暮霞照水,水边无数木芙蓉。晓来露湿轻红。十里锦丝步障,日转影重重。向楚天空迥,人立西风。
夕阳道中。叹秋色、与愁浓。寂寞三千粉黛,临鉴妆慵。施朱太赤,空惆怅、教妾若为容。花易老、烟水无穷。
婆罗门引·暮霞照水。唐代。赵昂。 暮霞照水,水边无数木芙蓉。晓来露湿轻红。十里锦丝步障,日转影重重。向楚天空迥,人立西风。夕阳道中。叹秋色、与愁浓。寂寞三千粉黛,临鉴妆慵。施朱太赤,空惆怅、教妾若为容。花易老、烟水无穷。
陈藏一《话腴》:“赵昂总管始肄业临安府学,因踬无聊赖,遂脱儒冠从禁弁,升御前应对。一日,侍阜陵跸之德寿宫。高庙宴席间问今HRef=https://www.qijian.info/list/yingzhi/ target=_blank class=infotextkey>应制之臣,张抡之后为谁。阜陵以昂对。高庙俯睐久之,知其尝为诸生,命赋拒霜词。昂奏所用腔,令缀《婆罗门引》。又奏所用意,诏HRef=https://www.qijian.info/list/zishu/ target=_blank class=infotextkey>自述其梗概。即赋就进呈云:……”进呈的就是以上这首词。“阜陵”即宋孝宗赵构,阜陵名“永阜陵”,所以南宋人以“阜陵”称孝宗;高庙即宋高宗赵构,构庙号“高宗”,后人因以“高庙”称之。赵构退位后居住在“德寿宫”,因而宋人或以“德寿”代称宋高宗。赵昂的这首词,是应宋高宗之命而作的,是一首“HRef=https://www.qijian.info/list/yingzhi/ target=_blank class=infotextkey>应制词”;以咏“拒霜”(即“木芙蓉”,或称“地芙蓉”、“木莲”等)为内容,因而它又是一首HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物词。《话腴》又载:高宗看了这首词,十分欣赏,不但赏赐给赵昂不少银绢,还叫孝宗给升了官。
按照过去的惯例,“HRef=https://www.qijian.info/list/yingzhi/ target=_blank class=infotextkey>应制”的作品,往往是为统治者树碑立传的,存有较明显的阿谀奉承的痕迹的。这首词却不然。那么,宋高宗为什么还对它情有独钟呢?
这首词的HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物技巧比较高。它处处紧扣住拒霜的特点,多方面着笔,务求尽善尽美。从拒霜的生长习性上看,它多丛生在水边潮湿之地,所以词的起句便说:“暮霞照水,水边无数木芙蓉。”用“木芙蓉”应“拒霜”,点题;用“水边”交代其生长习性;用“无数”交代其丛生的特点;用“暮霞照水”作背景烘托,而且这个背景天光水色,色采斑斓,美不胜收。拒霜在秋冬间开HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,所以词中先用“楚天空迥,人立西HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风”透露出一派秋意,然后在下片中紧接着用“秋色”再次点明秋的季节。着墨更多的是写拒霜HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花。词的上片,写了三段HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间中的拒霜HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花形象:“暮霞”两句,是暗写晚霞映衬下的拒霜HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花。“暮霞”在这里既是写霞,其中也包括着HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,只是HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的形象没有明写,而是让读者从“暮霞”的色彩中去HRef=https://www.qijian.info/list/lianxiang/ target=_blank class=infotextkey>联想。当然,“暮霞”也可以理解为就是写HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,“暮霞”只是个HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻,而以“木芙蓉”HRef=https://www.qijian.info/list/jieshi/ target=_blank class=infotextkey>揭示这个HRef=https://www.qijian.info/list/biyu/ target=_blank class=infotextkey>比喻的实体。这里取前者。“晓来”一句是写早晨带露的拒霜HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,用“轻红”略点HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的实质形象。拒霜HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花有粉红、白、黄等颜色品种,作者这里只取粉红一种。粉红而经“露湿”,更加娇嫩,故曰“轻红”。“十里”两句,是用浓笔重彩正面写日转中天时拒霜HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的形象。“十里”极言其多,承“无数”而来:“锦丝步障”,写艳阳之下,繁HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花漂亮无比、簇如屏幕(“步障”即屏幕)。这使读者想起了王恺与石崇争斗豪华的场面:王恺“作紫丝布步障碧绫四十里”,石崇则“作锦步障五十里以敌之”(《世说新语·汰侈》)。这里则是拒霜HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花组成的“步障”,而且随着太阳的转移,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花影也随之HRef=https://www.qijian.info/list/bianhua/ target=_blank class=infotextkey>变化,作者用HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花影的“重重”,再次写HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之多。看来,作者善于选择描绘的角度。这三层写HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,笔墨由简入繁,由侧面烘托而至正面描绘,然后再加以侧面烘托。但用笔都比较朴实,而且越来越实。作者为了挽救这个危险的趋势(质实为词家一忌),把笔锋一转,写出了“向楚天空迥,人立西HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风”两句,亦HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花亦人,笔调一变而为沉着潇洒而又不乏空灵之气,遂使全词HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风格大变,从而逼近了上乘作品的行列。词的下片,继续写拒霜HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,但笔法与上片的正面下笔完全不同。下片乍看好像写HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人,实际上是通过写HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人而达到进一步写HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的目的,把HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花写得完美无缺。过片承“西HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风”句立意,写秋色浓于愁,貌似借秋兴叹,实际上是引出再次写HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花。白居易诗云:“莫怕秋无伴愁物,水莲HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花尽木莲开。”(《木芙蓉HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花下招客饮》)所以写秋愁正是为了引出这个“伴愁物”来。
