戏马台前,采花篱下,问岁华、还是重九。恰归来、南山翠色依旧。帘栊昨夜听风雨,都不似、登临时候。一片宋玉情怀,十分卫郎清瘦。
红萸佩、空对酒。砧杵动微寒,暗欺罗袖。秋已无多,早是败荷衰柳。强整帽檐欹侧,曾经向、天涯搔首。几回忆,故国莼鲈,霜前雁後。
大有·九日。宋代。潘希白。 戏马台前,采花篱下,问岁华、还是重九。恰归来、南山翠色依旧。帘栊昨夜听风雨,都不似、登临时候。一片宋玉情怀,十分卫郎清瘦。红萸佩、空对酒。砧杵动微寒,暗欺罗袖。秋已无多,早是败荷衰柳。强整帽檐欹侧,曾经向、天涯搔首。几回忆,故国莼鲈,霜前雁後。
古老的戏马台前,在竹篱下采菊酿酒,岁月流逝,我问今天是什么时节,才知又是重九。我正好归来,南山一片苍翠依旧,昨夜在窗下听着风雨交加,都不像登临的时候。我像宋玉一样因悲秋而愁苦,又像卫玠一般为忧时而清瘦。
我佩戴了红色的茱萸草,空对着美酒,砧杵惊动微寒,暗暗侵逼衣袖。秋天已没有多少时候,早已是满目的残荷衰柳。我勉强整理一下倾斜的帽檐,向着远方连连搔首。我多少次忆念起故乡的风物。莼菜和鲈鱼的味道最美时,是在霜冻之前,鸿雁归去之后。
大有:周邦彦创调。小石调,调见《片玉集》。双调九十九字,前段八句四仄韵,后段十句五仄韵。
采花篱下:用陶潜“采菊东篱下”诗意。
宋玉情怀:即悲秋情怀,宋玉作《九辩》悲愁。
卫郎:及卫玠,字叔宝,河东安邑(今山西夏县北)人,晋朝玄学家、官员,中国古代四大美男之一。
砧杵(zhēn chǔ):捣衣石和棒槌。亦指捣衣。
“帽檐”句:用孟嘉龙山落帽事。欹(qī),倾斜。
莼鲈(chún lú):鲈鱼与莼菜。南朝宋刘义庆《世说新语.识鉴》载﹕晋张翰在洛﹐见秋风起而思故乡莼鲈﹐因辞官归。后因以"鲈莼"为思乡之典。
霜前雁后:杜甫诗:“故国霜前北雁来。”
参考资料:
1、上彊邨民(编) 蔡义江(解) .宋词三百首全解. 上海: 复旦大学出版社, 2008/11/1: 第303-304页
2、吕明涛,谷学彝编著.宋词三百首.北京: 中华书局, 2009.7 : 第271页
宋亡后不少文人归隐不仕,词中常多有归隐抒怀之作,该词词人抒写了重阳节时伤秋思归的意绪,满篇衰飒之气,有悯时伤世之慨。
参考资料:
1、上彊邨民(编) 蔡义江(解) .宋词三百首全解. 上海: 复旦大学出版社, 2008/11/1: 第303-304页
这首词写HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳节有感阴历九月九日为HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳节,现今亦是“老人节”了。词上阕HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头用宋武帝HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳登戏HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马台及陶潜HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳日把酒东篱的事实点明节令。接着表达HRef=https://www.qijian.info/list/xiangwang/ target=_blank class=infotextkey>向往HRef=https://www.qijian.info/list/yinyi/ target=_blank class=infotextkey>隐逸HRef=https://www.qijian.info/list/shenghuo/ target=_blank class=infotextkey>生活的意趣。“昨夜”是突现未归时自己HRef=https://www.qijian.info/list/beiqiu/ target=_blank class=infotextkey>悲秋的HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀和瘦弱身体,以及“归来”得及时和必要。下阕第一句承HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头咏HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳事,暗含自叹老大伤悲之意。“几HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆”三句亦是尚未归来时HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情。反复推挪与呼应,最后归结于“天涯归来”者对当年流落时无限愁情的咀嚼。
