotextkey>思乡之情不禁更加强烈,HRef=https://www.qijian.info/list/youguo/ target=_blank class=infotextkey>忧国的HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉情绪也更加深沉了。两句用“只言”虚提,以“不道”与“转”反接,抑扬顿挫之间,正蕴含无穷HRef=https://www.qijian.info/list/youshang/ target=_blank class=infotextkey>忧伤HRef=https://www.qijian.info/list/shishi/ target=_blank class=infotextkey>时事的HRef=https://www.qijian.info/list/gantan/ target=_blank class=infotextkey>感叹。词写到这里,HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情达到高潮,HRef=https://www.qijian.info/list/zhuti/ target=_blank class=infotextkey>主题也就得到了集中的体现,它和一般HRef=https://www.qijian.info/list/jilu/ target=_blank class=infotextkey>羁旅之作不同的特点也HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然流露出来了。

  这首词着力表现词人的中原归思,同时HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情又有一个由隐至显的过程。词人结合特定的HRef=https://www.qijian.info/list/jingwu/ target=_blank class=infotextkey>景物、时令、HRef=https://www.qijian.info/list/lutu/ target=_blank class=infotextkey>旅途状况,层层转进,如剥茧抽丝般地来抒发HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情,最后凄然归思,这样HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情便显得很HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然。词的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情基调虽比较HRef=https://www.qijian.info/list/qiliang/ target=_blank class=infotextkey>凄凉HRef=https://www.qijian.info/list/shanggan/ target=_blank class=infotextkey>伤感,但格调却清新流畅。这种HRef=https://www.qijian.info/list/maodun/ target=_blank class=infotextkey>矛盾的统一,构成了一种特殊的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格美,使人读来虽觉凄伤却无压抑之感。

吕本中

吕本中(1084- 1145),字居仁,世称东莱先生,寿州人,诗人,词人,道学家. 诗属江西派.著有<<春秋集解>>,<<紫微诗话>>,<<东莱先生诗集>> 等. 词不传,今人赵万里<<校辑宋金元人词>> 辑有<<紫微词>>,<<全宋词>> 据之录词二十七首.吕本中诗数量较大,约一千二百七十首。 ...

吕本中朗读
()

猜你喜欢

秦清

东北有伟人,大名垂西南。政化延邛笮,啸歌抒幽覃。

春嘘山矗矗,秋净水潭潭。琴能鸣其治,泉亦忘其贪。

()

五云楼阁锦成堆,仿佛山光百里开。天上神龙行雨去,日边骢马踏花来。

千年兰若春余梦,百世文章劫后灰。惟有石泉流不尽,月明犹照鹤飞回。

()

松菊依然绕旧庐,西风归兴动鲈鱼。

归来有酒辄成醉,旋摘秋园雨后蔬。

()
崔荣江

岁渐黄昏发渐疏,心田荒却忍轻锄。无凭竖亥量山海,且仗陈玄写陋书。

鱼种方塘花种院,烛明长案月明居。杯中斟是闲情味,笑说陶公或不如。

()

窈窕一佳人,铅华世绝伦。花因解语艳,山入画眉颦。

宝髻随时广,罗衣逐态新。坐令幽谷里,无夜不生春。

()

客里重为客,饥来百事非。一舟如许大,三匝竟何依。

欲死悲囊粟,无才负布衣。春鸥吾愧汝,清远背人飞。

()