这个“愁”字来得贴切巧妙,也很重要,其意一直贯串到“教妾若为容”。“HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞”以下四句,皆写“粉黛”(即HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人)之愁。“HRef=https://www.qijian.info/list/jimo/ target=_blank class=infotextkey>寂寞”、“妆慵”以至“HRef=https://www.qijian.info/list/chouchang/ target=_blank class=infotextkey>惆怅”,皆是其“愁”的情态表现:“施朱太赤”、“教妾若为容”,则是“愁”的原因所在。HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人总是要与HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花争艳的。这里,HRef=https://www.qijian.info/list/moinu/ target=_blank class=infotextkey>美女们看了拒霜HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,自己感到不好打扮了,不施“朱”(红色)固然不可,而施朱则“太赤”,不管怎样,总是打扮不出拒霜HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的那种粉红来。“教妾若为容”,是屡经打扮而总不能与HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花比美的愁叹,所以只有“妆慵”与“HRef=https://www.qijian.info/list/chouchang/ target=_blank class=infotextkey>惆怅”了。这几句虽从杜荀鹤《春HRef=https://www.qijian.info/list/gongyuan/ target=_blank class=infotextkey>宫怨》诗化出,甚至还借用了宋玉《登徒子好色赋》“施朱则太赤”的成句,但写得却自有新意。古典诗词中总喜欢以HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花写HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人,如“梨HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花一枝春带HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨”(白居易《长恨歌》)、“此度见HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花枝,白头誓不归”(韦庄《菩萨蛮》)、“一枝娇卧醉芙蓉”(阎选《虞HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人》)等等;HRef=https://www.qijian.info/list/moinu/ target=_blank class=infotextkey>美女在HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花面前,总想比并一番,而且总有一种稳操胜券的骄傲,如无名氏《菩萨蛮》:“含笑问檀郎,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花强妾貌强?”黄简《玉楼春》:“妆成挼镜问春HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,比似庭HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花谁解语?”这里则以HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人写HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花,并比之下,HRef=https://www.qijian.info/list/moiren/ target=_blank class=infotextkey>美人却甘拜下HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风,临镜不知所措。拒霜HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花之美,由此可以想见了。这是个很成功的比拟。词的结句“HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花易老、烟水无穷”陡转一笔,一反HRef=https://www.qijian.info/list/chouyuan/ target=_blank class=infotextkey>愁怨可掬的娇态,别开新意,HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花光尽而烟水来,以烟水之无穷弥补HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花的易老,把人引入一个高渺阔大的境界。这种结句,大有云水迭生、柳暗HRef=https://www.qijian.info/list/hua/ target=_blank class=infotextkey>花明、余味无尽的优点,正是深得词家三昧之处。宋高宗也是擅长写词的人。这首词既然有如此多的好处,他看了当然高兴。
从HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物词的发展史上看,这首词也是值得称道的。两宋都有HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物词,但却有不同。就总的倾向说,北宋少而南宋多,宋末尤多;北宋HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物词往往有浓重而明显的HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情成分,南宋则渐趋冷静以至隐晦,这当然与其时代气质有关系,也与HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物词自身的发展过程密不可分。这首词的作者赵昂,处在南宋初期,这首词也处于HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物词由北而南的过渡时期中,就HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物与HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情的比重上看,其HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物成分显然增多,而北宋的借物HRef=https://www.qijian.info/list/shuqing/ target=_blank class=infotextkey>抒情的特色则明显减少。应该说,它预示了南宋HRef=https://www.qijian.info/list/yongwu/ target=_blank class=infotextkey>咏物词的发展趋势。这一点,在鉴赏这首词的时候,也是应当注意的。
冯翊合阳人。肃宗上元元年自左金吾卫仓曹参军充翰林学士,迁太常博士、祠部、驾部员外郎,均充内职。后官至司封郎中。 ...
赵昂。 冯翊合阳人。肃宗上元元年自左金吾卫仓曹参军充翰林学士,迁太常博士、祠部、驾部员外郎,均充内职。后官至司封郎中。
木芙蓉 其二。宋代。姜特立。 商气正惨慄,商花忽红芳。有如乍贫妇,犹饰盛时妆。众目惊赏心,所见非所望。此后少朱荣,寂寞橘柚黄。
居延海树闻莺同作。唐代。陈子昂。 边地无芳树,莺声忽听新。间关如有意,愁绝若怀人。明妃失汉宠,蔡女没胡尘。坐闻应落泪,况忆故园春。
寄怀龙皋叶大夫。明代。霍与瑕。 楼船出京口,晨潮来东海。望望怀中人,沧洲隔烟霭。春风吹短箫,棹歌声远遥。棹歌自西上,思心随落潮。瞻望复瞻望,断魂谁为招。
寄题水木清华亭。元代。宋褧。 僻地开三径,荒山住一翁。栖迟瞰澄澈,结搆倚葱茏。画槛穿黄蝶,芳塍散白豵。云湫龙恍惚,月砌鹤氋氃。破晓孤村日,号秋万壑风。溪流明见底,岩树润通中。曳杖行霜果,褰衣检露丛。稻花香入户,杉叶势侵栊。穫罢平川迥,樵归狭路穷。岚迷峰上下,泉合涧西东。陂养鱼千石,秧移地百弓。收成防雀鼠,种植聚奴童。薯蓣登秋课,禾麻验岁功。要宾如郑驿,遗子似庞公。物外心何远,朝中信不通。坐从书帙乱,饮
寄诗(一作绝微之)。唐代。崔莺莺。 自从销瘦减容光,万转千回懒下床。不为傍人羞不起,为郎憔悴却羞郎。