上片,首句“戏HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马台”,有三处:一,在河南临漳县西,又称阅HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马台。后赵石虎所筑。石虎于台上放鸣镝,为军骑出入之节;二,在江苏铜HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山县南,晋义熙中,刘裕大会宾僚,赋诗于此。三,扬州亦有戏HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马台。从词的内容看,应指赋诗所在铜HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山戏HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马台。HRef=https://www.qijian.info/list/kaitou/ target=_blank class=infotextkey>开头四句是说,在戏HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马台前赋诗,东篱采菊,问起HRef=https://www.qijian.info/list/shijian/ target=_blank class=infotextkey>时间,又是九月九日HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳节了。这四句点明了“九日”题意。“恰归来,南HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山翠色依旧。”潘希白,永嘉人。这两句是说,正巧这时我回到永嘉,江HRef=https://www.qijian.info/list/shan/ target=_blank class=infotextkey>山依旧,而人的HRef=https://www.qijian.info/list/ganqing/ target=_blank class=infotextkey>感情已大不一样了,引起了下面四句的深沉的HRef=https://www.qijian.info/list/gankai/ target=_blank class=infotextkey>感慨。窗外昨夜的HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风HRef=https://www.qijian.info/list/yu/ target=_blank class=infotextkey>雨,已不像是HRef=https://www.qijian.info/list/denggao/ target=_blank class=infotextkey>登高的时候了。潘希白处在南宋灭亡的前夕,国势岌岌可危,哪里有HRef=https://www.qijian.info/list/xinqing/ target=_blank class=infotextkey>心情去HRef=https://www.qijian.info/list/denggao/ target=_blank class=infotextkey>登高HRef=https://www.qijian.info/list/youlan/ target=_blank class=infotextkey>游览。“一片宋玉HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀,十分卫郎清瘦。”宋玉,HRef=https://www.qijian.info/list/quyuan/ target=_blank class=infotextkey>屈原的HRef=https://www.qijian.info/list/xuesheng/ target=_blank class=infotextkey>学生,曾入仕楚顷襄王。他HRef=https://www.qijian.info/list/qiwang/ target=_blank class=infotextkey>期望对HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家有所作为,受到HRef=https://www.qijian.info/list/heian/ target=_blank class=infotextkey>黑暗势力的排挤而失职穷困,在他的作品《九辩》中,表示叹老嗟卑的HRef=https://www.qijian.info/list/shanggan/ target=_blank class=infotextkey>伤感与HRef=https://www.qijian.info/list/aichou/ target=_blank class=infotextkey>哀愁。“卫郎”,古有卫玠、卫协、卫恒诸人,协与恒为HRef=https://www.qijian.info/list/shufa/ target=_blank class=infotextkey>书法家,且HRef=https://www.qijian.info/list/nianlao/ target=_blank class=infotextkey>年老,不合“卫郎”身份。卫玠似颇合词意。玠卫恒之子,HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风神秀异,官太子洗HRef=https://www.qijian.info/list/ma/ target=_blank class=infotextkey>马,后移家建业,观者如堵,终身无喜愠之色,年二十七而卒。这两句是说,他内心里充满了宋玉般伤时感事的HRef=https://www.qijian.info/list/qinghuai/ target=_blank class=infotextkey>情怀和卫玠般的愁瘦。这两句反映了宋代末世HRef=https://www.qijian.info/list/zhishi2/ target=_blank class=infotextkey>知识分子的苦恼情绪。
下片,主要抒发词人在HRef=https://www.qijian.info/list/zhongyang/ target=_blank class=infotextkey>重阳这一天内心的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦。“红萸佩、空对酒。”重九是插茱萸、HRef=https://www.qijian.info/list/yinjiu/ target=_blank class=infotextkey>饮酒赋诗的时节。“空对酒”用一个“空”字,表现了他深沉的HRef=https://www.qijian.info/list/tongku/ target=_blank class=infotextkey>痛苦,意思是说,在这个HRef=https://www.qijian.info/list/guojia/ target=_blank class=infotextkey>国家遭到异族的侵略,濒于灭亡的前夕,我还有什么话可说呢?德祐中(1275至1276),起用他任史馆检校,他不肯赴任,三年后,宋朝灭亡。这个“空”是包括了他无限的HRef=https://www.qijian.info/list/youchou/ target=_blank class=infotextkey>忧愁与HRef=https://www.qijian.info/list/kumen/ target=_blank class=infotextkey>苦闷。“砧杆动微寒,暗欺罗袖”,这是写HRef=https://www.qijian.info/list/qiujing/ target=_blank class=infotextkey>秋景,说秋HRef=https://www.qijian.info/list/feng/ target=_blank class=infotextkey>风已吹入了他襟袖。“秋已无多,早是败荷衰柳。”这个“秋”不是单纯地指HRef=https://www.qijian.info/list/qiutian/ target=_blank class=infotextkey>秋天,也暗寓了赵宋王朝灭亡在即的意思。“强整帽檐欹侧,曾经向、天涯搔首。”勉强整顿了一下歪斜了的帽子,因为我曾经搔首问天。“天涯搔首”在无言中又吐露了他无穷的苦恨。“几HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆、HRef=https://www.qijian.info/list/guguo/ target=_blank class=infotextkey>故国莼鲈,霜前雁后。”HRef=https://www.qijian.info/list/jiangnan/ target=_blank class=infotextkey>江南HRef=https://www.qijian.info/list/qiutian/ target=_blank class=infotextkey>秋天的鲈鱼是很美的,这些也只成为对HRef=https://www.qijian.info/list/wangshi/ target=_blank class=infotextkey>往事的HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆了。在淳祐年间(1241─1252),京城临安附近,经济彻底崩溃,物价猛涨,“殍馑相望,中外凛凛”高斯得作诗说:“HRef=https://www.qijian.info/list/rensheng/ target=_blank class=infotextkey>人生衣食为大命,今已剿绝无余遗”。老HRef=https://www.qijian.info/list/baixing/ target=_blank class=infotextkey>百姓连饭都没有吃,“莼鲈”美味,HRef=https://www.qijian.info/list/ziran/ target=_blank class=infotextkey>自然只是HRef=https://www.qijian.info/list/huiyi/ target=_blank class=infotextkey>回忆中的事了。词的末尾,是这个时代背景的写照。
潘希白,字怀古,号渔庄,永嘉人(今浙江湖州人)。南宋理宗宝祐元年(1253)年中进士。存词1首。 ...
潘希白。 潘希白,字怀古,号渔庄,永嘉人(今浙江湖州人)。南宋理宗宝祐元年(1253)年中进士。存词1首。
题邓云乡红楼识小录。近现代。施蛰存。 一梦红楼三百年,燕京风物付云烟。凭君话旧存文献,又见都城纪胜编。
已亥杂诗 11。清代。龚自珍。 祖父头衔旧熲光,祠曹我亦试为郎。君恩够向渔樵说,篆墓何须百字长。
参政大资毗陵张公挽诗十首。宋代。周麟之。 晚岁游真馆,分符蒞别京。九关留客钥,千骑按屯营。天上金瓯覆,江边玉节明。伤心游宴地,怅望北山横。
小雨效韦体。宋代。张耒。 午景蔽浮云,芳林散清雨。虚窗度遥吹,稍觉青叶举。残蔬知夏余,陨叶兆秋序。幽独无往来,烹茶谁晤谁。
寄匡山人。元代。陈基。 早春相见又经秋,秋水迢迢阻泛舟。每见玉山问消息,荔浆何日寄江楼?